شیوه‌های آموزش بر پایه تفکر در نهج ‏البلاغه

نوع مقاله : علمی ـ ترویجی (روانشناسی و روانشناسی تربیتی)

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد روان شناسی تربیتی

2 استادیار گروه روان شناسی تربیتی دانشگاه الزهراء (س)

3 کارشناس ارشد نهج البلاغه

چکیده

آموزش بر پایه تفکر، مؤثرترین نوع آموزش است که امروزه بسیار مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته است. این نوع آموزش، آموزنده را از حالت انفعال خارج کرده، تفکر او را برمی ‏انگیزاند. تفکر در اسلام از اهمیت فراوانی برخوردار است و در قرآن مکرر به آن توصیه شده است. بر این اساس، حضرت علی(ع)  در نهج‌ البلاغه، آموزش خود را بر پایه تفکر بنا نهاده‏ است. پژوهش حاضر شیوه ‏های آموزش بر پایه تفکر را از نهج‏ البلاغه استخراج کرده، به دو سؤال پاسخ می ‌دهد: «حضرت علی(ع) در نهج‏ البلاغه از چه شیوه ‏هایی برای آموزش بر پایه تفکر استفاده کرده‏ است؟ و «در شیوه‌های آموزش بر پایه تفکر موجود در نهج‏ البلاغه، کدام بعد از تفکر مدنظر قرار گرفته است؟». نویسنده، با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی، تمام خطبه‌ ها، نامه ‏ها و حکمت‏ های نهج‏ البلاغه را مورد بررسی قرار داده و در نتیجه دوازده شیوه آموزش بر پایه تفکر استخراج کرده است مانند مصور کردن، طرح سؤال، ایجاد موقعیت تصمیم‌گیری، درخواست پژوهش، طبقه ‌بندی و استفاده از عبارت‏ های رمزگونه. تحلیل‏ ها نشان می‏ دهند که در آن‏ ها تمام ابعاد تفکر از جمله خلاق، منطقی و انتقادی رعایت شده است و هر کدام به نحوی در فعال کردن تفکر در مخاطب مؤثر هستند. در انتها نیز از مجموع این شیوه‏ ها روشی به نام «اعلی» که از نام حضرت علی(ع)  گرفته شده است، جهت استفاده در نظام آموزشی معرفی می ‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Teaching Style Based on Thinking in Nahojlbalagheh

نویسندگان [English]

  • Marzieh Akbary 1
  • Molok Khademi 2
  • Azam Akbary 3
1 MA in Educational Psychology. Azzahra University. Tehran. Iran
2 Assistant Professor of Educational Psychology. Azzahra University. Tehran. Iran
3
چکیده [English]

Teaching style based on thinking is the most effective kind of teaching today, and has been the focus of many scholars. This kind of teaching removes the learner from a passive state and motivates him/her to think about the subject. In Islam, thinking is a matter of prime importance and it has repeatedly been recommended in the Holy Quran. Accordingly, in his book Nahjolbalagheh, Imam Ali (PBUH) has based his teaching on thinking. This survey has extracted the styles of teaching-based on thinking from Nahjolbalagheh and answers two questions: 1. Which kind of styles of teaching based on thinking has been used by Imam Ali (p) in Nahjolbalagheh? 2. Which dimension of thinking has been considered in teaching style based on thinking in Nahjolbalagheh? The writer examined all the sermons (khotba), letters, and sagacity (hikmat) of Nahjolbalagheh by using the descriptive- analytical method. As a result, twelve styles of teaching based on thinking such as illustration, asking questions preparing situation for decision making, asking for research classification and using cryptic phrases were extracted. Analyses suggest that all aspects of thinking such as morale, logic and critics have been considered in these styles and each one is somehow effective in making the learner to think. Finally, out of all the methods, the writer introduces a method, "Aala", to be used in the educational system "Aala" is taken from Imam Ali's (p) name.

کلیدواژه‌ها [English]

  • teaching
  • thinking
  • style
  • Nahjalbalagha

عنوان مقاله [العربیة]

مناهج التفکیر التعلیمة القائمة على نهج البلاغة

چکیده [العربیة]

یعتبر التعلیم القائم علی التفکیر من أکثر أنواع التعلیم تأثیرا و قد حاز الیوم علی اهتمام کبیر من قبل المفکرین. حیث یُخرِج المتعلم من حالة الانفعال و ینشط فیه قوة التفکیر. فیؤدی ذلک أن لا یتلقیٰ المتعلم المعلومات فحسب بل یتمکن من إنتاج العلم و تحلیل المعلومات السابقة و معالجة مشاکلها.

و قد حظیٰ التفکیر بأهمیة بالغة کما أوصی به القرآن الکریم مرارا. و علی هذا الأساس بنی الإمام علی(ع) فی کتاب نهج البلاغة تعالیمه علی بنیة التفکیر.

و تتطرق هذه الدراسة إلی تبیین المناهج التعلیمیة القائمة علی التفکیر فی نهج البلاغة إلی جانب الإجابة عن سؤالین:

"ما هی المناهج التی اعتمد علیها الإمام علی(ع) للتعلیم المبنی علی التفکیر فی کتابه؟ "و"ما هو الجانب الذی اتُخذ بعین الاعتبار من بین جوانب التفکیر فی المناهج التعلیمیة المبنیة علی التفکیر فی نهج البلاغة؟"

و قد قام الکاتب باتباع المنهج الوصفی ـ التحلیلی بدراسة جمیع خطب نهج‏البلاغة و رسائله و حکمه، و استخرج اثنی عشر منهجا تعلیمیا مبنیاً علی التفکیر منها تصویر المواقف و طرح الأسئلة و استخدام العبارات الرمزیة.

و تشیر نتائج الدراسات إلی ملاحظة جوانب التفکیر فی جمیع المناهج و تأثیر کلّ منها علی تنشیط قوة الفکر فی المخاطب، بنوع ما.

و فی النهایة یتم تعریف منهج مسمی ﺒ "المستوی الأعلی" مستنبط من مجموعة المناهج المستخرجة بهدف التطبیق فی نظام التعلیم.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • التعلیم
  • التفکیر
  • المنهج
  • نهج ‏البلاغة
دوره 2، شماره 2
خرداد 1393
صفحه 5-23
  • تاریخ دریافت: 13 مهر 1392
  • تاریخ بازنگری: 29 اسفند 1392
  • تاریخ پذیرش: 01 خرداد 1393
  • تاریخ اولین انتشار: 01 خرداد 1393
  • تاریخ انتشار: 01 خرداد 1393