بازخوانی دیدگاه پژوهشگران معاصر به تعلیم و تربیت مبتنی بر جنسیت: مدل تناسب، تعادل و تکمیل

نویسندگان

1 استادیار روان شناسی پژوهشکده زنان دانشگاه الزهرا(س).

2 استادیار گروه روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه الزهرا(س)

چکیده

این پژوهش، با هدف بررسی مفهوم چیستی جنسیّت و تبیین تفاوت‌های بین دو جنس، تعلیم و تربیت جنسیّتی و رویکرد اسلام به تفاوت‌های جنسیّتی و آموزش و پرورش جنسیّتی با استناد به مطالعات نوین انجام شده است. روش پژوهش، روش توصیفی ـ تحلیلی مبتنی بر منابع و متون مرتبط با موضوع پژوهش است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که غفلت از تفاوت‌های جنسیّتی در آموزش و پرورش دختران و پسران، بدون توجه به اهداف غاییِ پرورشی اسلامی، موجب کمرنگ ‌شدن فردیت افراد در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و آموزشی شده، وصول به غایت‏های تربیتی تعریف شده در این رویکرد را ناممکن می‌کند. فلسفه تمرکز بر تفاوت‌های جنسیّتی از دیدگاه اسلامی، توجه به تعالی و رشد مطلوب در حوزه فردی، خانوادگی و اجتماعی در رسیدن به مقصد متعالی کمال وی به تناسبِ مقتضیات جنسیّتی است. تفکیک جزئی در خرده‏نظام‌های نهاد آموزش و پرورش یا در صورت تحقق طراحی دو نظام منفک آموزش و پرورش با مدل تناسب، تعادل و تکمیل نقش‌های دو جنس، نقش مهمی در نمایاندن راه‌های متفاوت و متناسب در دست‌یابی به مقصد یگانه دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [العربیة]

إعادة قراءة نظریات العلماء المعاصرین القائمة علی الفروق بین الجنسین حول التعلیم والتربیة؛ النمط المتناسب والمتوازن والمکمل

چکیده [العربیة]

تهدف هذه المقالة الی دراسة مفهوم ماهیة الجنس وتبیین الفروق بین الجنسین، ویتطرق الی التعلیم و التربیة حسب الجنس والرؤیة الاسلامیة للفروق الجنسیة والتعلیم والتربیة علی أساس الجنس متکئا علی الدراسات الحدیثة. ومنهج البحث هو المنهج الوصفی التحلیلی القائم علی المصادر والنصوص المرتبطة بموضوع البحث. وتشیر النتائج الی أن الإهمال للفروق بین الجنسین فی التعلیم والتربیة لدی الإناث والذکور، یؤدی الی إهمال شخصیة الأفراد فی الجوانب المختلفة، وبغض النظر عن الغایات النهائیة للتربیة الاسلامیة بما فیها: الجوانب الاجتماعیة والاقتصادیة والثقافیة والتعلیمیة، وعدم إمکانیة بلوغ الأهداف التربویة التی تم تعریفها فی هذه الرؤیة. إن فلسفة التمرکز علی الرؤیة الاسلامیة للفروق الجنسیة تتمثل فی الاهتمام بالوصول الی المستوى الرفیع والنمو الأمثلین فی المجالات الفردیة والأسریة والاجتماعیة بغیة الحصول علی الکمال بإعتباره هدف أعلی حسب المقتضیات المتعلقة بالجنس. ویلعب الفصل الجزئی للنظم الفرعیة للتعلیم أو قدر الإمکان تصمیم النظامین المنفصلین للتعلیم والتربیة علی أساس النمط المتناسب والمتوازن والمکمل لأدوار الجنسین، دورا حاسما فی ارائة الطرق المتنوعة والمناسبة لتحقیق الهدف الفرید.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الجنس
  • الرؤیة الاسلامیة
  • التعلیم والتربیة القائمان علی الجنس
  • التناسب
  • التوازن
  • التکمیل
قرآن کریم[h1] ، ترجمه ناصر مکارم شیرازی
احمدی، محمدرضا (1391)، جنسیت از منظر دین و روان­شناسی (گفت­وگوها)، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
 اسلاملو، نعیمه و زمان وزیری، محمدحسین (1389)، زن، ستم تاریخی، ستم برابری، تهران: مؤسسه فرهنگی ـ هنری کاربردی خیبر
بستان (نجفی)، حسین (1390)، نابرابری جنسیتی از دیدگاه اسلام و فمینیسم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ پنجم
 ــــــــــــ (1391)، اسلام و تفاوت­های جنسیتی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ سوم
بهشتی، محمد؛ ابوجعفری، مهدی؛ فقیهی، علی­نقی (1379)، آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن، تهران: نشر حوزه و دانشگاه با همکاری نشر سمت، جلد دوم
جیریایی، معصومه (1391)، آیا باید جنسیت در آموزش رسمی لحاظ شود؟ درج در سایت تابناک. کد خبر: ۳۰۴۹۸۹، تاریخ انتشار: ۰۶ اسفند ۱۳۹۱ـ ۱۹:۳۸ـ24
حر عاملی، محمد بن حسن (1401هـ) تفصیل وسائل­الشیعه الی تحصیل مسائلالشریعه، تهران: المکتبه­الاسلامیه، چاپ پنجم
خسروی، زهره؛ رف‍ق‍ی، م‍ری‍م؛ ف‍روزش، نورا (1382)، مبانی روان­شناختی جنسیت، تهران: سازمان مدیریت و برنامه­ریزی کشور، چاپ اول
دالر، ایوان (1383)، عزیزم با من حرف بزن، ترجمه مهدی گنجی، تهران: نشر ویرایش
دوبس، موریس و پیرون، هانری (1368)، روان‌شناسی اختلافی، ترجمه محمد حسین سروری، تهران: نشر علمی
رستگار خالد، امیر (1389)، تفاوت­های جنسیتی در انگیزش و پیشرفت تحصیلی دانشجویان، مجله مطالعات راهبردی زنان، 13(50): 124ـ81
رفیعی، بهروز (1381)،آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن، تهران: نشر حوزه و دانشگاه باهمکاری نشر سمت، جلد سوم
زیبایی­نژاد، محمدرضا (1391)، جایگاه خانواده و جنسیت در نظام تربیت رسمی، قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان
ــــــــــــ (1391)، هویت و نقش­های جنسی. درج در کتاب جنسیت از نظر دین و روان‏شناسی:گفت­وگوها، به کوشش محمدرضا احمدی، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)
سفیری، خدیجه و ایمانیان، سارا (1388)،جامعه­شناسی جنسیت، تهران: انتشارات جامعه‌شناسان، چاپ اول
شعاری­نژاد، علی­اکبر (1377)، فلسفه آموزش و پرورش، تهران: انتشارات امیرکبیر
علم­الهدی، جمیله (1388)، جنسیت در تربیت اسلامی، مجله تربیت اسلامی، شماره 8
کلینی، ابوجعفر محمدبن یعقوب (1391هـ)، الکافی، تحقیق علی­اکبر غفاری، تهران: دارالکتب‌الاسلامیه
گوریان، مایکل؛ اسیونس، کتی؛ دانیلس، پگی (1393)، دختران و پسران متفاوت یاد میگیرند، ترجمه سیده فاطمه موسوی، تهران: نشر پرکاس
مجد، محمد (1381)، روان­شناسی زن و مرد، تهران: انتشارات مکیال
مجلسی، محمدباقر (1403هـ)، بحارالانوار، بیروت: مؤسسة الوفاءمصاحبی
مصاحبی، نسرین (1385)، رویکرد دوباره به فضاهای تک­جنسیتی در حوزه آموزش، نشریه حوراء، شماره 22: 28
مصباح یزدی، محمدتقی (1391)، پایداری بر اصول و مبارزه با خرافات؛ راه پاسخ­گویی به شبهات درباره تفاوت­های جنسیتی در اسلام، به کوشش محمدرضا احمدی، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
ــــــــــــ (1391)، تفاوت­های تکوینی زن و مرد از منظر دین، به کوشش محمدرضا احمدی، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
مطهری، مرتضی (1358)، نظام حقوق زن در اسلام، اصفهان: نشر مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل­البیت
مک­کاف، باربارا (1389)، رشد یک دختر، ترجمه مژگان درستی، تهران: نشر نقش و نگار، چاپ سوم
ملکی، حسن (1387)، دیدگاه برنامه درسی فطری ـ معنوی مبتنی بر فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، کنگره علوم انسانی،  پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
موسوی خمینی، روح­الله (1364)، صحیفه نور، مؤسسه نشر آثار امام خمینی (ره)، جلد هفتم
 نجات، پگاه؛ باقریان، فاطمه (1391)، بررسی تحلیلی تاریخ مطالعات روان‌شناختی جنسیت در جهان غرب، رویش روان­شناسی، 1(2): 88ـ69
وزارت آموزش و پرورش، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، به نشانی:
یانگ، اسکیپ د. (1394)، روان­شناسی در سینمای هالیوود، ترجمه سیده فاطمه موسوی و لیلا گنجی. تهران: نشر سروش
 
Pearson, J. (2007), Gender, Education and., Blackwell Encyclopedia of Sociology, Ritzer, George (ed), Blackwell Publishing, Blackwell Reference Online
Pugh Yi, Robin H. & Dearfield, C.T. (2012), The Status of Women in the U. S. Media. The report of women's media center, available at:
Sousa, R. B. de and Morgan, K. P. (1988), »Special Issue on Feminism and Philosophy«, A Journal of Women's Studies, Vol 13.2:1-10
Stone, A. (2006), Luce Irigaray and the Philosophy of Sexual Difference, cambrige university press
 [h1]مشخصات کامل قید شود
amily:"B Mitra";mso-ascii-font-family: "Times New Roman";mso-hansi-font-family:"Times New Roman";letter-spacing:-.2pt'> Advances in Accounting, incorporating Advances in International Accounting, 25, pp 57-63
 
 [h1]