آثار تربیتی فرهنگ انتظار در تقابل با چالش های جدید خانواده

نوع مقاله : علمی ـ ترویجی (روانشناسی و روانشناسی تربیتی)

نویسنده

دانشیار گروه مبانی فلسفی اجتماعی آموزش پرورش دانشگاه تهران

چکیده

هدف این پژوهش، ارائه پاره‌ای از توانمندی‌های آثار تربیتی فرهنگ انتظار در پاسخ به چالش‏ های جدید خانواده است. سؤالات اصلی پژوهش عبارتند از: تربیت اسلامی در عصر غیبت، از چه واقعیت‌ها و ظرفیت‌هایی برخوردار است؟ چالش‌های جدید نهاد خانواده در عصر حاضر کدامند؟ آثار تربیتی انتظار چه تأثیری بر چالش‌های جدید خانواده دارد؟ روش پژوهش در این مقاله، توصیفی، اسنادی و تحلیلی است. ابتدا موارد ناظر به واقعیات تربیت اسلامی در عصر غیبت با مراجعه به منابع مستند، توصیف می‌شود و پس از آن، چالش‌های جدید نهاد خانواده  به شیوه اسنادی و از طریق پژوهش‌های انجام شده، طبقه‌بندی می‌گردد و در بخش بعدی آثار تربیتی انتظار از طریق واکاوی برخی روایات تبیین شده، با تجزیه و تحلیل یافته‏ های پژوهش، آثار تربیتی انتظار به منزله عوامل بازدارنده خانواده از چالش‌های جدی و جدید  ارائه می‌شود. برخی یافته ‌های پژوهش عبارتند از مهم‌ترین آثار تربیتی انتظار در مفاهیمی مانند «باور به هدفداری جهان»، «حاکمیت تقوی بر جامعه»، «معیت علم و عمل متربی»، «حضور خانواده در متن تربیت» و «معناداری زندگی» قابل ارائه است و خانواده مانند یک سازمان زنده و پویا اگر متأثر از فرهنگ انتظار باشد، در معرض تحولات و دگرگونی‏ های مثبتی قرار می‏ گیرد مانند داد و ستد عاطفی عمیق، الگوسازی، فضاسازی تربیتی، تفاهم پایدار، مداومت بر نیایش، تمهید سلامت اخلاقی جامعه، سازواری با هدف آفرینش، و . . . . التزام به هر یک از این تحولات، شرایطی را برای متربی مهیا می‏ کند که از بروز چالش‌های جدی در خانواده، ممانعت به عمل می‌آورد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

الآثار التربویة لثقافة انتظار الحجة فی مواجهة التحدیات الحدیثة فی الأسرة

چکیده [العربیة]

تهدف هذه الدراسة تعریف جانب من الطاقات الخفیة ضمن الآثار التربویة لثقافة الانتظار فی مواجهة التحدیات الحدیثة التی تهدد کیان الأسرة. الأسئلة الرئیسة فی هذه الدراسة عبارة عن:
ما هو واقع التربیة الإسلامیة فی عصر الغیبة و ما هی القدرة الاستیعابیة التی تتمتع بها؟، و ما هی التحدیات الحدیثة التی یواجهها نظام الأسرة فی هذا العصر؟، و ما هی آثار الجانب التربوی لثقافة الانتظار علی التحدیات الحدیثة فی الأسرة؟
و تخضع هذه الدراسة لمنهج الدراسات الوصفی الإسنادی و التحلیلی، ففی الخطوة الأولی یتم وصف القضایا المرتبطة بواقع التربیة الإسلامیة فی عصر الغیبة من خلال المصادر الموثوقة و من ثم تصنیف التحدیات الحدیثة فی الأسرة عن طریق دراسة اتباع المنهج الإسنادی، و فی الخطوة التالیة یتم تبیین الآثار التربویة للانتظار من خلال الاستناد إلی بعض الأحادیث، و عرض معطیات الدراسة علی التحلیل حیث یُستنتَج تمتع الآثار التربویة لثقافة الانتظار بالأثر الرادع فی مواجهة التحدیات الخطیرة الحدیثة التی تهدد نظام الأسرة.
تشیر نتائج الدراسة إلی تصنیف القضایا التالیة من ضمن أهم الآثار التربویة لثقافة الانتظار: "الإیمان بالعالم الهادف"، "سیادة التقوی علی المجتمع"، "اقتران علم المتربی بالعمل"، "اعتبار دور أساس للأسرة فی التربیة" و "کون الحیاة ذات هدف".
و الأسرة کمؤسسة حیة و نشیطة و لو تأثرت بثقافة الانتظار ستتعرض لتطورات و تغیرات إیجابیة منها: التعامل العاطفی العمیق، و تقدیم النماذج، و التمهید للأجواء التربویة، و التفاهم المستقر، و المثابرة علی العبادة، و التمهید لسلامة الأسرة الأخلاقیة، و التکیف مع غایة الخلق و ... و هذه الصفات لو التزم المتربی بأیاً منها لتمهدت له ظروف تمنع ظهور تحدیات خطیرة فی الأسرة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • عصر الغیبة
  • الانتظار
  • الأسرة
  • السلامة و تعالی النفس
  • ثقافة الانتظار
  • نتائج الانتظار