شیوه‌های آموزش بر پایه تفکر در نهج ‏البلاغه

نوع مقاله : علمی ـ ترویجی (روانشناسی و روانشناسی تربیتی)

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد روان شناسی تربیتی

2 استادیار گروه روان شناسی تربیتی دانشگاه الزهراء (س)

3 کارشناس ارشد نهج البلاغه

چکیده

آموزش بر پایه تفکر، مؤثرترین نوع آموزش است که امروزه بسیار مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته است. این نوع آموزش، آموزنده را از حالت انفعال خارج کرده، تفکر او را برمی ‏انگیزاند. تفکر در اسلام از اهمیت فراوانی برخوردار است و در قرآن مکرر به آن توصیه شده است. بر این اساس، حضرت علی(ع)  در نهج‌ البلاغه، آموزش خود را بر پایه تفکر بنا نهاده‏ است. پژوهش حاضر شیوه ‏های آموزش بر پایه تفکر را از نهج‏ البلاغه استخراج کرده، به دو سؤال پاسخ می ‌دهد: «حضرت علی(ع) در نهج‏ البلاغه از چه شیوه ‏هایی برای آموزش بر پایه تفکر استفاده کرده‏ است؟ و «در شیوه‌های آموزش بر پایه تفکر موجود در نهج‏ البلاغه، کدام بعد از تفکر مدنظر قرار گرفته است؟». نویسنده، با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی، تمام خطبه‌ ها، نامه ‏ها و حکمت‏ های نهج‏ البلاغه را مورد بررسی قرار داده و در نتیجه دوازده شیوه آموزش بر پایه تفکر استخراج کرده است مانند مصور کردن، طرح سؤال، ایجاد موقعیت تصمیم‌گیری، درخواست پژوهش، طبقه ‌بندی و استفاده از عبارت‏ های رمزگونه. تحلیل‏ ها نشان می‏ دهند که در آن‏ ها تمام ابعاد تفکر از جمله خلاق، منطقی و انتقادی رعایت شده است و هر کدام به نحوی در فعال کردن تفکر در مخاطب مؤثر هستند. در انتها نیز از مجموع این شیوه‏ ها روشی به نام «اعلی» که از نام حضرت علی(ع)  گرفته شده است، جهت استفاده در نظام آموزشی معرفی می ‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

مناهج التفکیر التعلیمة القائمة على نهج البلاغة

چکیده [العربیة]

یعتبر التعلیم القائم علی التفکیر من أکثر أنواع التعلیم تأثیرا و قد حاز الیوم علی اهتمام کبیر من قبل المفکرین. حیث یُخرِج المتعلم من حالة الانفعال و ینشط فیه قوة التفکیر. فیؤدی ذلک أن لا یتلقیٰ المتعلم المعلومات فحسب بل یتمکن من إنتاج العلم و تحلیل المعلومات السابقة و معالجة مشاکلها.

و قد حظیٰ التفکیر بأهمیة بالغة کما أوصی به القرآن الکریم مرارا. و علی هذا الأساس بنی الإمام علی(ع) فی کتاب نهج البلاغة تعالیمه علی بنیة التفکیر.

و تتطرق هذه الدراسة إلی تبیین المناهج التعلیمیة القائمة علی التفکیر فی نهج البلاغة إلی جانب الإجابة عن سؤالین:

"ما هی المناهج التی اعتمد علیها الإمام علی(ع) للتعلیم المبنی علی التفکیر فی کتابه؟ "و"ما هو الجانب الذی اتُخذ بعین الاعتبار من بین جوانب التفکیر فی المناهج التعلیمیة المبنیة علی التفکیر فی نهج البلاغة؟"

و قد قام الکاتب باتباع المنهج الوصفی ـ التحلیلی بدراسة جمیع خطب نهج‏البلاغة و رسائله و حکمه، و استخرج اثنی عشر منهجا تعلیمیا مبنیاً علی التفکیر منها تصویر المواقف و طرح الأسئلة و استخدام العبارات الرمزیة.

و تشیر نتائج الدراسات إلی ملاحظة جوانب التفکیر فی جمیع المناهج و تأثیر کلّ منها علی تنشیط قوة الفکر فی المخاطب، بنوع ما.

و فی النهایة یتم تعریف منهج مسمی ﺒ "المستوی الأعلی" مستنبط من مجموعة المناهج المستخرجة بهدف التطبیق فی نظام التعلیم.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • التعلیم
  • التفکیر
  • المنهج
  • نهج ‏البلاغة