تحلیل نشانه‌شناسی نظام آموزش و پرورش ایران

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم تربیتی دانشگاه کاشان، اصفهان، ایران

2 استادیار گروه علوم تربیتی دانشگاه کاشان، اصفهان، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر، تحلیل نشانه‌شناختی نظام آموزش و پرورش ایران است که بر اساس مطالعه تحلیلی ـ مروری و با رویکرد «سوسور» تهیه شده است. اگر چه مطالعه و تحلیل نشانه‌شناسی آموزش و پرورش کمتر مورد توجه محققان مسائل آموزشی و تربیتی  قرار گرفته، اما این موضوع می‌تواند دریچه‌های تأمل و بازاندیشی را در سیاست‌ها، اهداف و نظام آموزشی، برنامه‌های آموزشی و درسی و نیز شیوه‌های تدریس در کلاس‌های درس بگشاید. این مقاله با اتخاذ چنین نگاه و رویکردی کوشیده است تا به بررسی و تحلیل نشانه‌شناسی پنج نشانه یا عنصر محوری نظام‌های آموزشی بپردازد. نتایج  مؤید آن است که نظام آموزشی از حیث  محتوای آموزشی (فاقد تأثیر سازنده در رشد و پرورش ابعاد مختلف دانش‏ آموز و تحقق اهداف آموزش و پرورش)، فضای کالبدی و فیزیکی (فاقد جلوه‏ های تصویری و زیبایی‏ شناختی)، روش‌های تدریس معلمان (دارای رکود به دلیل یادگیری یک‏ طرفه معلم‏ محور)، شیوه‌های ارزشیابی (یادگیری سطحی و زودگذر) و فضای فرهنگی و ارتباطی حاکم بر مدارس و نهادهای آموزشی (دارای انفعال، فاقد مشارکت، پاسخگویی و ریسک‏ پذیری) است و همخوانی چندانی با اهداف و جهت‌گیری اصلی آموزش و پرورش ندارند. در واقع این تحلیل بیانگر آن است که متأسفانه در حال حاضر نظام آموزشی کشور در عمل به ایجاد و بازتولید مجموعه‌ای از پیام‌ها، معانی و آثاری اقدام می‌کند که با وظایف و کارکردهای ذاتی آن در تعارض است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

التحلیل السیمیائی لنظام التربیة والتعلیم فی ایران

چکیده [العربیة]

یهدف هذا البحث الی التحلیل السیمیائی لنظام التربیة والتعلیم فی ایران علی أَساس الدراسة التحلیلیة- العرضیة من خلال رؤیة سوسور. وإن لم یهتم باحثو التربیة والتعلیم بدراسة سیمیائیتها کثیراً، ولکن هذا الموضوع بإمکانه أن یؤفر فرصة التأمل والبحث فی سیاسات التعلیم و أهدافه و النظام والبرامج التعلیمیة ومناهج التدریس. وسعت هذه المقالة دراسة سیمیائیة خمسة عناصر أو علامات رئیسة للأنظمة التعلیمیة بهذا الاتجاه. وتؤید النتائج أن نظام التعلیم حسب المحتوی التحلیلی ( لایؤثر تأثیراً بناءاً فی تربیة شتی جوانب الطلاب، ولایحقّق أهداف التربیة والتعلیم). ولا تتمتع البیئة المادیة لنظام التعلیم (بالآثار البصریة والجمالیة). و تدهور مناهج التدریس لدی المعلمین یؤدی الی التعلّم الأحادی‌الجانب الذی یعتمد فقط علی دور المعلم. و مناهج التقویم (تدل علی التعلم السطحی‌ والعابر). و البیئة الثقافیة والارتباطیة المسیطرة علی المدارس والمؤسسات التعلیمیة (سلبیة و لانشاهد فیها المشارکة والإستجابة والمجازفة). ونظام التعلیم لایواکب الأهداف والتوجیهات الرئیسة للتعلیم والتربیة. فمع الأسف فی الواقع یدل هذ التحلیل علی أن النظام التعلیمی فی البلاد حالیاً یقوم بانتاج و اعادة انتاج مجموعة من الرسائل والمعانی والآثار التی تعارض واجباته الذاتیة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • السیمیائیة
  • التربیة والتعلیم
  • المحتوی التعلیمی
  • مناهج التدریس
  • مناهج التقویم
  • الفضاء المادی
  • البیئة الثقافیة
آسابرگر، آ. (1379). نقد فرهنگی. ترجمه حمیرا مشیرزاده. تهران: انتشارات باز.
احمدی، ب. (1371). از نشانه‌های تصویر تا متن. تهران: انتشارات مرکز.
اردلانی، ح. (1394). تجسم احساس در اندیشه ژیل دلوز، بررسی نقاشی‌های فرانسیس بیکن، دوفصلنامه علمی و پژوهشی دانشگاه هنر، (16)، 44ـ23.
استافل بیم، د.ا. (1386). درآمدی بر الگوهای ارزشیابی. ترجمه غلامرضا یادگارزاده و همکاران. تهران: انتشارات یادواره کتاب.
استرینانی، د. (1384). نظریه‌های فرهنگ عامه. ترجمه ثریا پاک‌نظر. تهران: گام نو. 
اسماعیل‌تبار، م. (1386). فلسفه آموزش و پرورش. تهران: انتشارات فرهنگ سبز.
ایمانی، م. و شاوردی، ش. (1386). تحقق و بالندگی هویت در پرتو تربیت. ماهنامه پیوند، (7)، 28ـ23
بلوم، ب. (1361). ویژگی‌های آدمی و یادگیری‌های آموزشگاهی. ترجمه علی‌اکبر سیف. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
بهرنگی، م. و آقایاری، ط. (1383). تحول ناشی از تدریس مشارکتی از نوع جیگ ساو در وضعیت سنتی تدریس دانش‌آموزان پایه پنجم. فصلنامه نوآوری‌های آموزشی، 3 (10)، 53 ـ 35.
تاجیک، م. (1389). نشانه‌شناسی، نظریه و روش. پژوهش‌نامه علوم سیاسی، 5 (4)، 39ـ7.
تایلر، ر. (1384). اصول اساسی برنامه‌ریزی درسی و آموزش. ترجمه علی تقی پورظهیر. تهران: انتشارات آگه.
چندلر، د. (1387). مبانی نشانه‌شناسی. ترجمه مهدی پارسا. تهران: انتشارات سوره مهر.
رستگار، ط. (1385). ارزشیابی در خدمت آموزش و پرورش. تهران: انتشارات منادی تربیت.
سامانیان، ص. و بهمنی، پ. (1389). جستاری در استفاده از دیدگاه نشانه‌شناسی در طراحی محصول. نشریه انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، (1)، 42ـ37.
سجادی، م. و ایمانزاده، ع. (1386). چالش‌های اساسی تربیت دینی در فضای ریزوماتیک. فصلنامه علوم تربیتی و روان‌شناسی ، 3 (4)،20ـ1.
ــــــــ (1391). تبیین و تحلیل دلالت‌های تربیتی دیدگاه معرفت شناختی ژیل دلوز و نقد دلالت‌های آن برای تعلیم و تربیت. فصلنامه اندیشه‌های نوین تربیتی، 8 (4)، 80ـ53.
سجودی، ف. (1383). نشانه‌شناسی کاربردی. تهران: نشر قصه.
سلان، ر. (1372). راهنمای نظریه ادبی معاصر. ترجمه عباس مخبر. تهران: انتشارات طرح نو.
سوزا، د. (1390). مدیریت با رهبری آموزشی. ترجمه فرخ‌لقا رئیس دانا. تهران: انتشارات عابد.
سوسور، ف. (1387). دوره زبان‌شناسی عمومی. ترجمه کورش صفوی. تهران: نشر هرمس.
شعبانی، ح. (1386). مهارت‌های آموزشی و پرورشی. تهران: انتشارات سمت.
فتحی واجارگاه، ک. (1388). اصول برنامه‌ریزی درسی. تهران: انتشارات ایران‌زمین.
فیاض، ا.؛ سرافراز، ح. و احمدی، ع. (1390). نشانه‌شناسی چشم‌اندازهای فرهنگی در جغرافیای فرهنگی؛ راهبردی مفهومی برای فهم و کشف معنا. فصلنامه تحقیقات فرهنگی، 4 (4)، 116ـ91.
قائمی‌نیا، ع. (1386). دانش نشانه‌شناسی و تفسیر قرآن. جمله قرآن و علم، (1)، 10ـ1.
کریمی کسبی، ر. (1393). نشانه‌شناسینوینوکاربردهایآندرمحیط‌های تربیتی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه ملایر.
کلاین، ف. (1387). الگوهای طراحی برنامه درسی. ترجمه محمود مهرمحمدی. در محمود مهرمحمدی و همکاران. برنامه‏درسی، نظرگاه‏ها، رویکردها و چشم‏اندازها (ویراست دوم). تهران: سمت و به نشر.
کوپال، ع. (1386). فراز و فرود نشانه‌شناسی از دانش تا روش. نشریه باغ نظر، (7)، 48ـ39.
گوردون، ا. (1387). برنامه درسی پنهان. ترجمه محمد داوری. فصلنامه حوزه و دانشگاه، (19)، 101ـ92.
گیرو، پ.ی. (1380). نشانه‌شناسی. ترجمه محمد نبوی. تهران: انتشارات فکر روز.
لوی، ا. (1385). برنامه‌ریزی درسی مدارس. ترجمه فریده مشایخ. تهران: انتشارات مدرسه.
ملکی، ح. (1388). برنامه‌ریزی درسی (راهنمای عمل). مشهد: انتشارات پیام اندیشه.
موسی‌پور، ن. (1382). مبانی برنامه‌ریزی آموزش متوسطه. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
مهرام، ب.؛ ساکتی، پ.؛ مسعودی، ا. و مهرمحمدی، م. (1385). نقش مؤلفه‌های برنامه درسی پنهان در هویت علمی دانشجویان. فصلنامه مطالعات برنامه درسی، 1(3)، 29ـ3.
مهرمحمدی، م. (1389). بازاندیشی در فرآیند یاددهی ـ یادگیری. تهران: انتشارات مدرسه. 
میرزابیگی، ع. (1380). برنامه‌ریزی درسی و طرح درس در آموزش رسمی و تربیت نیروی انسانی. تهران: انتشارات سطرون.
نوروززاده، ر. (1385). برنامه درسی در نظام آموزش عالی. فصلنامه آموزش عالی، (23)، 70ـ53.
نوید ادهم، م. (1376). پیام مدرسه. تهران: انتشارات مدرسه.
والکر، ج. آ. و چاپلین، س. (1385). فرهنگ تصویری. ترجمه حمید گرشاسبی و سعید خاموش. تهران: اداره کل پژوهش‌های صدا و سیما.
Ahola, S. (2000). Hidden curriculum in higher education. University of Turku.
Barthes, R. (1957). Mythologies, St Albans: Paladin.
ــــــــ  (1964). Elements of semiology, London: Jonathan Cape.
Bergen Hengouwen, G. (2009). Hidden curriculum in the University. Available at: http:www. Sociology index. Com.
Bogue, R. (2004). Search, swim and see: deleuzes apprenticeship in signs and pedagogy of images, Educational Philosophy and Theory, 36 (3), 327- 343.
Chikeung, Ch. (2008). The effect of shared decision making on the improvement in teaches job deuebpment, Available at: http: // www Eric. ed. gov.
Doganay, A. (2009). Hidden curriculum and gaining the value of respect for human dignity. A qualitative study in two elementary schools in Adana. Available at: http:// educational science theory & practice. com.
Eco, U. (1990). The limits of interpretation, Bloomington: Indiana University Press.
Kohli. W. (2000). Teaching in Danjerzone: Democracy and Difference. Democratic Social Education (Eds.), David Hursh and Wayne Roos. Falmer Press.
Klein, F. M. (1990). The politics of curriculum decision- making, issues in centralizing the curriculum, State University of New York Press, Albany.
Margolis, E. (2000). Class pictures: representation of race, gender and ability in a century of school photography. Educational Policy Analysis Archives. 8 (31), 312-330
ــــــــ  (2001). The hidden curriculum in Higher Education. New York: Rutledge.
Redish, E. F. (2009). The hidden curriculum: what do we really want our students to learn? Available at: http://www. Sociology index. Com.
Stephenson, A. M. (2009). How children experienced, influenced and enacted the boundaries of curriculum in an early children education. Available at: http:// research archive.vum.ac.riz.