دلالت‌های نظریه «فطرت» در نظام تربیتی اسلام

نویسندگان

1 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

2 دانش ‏آموخته کارشناسی ارشد رشته معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر، استخراج دلالت‌هایی از نظریه فطرت در نظام تربیتی اسلام است؛ چرا که یکی از ضرورت‌های مهم برای نظریه‌سازی اسلامی در حوزه تربیت، نظریه‌پردازی بر اساس مبانی اسلامی است. نظریه «فطرت» یکی از نظریه‌های کلان انسان‌شناختی اسلامی است که سرشتی خاص را برای انسان متصور است. روش پژوهش حاضر، روش اجتهاد دینی است که دارای سه گام «پژوهش از کل منابع مربوط به مسئله تحقیق»، «برگزیدن معنای متعین یا مرجح با سنجش امکانات معنایی متن و شواهد و دلایل کافی» و «کشف مشروط واقع با به کارگیری استدلال و استفاده از صورت‌های منطقی و قیاسی» است. «بهره‌مندی همه شاکله‌های تربیتی از فطرت الهی»، «رأی به توانایی رشد همه انسان‌ها»، «معتبر دانستن بخشی از تفاوت‌های تربیتی افراد»، «امکان ارتباط افراد با زبان فطرت»، «فطری دانستن ارتباطات میان انسان‌ها»، «مفاهمه ذاتی افراد با زبان دینی» و «مبتنی بودن بقا شاکله‌های تربیتی بر بخش فطری» از جمله مواردی هستند که از نظریه فطرت استنباط شده‌اند و بر این اساس دلالت‌هایی مانند «توجه به جنسیت در سیاست‌گذاری تربیتی»، «توجه به طبیعت‌های ویژه»، «تمرکز بر نفوس قریب‌العهد»، «توجه به سنین خاص» و «ارتباط تربیتی دین‌محور به جای شریعت محور» برای باز شدن باب تفکر و در نتیجه سیاست‌گذاری بر این مبنا در نظریه تربیتی بیان‌شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

الآثار المترتبة علی نظریة «الفطرة» فی النظام التربوی الاسلامی

چکیده [العربیة]

ترمی هذه الدراسة‌ الی استخراج الآثار المترتبة علی نظریة الفطرة فی النظام التربوی الاسلامی؛ لأن التنظیر علی أساس المبادئ الاسلامیة إحدی ضروریات النظریة الإسلامیة فی مجال التربیة. و‌تعتبر نظریة «الفطرة» التی تصوّر الطبیعة الخاصة باللانسان من إحدی النظریات الإسلامیة الرئیسة فی علم الانسان. ومنهج البحث هو الاجتهاد الدینی‌ الذی ینطوی علی ثلاث مراحل: «البحث فی کل المصادر المرتبطة بموضوع البحث» و«اختیار المعنی المحدّد أو المرجّح باختبار الإمکانیات الدلالیة ‌للنص والشواهد والأدلة الکافیة» و «الاکتشاف المشروط للواقع باستخدام الاستدلال والأشکال المنطقیة والقیاسیة».

من القضایا التی تم استخراجها من نظریة الفطرة هی «تمتّع جمیع المیزات التربویة بالفطرة الالهیة» و «الاعتقاد باستعداد النمو لدی جمیع أفراد البشر» و«تأیید بعض الاختلافات التربویة لدی الأفراد» و«امکانیة تواصل الأشخاص باللغة الفطریة» و«اعتبار العلاقات بین الأشخاص فطریة» و«مفاهمة الأفراد الذاتیة باللغة الدینیة» و«قیام المیزات التربویة علی الفطرة» تعتبر والتی تبیّن لنا فیها الآثار المترتّبة علی نظریة الفطرة بما فیها: «الاعتناء بالجنس فی السیاسات التربویة» و«الاهتمام بالطبائع الخاصة» و«الترکیز علی النفوس قریبة العهد» و«الاکثراث بالأعمار المحددة» و«العلاقات التربویة الدینیة بدلاً من الشرعیة» لتوفیر فرصة التفکیر والتنظیر علی أساس هذه النظریة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الفطرة
  • اللغة الدینیة
  • التربیة
  • الآثار التربویة
  • النظریة التربویة القائمة علی الفطرة
قرآن کریم، ترجمه موسوی همدانی.
امینی، ا. (1384). اسلام و تعلیم و تربیت. قم: مؤسسه بوستان کتاب.
باقری، خ. (1389). درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران. تهران: علمی و فرهنگی.
 ــــــــ (1390). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی. ج 2. تهران: مدرسه.
بستان، ح. و فتحعلی خانی، م. (1384). گامی به سوی علم دینی. تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بهشتی، ا. (1390). اسلام و تربیت کودکان. تهران: چاپ و نشر بین‌الملل.
پاینده، ا. (1360). نهج‌الفصاحه. تهران: جاویدان.
جوادی آملی، ع.  (1378). حکمت نظری و عملی در نهج‌البلاغه. قم: اسراء.
ــــــــ (1381). شمس الوحی تبریزی. قم: اسراء.
ــــــــ (1384). تفسیر انسان به انسان. قم: اسراء.
ــــــــ (1385 الف). اسلام و محیط‌زیست. قم: اسراء.
ــــــــ (1385 ب). ادب فنای مقربان. ج5. قم: اسراء.
ــــــــ (1385ـ1390). تسنیم. قم: اسراء.
ــــــــ (1386). سرچشمه اندیشه.ج1. قم: اسراء.
ــــــــ (1387). فطرت در قرآن. قم: اسراء.
ــــــــ (1388 الف). روابط بین‌الملل در اسلام. قم: اسراء.
ــــــــ (1388 ب). جامعه در قرآن.قم: اسراء.
ــــــــ (1389). توحید در قرآن. قم: اسراء.
حرانی، ا. (1374). تحف العقول عن آل الرسول. ترجمه محمدباقر کمره‌ای. تهران: اسلامیه.
حسینی، ح. (1385). بحران چیست و چگونه تعریف می‌شود. مجله امنیت، (18)، 25ـ11.
خامنه‌ای، ع. (1374). مجموعه رهنمودهای رهبر انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای. نرم‌افزار حدیث ولایت. تهران: انتشارات مؤسسه پژوهشی و فرهنگی انقلاب اسلامی. 10/ 8/ 1374 و 18/ 7/ 1377.
رضی، س. (1391). نهج‌البلاغه. ترجمه محمد دشتی. تهران: پور‌صائب.
سبزواری، م. (1380). شرح المنظومه.تعلیق حسن حسن‌زاده آملی. قم: ناب.
شاه‌آبادی، م. (1387 الف). رشحات البحار،ترجمه زاهد ویسی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.