جستاری در تربیت دینی با تأکید بر روش الگویی در سیره رضوی

نویسنده

استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه مذاهب اسلامی، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر، نشان دادن مؤلفه‌های روش الگویی و بررسی ویژگی‌ها و آفات این روش در سیره رضوی است. روش پژوهش، توصیفی ـ  تحلیلی با رویکرد استنباطی است. در سیره رضوی شاهد این شیوه از تربیت به اشکال مختلف هستیم؛ به این ترتیب زمانی امام رضا ع با ارائه الگو از خویش یا افرادی که در گذشته تحقق خارجی داشته و سنت و روش زندگی آن‏ها در جامعه از رونق و درخشش خاصی برخوردار بوده، سعی داشته رفتار و صفات مطلوب را به شکلی عملی به متربی معرفی کند. زمانی دیگر الگوهای مطلوبی را در نظر گرفته و با بیان خصوصیات، علامات و نشانه ‏ها و تصویرسازی، آن‌ها را که برای مخاطب قابل رؤیت نیست، عینیت بخشیده تا متربی به این مهم دست ‏یابند. همچنین زمانی در قالب بیان صفات، خصوصیات و نشانه ‏های الگوهای منفی، سعی در دور کردن جامعه از آن الگوها دارد. از این رو نوشتار حاضر پس از تقسیم مؤلفه‌ها به سه دسته «ارائه الگو»، «پردازش الگو» و «الگو زدایی»، شاخصه‌هایی چون بصیرت، امکان دستیابی به الگوهای دینی، ارائه الگو متناسب با مخاطب و به تبع آن آفاتی مانند الگوپذیری کورکورانه، اسوه‌پذیری از باطل، الگوگیری کامل از الگوهای ناقص و نبود تطابق بین گفتار و رفتار را تبیین می‌نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

مقتطفات فی التربیة الدینیة بالترکیز على المنهج النموذجی‌ فی السیرة الرضویة

چکیده [العربیة]

یهدف هذا البحث الی التعریف بمقومات المنهج النموذجی ودراسة میزاته و أضراره فی السیرة الرضویة.حیث تم الاعتماد علی المنهج الوصفی التحلیلی - التحلیلی الاستنباطی. نلاحظ فی السیرةالرضویة تعدد الأشکال فی المنهج التربوی حیث عرّف الامام الرضا7 نفسه والآخرین السابقین من ذوی المنهج والسنة الرائجة والمشرقة فی المجتمع کنماذج مثالیة وکذلک یسعى بتعریف السلوکیات والصفات المنشودة بصورة عملیة للمتعلمین. وأحیانا یأخذ الإمام نماذج مثالیة بعین الاعتبار ویقوم بتبیین میزاتها وصفاتها ویتطرق الی تصویرها والتعریف بها و تجسیدها بحیث یمکّن المعنى فی ذهن المخاطبین. ومن الناحیة الأخرى یحاول ابعاد المجتمع عن النماذج السلبیة وذلک عن طریق تبیین صفات و مساوئ وعلامات هذه الأنماط.

وعلى هذا الأساس تقوم هذه الدراسة‌ بتبیین مؤشرات البصیرة وإمکانیة الحصول علی الأنماط الدینیة والتعریف بالأنماط المناسبة للمخاطبین و تبیین الأضرار کالتقلید العشوائی والتأسی بالباطل وتقلید الأنماط الناقصةوعدم التطابق بین الأقوال والسلوک بعد تقسیمها الى ثلاث مجموعات عرض النماذج وانتاج النماذج وإزالة النماذج .

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • التربیة الدینیة
  • المنهج النموذجی
  • السیرة الرضویة
  • معالجة النماذج
  • إزالة انماذج
قرآن کریم. ترجمه محمد مهدی فولادوند.
آلوسی، م. (1415هـ). روح المعانی فى تفسیر القرآن العظیم‏. بیروت: دارالکتب العلمیه‏.
ابن بابویه، م. (1361). الخصال. تحقیق علی‌اکبر غفاری. قم: انتشارات اسلامی.
ــــــــ (1361). معانی الاخبار. قم: انتشارات اسلامی قم.
ــــــــ (1372). عیون اخبار الرضا. مترجم: حمیدرضا مستفید و علی اکبر غفاری. تهران: نشر صدوق.
ــــــــ (1387). التوحید. قم: جامعه مدرسین قم.
ابن عاشور، م. (بی‌تا). التحریر و التنویر. بی‌جا.
ابن عطیه، ع. (1422هـ). المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز. بیروت: دار الکتب العلمیه.
ابن منظور، . (1410هـ). لسان العرب. بیروت: دارصار.
جعفریان، ر. (1383). حیات فکری و سیاسی امامان شیعه. قم: انتشارات انصاریان.
جوهری، ا. (1407هـ). الصحاح. بیروت: دار العلم للملایین.
حرانی، ا. (1389هـ). تحف العقول. بیروت: انتشارات الاعلمی.
حویزی، ع. (بی‌تا). نورالثقلین. قم: انتشارات اسماعیلیان.
راغب الاصفهانی. ا. (بی‌تا). المفردات فی غریب القرآن. تحقیق محمد سید گیلانی. بیروت: دارالمعرفه.
رضی، س. (1367). نهج‏البلاغه. ترجمه محمدجعفر امامی و محمدرضا آشتیانی. قم: مؤسسه مطبوعاتی هدف.
زمخشری، م. (1415هـ). الکشاف عن حقایق غرائض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التاویل. قم: منشورات البلاغه.
سعیدی رضوانی، م. (1380). تأملی در باب تناسب نظام آموزش و پرورش با تربیت دینی.  تربیت اسلامی، (6)، 132ـ105.
سلطانی، م. (1383). اسوه‌پذیری از نگاه قرآن. مجله کوثر، (15)، 49ـ43.
صفار، م. (1380 هـ). بصائر الدرجات. بی‌جا.
طالقانى، م. (1362). پرتوى از قرآن‏. تهران: شرکت سهامى انتشار.
طباطبایی، م. (1417هـ). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏.
طبرسی، ف. (1372). مجمع البیان. تهران: انتشارات ناصر خسرو.
طریحی، ف. (1365هـ). مجمع البحرین. تهران: مکتبه المرتضویه.
طوسی، م. (بی‌تا). التبیان فى تفسیر القرآن‏. بیروت: دار احیاء التراث العربى‏.
عیاشی، م. (بی‌تا). تفسیر عیاشی. تهران: کتابفروشی علمیه.
فیروزآبادی، م. (1417هـ). القاموس المحیط. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
قائمی مقدم، م. (1382). روش الگویی در تربیت اسلامی. نشریه معرفت، (69)، 37ـ25.
قرشی، م. (1382). پژوهشی در زندگانی امام علی بن موس الرضا (ع). ترجمه سید محمد صالحی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
قرطبی، م. (1364هـ). الجامع لاحکام القرآن. تهران: انتشارات ناصر خسرو.
کلینی، م. (1388هـ). الاصول الکافی. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
مجلسی، م. (1403هـ). بحار الانوار. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
محمدی ری‌شهری، م. (1384). میزان الحکمه. قم: دارالحدیث.
مطهری، مرتضی. (1361). ده گفتار. تهران: انتشارات صدرا.
معین، م. (1362). فرهنگ فارسی. تهران: نشر امیر کبیر.
مفید، م. (1410هـ). الارشاد فی معرفه  حجج الله علی العباد. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
مکارم شیرازى، ن. (1374 ش). تفسیر نمونه‏. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
موسوی خمینی، ر. (1372). آداب الصلوه. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).