ماهیت، علل و راه‏کارهای پیشگیری و مهار خشم از دیدگاه اندیشمند مسلمان ابوزید بلخی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم تربیتی و معارف اسلامی دانشگاه امام صادق ع (نویسنده مسؤول)

2 استادیارگروه زبان عربی دانشگاه امام صادق ع

چکیده

ابوزید بلخی حکیم، ادیب، فیلسوف، متکلم و اندیشمند مسلمان ایرانی است که در سده‌های سوم و چهارم هجری می ‌زیست و برای اولین بار در کتاب «مصالح ‌الابدان و الانفس» به بررسی موضوع بهداشت و سلامت روان در راستای بهداشت و سلامت جسم و تأثیرات متقابل آن‌ها بر یکدیگر پرداخته است. بلخی، در بیان اندیشه‌ های خود در زمینه سلامت‌ روان، متأثر ازآموزه‌های قرآنی وتعالیم دینی، سنت‌های حاکم بر نظام خلقت و هستی را به حکمت الهی و تدبیر امور عالم توسط خداوند نسبت داده ‌است. وی به ‌عنوان اولین روان‌شناس اسلامی، با استفاده از شیوه طب کل‌ نگر و مکمل در به ‌کارگیری رویکردهای روان ‌درمانی، شناخت درمانی، روان‌شناسی فیزیولوژیک و تشخیص بیماری‌ های روان تنی پیشگام بود. هدف از تدوین این مقاله با استفاده از روش اسنادی، شناسایی مفهوم، ماهیت، عوامل مؤثر و راه‏کارهای پیش‌گیری و مهار خشم از دیدگاه ابوزید بلخی است. نتایج تحقیق بیانگر آن است که ماهیت خشم از منظر این اندیشمند مسلمان شامل عارضه‌ ای نفسانی است که از اندوه و غم نشأت گرفته است و با نگرانی و دلهره خاتمه می‌یابد. ابوزید بلخی، منشأ بیماری‌ های عصبی و اختلالات روانی را در چهار نوع ناهنجاری هیجانی، شامل ترس و اضطراب، خشم و پرخاشگری، غمگینی (حزن) یا افسردگی، و وسواس طبقه‌‌ بندی کرده و هم‌چنین عوامل برانگیزاننده و شیوه ‌های پیش‌گیری و مهار خشم را به دو دسته بیرونی و درونی تقسیم نموده است و در این خصوص راه‏کارهای مؤثری را در قالب شیوه‌ های کنترل شناختی، عاطفی و رفتاری ارائه کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

الماهیة والأسباب وطرق حل الوقایة من الغضب واحتواءه من وجهة نظر المفکر المسلم أبوزید البلخی

چکیده [العربیة]

تطرق أبو زید البلخی الحکیم والأدیب والمتکلم والمفکر المسلم الإیرانی فی القرنین الثالث والرابع و لأول مرة فی کتاب "مصالح الأبدان والأنفس" إلى دراسة موضوع الصحة النفسیة فی سیاق الصحة الجسىدیة والتأثیرات المتبادلة بینهما. وقد نسب البلخی فی الإبداء عن آراءه إلى الحکمة الإلهیة وتدبیر العالم من قبل الله تبارک وتعالى فی مجال الصحة النفسیة و السنن الحاکمة فی الکون والحیاة متأثرا بالتعالیم القرآنیة والدینیة. فإنه باعتباره أول عالم نفسی مسلم ومن خلال الاستفادة من منهج الطب الشمولی والبدیل کان رائدا فی مجال استخدام اتجاهات العلاج النفسی والعلاج المعرفی وعلم النفس الفسیولوجی وتشخیص الأمراض النفسیة الجسدیة. فهذا المقال یهدف من خلال المنهج الوثائقی إلى معرفة مفهوم الغضب وماهیته والعوامل المؤثرة فیه وطرق الحل الوقایة منه واحتواءه من وجهة نظر أبی زید البلخی. فالنتائج المستخلصة عن طریق البحث تدل على أن ماهیة الغضب من وجهة نظر هذا العالم المسلم هی حالة نفسیة عارضة للإنسان تنجم عن الهمّ وتنتهی بالقلق والتوتر.و یصنّف أبو زید جذور الأمراض العصبیة والاضطرابات النفسیة فی أربعة أقسام من الاضطرابات العاطفیة بما فیها الخوف والتوتر والغضب والسلوک العدوانی والحزن أو الاکتئاب والوسواس. کما أنه یقسم العوامل المثیرة للغضب و الأسالیب الوقائیة للبعد عنه واحتواءه إلى قسمی : العوامل الخارجیة والعوامل الباطنیة مما قدم حلولا ذات فاعلیة فی هذا المجال و فی إطار أسالیب الضبط المعرفی والعاطفی والسلوکی.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • أبو زید البلخی
  • الصحة النفسیة
  • الغضب
  • الماهیة
  • الوقایة
  • الضبط
  • الحلول