مفهوم‌شناسی و کارکردهای هنجار

نوع مقاله : علمی ـ ترویجی (روانشناسی و روانشناسی تربیتی)

نویسنده

استادیار گروه روانشناسی بالینی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

هنجارها در حیات انسان، نقشی بیش از تصویری ایفا می‌کنند که در چارچوب دروس تخصصی روانشناسی بالینی، علوم تربیتی و در نظریه‌های جامعه‌شناختی ترسیم می‌شود. دامنه تأثیر هنجارها به گستردگی تمامی ابعاد زندگی فردی و اجتماعی افراد است. شناسایی هنجارهای موجود در جامعه و زندگی افراد، بررسی نحوه تأثیر آن‌ها در هدایت افعال فردی و اجتماعی، و آسیب‌شناسی هنجارها، به‌ویژه با توجه به تسلط روزافزون رسانه‌ها و وابستگی علمی جامعه ایران به غرب، به ضرورتی جدی تبدیل شده است. برآوردن این ضرورت، در ابتدا، نیازمند بررسی و  فهم اصطلاح هنجار و کارکردهای آن‌ برای زندگی انسان است. ازاین‌رو، در این مقاله ابتدا اصطلاح هنجار به لحاظ مفهوم‌شناسی بررسی شده است. سپس، با تکیه بر اصول حاکم بر فرایند ادراک، مدل نظری کارکردهای سه‌گانه هنجار برای افعال انسان ارائه شده است. در پایان، براساس این مدل، چگونگی شکل‌گیری مفاهیم نابهنجاری و بهنجاری، اعتبار هنجارها و اَشکال مختلف آسیب هنجارها شرح داده شده است. تأمل در مدل چگونگی شکل‌گیری مفاهیم نابهنجاری و بهنجاری نشان می‌دهد که آسیبِ هنجارها به سه طریق اساسی سقوط اعتبار هنجارها، ایجاد تردید درباره اعتبار هنجارها به‏ عنوان ابزار قدرت به‌منظور هدایت و مهار انسان‏ ها و گروه‌های اجتماعی، و همچنین حضور هم‌زمان هنجارهای متناقض در اذهان و افعال افراد صورت می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

دراسة مفهوم معیار السلوک السویّ و آلیاته

چکیده [العربیة]

إن دور معاییر السلوک السویّ فی الحیاة البشریة أکبر من أن تتأطر فی الدروس الاختصاصیة و فی مادة علم النفس السریری، و العلوم التربویة وفی إطار النظریات القائمة علی علم الاجتماع. و إن مجال تأثیر معاییر السلوک السویّ یسع جمیع جوانب الحیاة الشخصیة و الاجتماعیة. إن معرفة معاییر السلوک السویّ للمجتمع و للناس فی حیاتهم الشخصیة، و دراسة أسلوب تأثیر هذه المعاییر علی توجیه الأفعال الشخصیة و الاجتماعیة، و النقد الباثولوجی (علم الأضرار) لمعاییر السلوک السویّ، أصبح ضرورة ملحة، لاسیما بعد الأخذ بالاعتبار سیطرة وسائل الإعلام المتزایدة و اعتماد المجتمع العلمی الإیرانی علی عالم الغرب. و تستوجب تلبیة هذه الضرورة فی بادئ ذی بدء دراسة و فهم مصطلح معیار السلوک السویّ و آلیاته فی حیاة البشر. فاتجهت المقالة فی مقدمة البحث إلی دراسة مفهوم هذا المصطلح، کما تم فی الخطوة الثانیة تقدیم نموذج نظری لآلیات معاییر السلوک السوی الثلاثة للإنسان، معتمدا علی المبادئ السائدة علی عملیة الإدراک. و أخیرا تم تبیین کیفیة تکوین مصطلحات الشخصیة السویة و غیر السویة، و صحة معاییر السلوک السوی و شتی صور الخلل بالمعاییر. و التأمل فی نموذج کیفیة تکوین مفاهیم الشخصیة السویة و غیر السویة یدل علی أن الخلل بالمعاییر یتم من خلال ثلاثة طرق أساسیة هی: زوال صحة معاییر السلوک السویّ، و التشکیک فی صحة المعاییر بغیة إرشاد و ضبط الإنسان و المجموعات الاجتماعیة، و الطریقة الثالثة هی الحضور المتزامن للمعاییر المتناقضة فی أذهان الناس و أفعالهم.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • معیار السلوک السویّ
  • الشخصیة السویة
  • الشخصیة غیر السویة