تبیین اهداف برنامه درسی «مدرسه شاد» بر اساس آموزه‌های اسلامی

نویسندگان

1 استادیار برنامه‏ ریزی درسی دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استادیار گروه معارف اسلامی و علوم تربیتی دانشگاه امام صادق ع ـ پردیس خواهران، تهران، ایران

3 دانش‏جوی دکتری رشته مدیریت آموزشی دانشگاه امام صادق ع ـ پردیس خواهران، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی شادکامی و شناسایی اهداف برنامه درسی «مدرسه شاد» با تکیه بر آموزه‌های اسلامی است. این پژوهش از نوع مطالعات کیفی بوده و با رویکردی قیاسی ـ استقرایی و روش تحلیل متن تهیه شده است؛ به این معنا که با بررسی مطالعات انجام شده مرتبط با شادکامی در حوزه‌های روان‌شناسی، علوم تربیتی و علوم اسلامی، مفهوم شادکامی، عوامل مؤثر بر آن و همچنین اهداف برنامه درسی مدرسه شاد در دانش متعارف شناسایی شده است. همچنین روایات مرتبط با عوامل شادکامی در اسلام، جمع­ آوری و تحلیل شده و بر اساس آن اهداف برنامه درسی مدرسه شاد بر پایه آموزه­ های اسلامی تبیین شده است. نتایج این پژوهش نشان می­ دهد که اهداف برنامه درسی مدرسه شاد، ناظر بر جنبه­ های سه‌گانه «شناختی»، «نگرشی» و «توانشی» است. مقایسه یافته‌ها در دو دیدگاه نشان می‌دهد که برخی از مؤلفه­ های شناسایی شده در دیدگاه اسلام، در دانش متعارف دیده نمی‌شود که از آن جمله می‌توان به مدیریت احساسات و تمایلات در برابر امور دنیوی و خشنودی از تقدیر الهی در موقعیت‌های مختلف اشاره کرد. دیگر وجوه افتراق اهداف برنامه درسی مدرسه شاد در دیدگاه اسلام نسبت به دانش متعارف، ارتباط و به هم پیوستگی، جامعیت، شفافیت اهداف و محوریت تعالیم دینی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آذربایجانی، م. و علی محمدی، ک. (1389). ساخت و اعتباریابی آزمون شادکامی با تکیه بر اسلام. تربیت اسلامی، 5(10)، 147ـ121.
آرگایل، م. (1383). روان‌شناسی شادی. ترجمه مسعود گوهری و دیگران. اصفهان: جهاد دانشگاهی دانشگاه اصفهان.
آزادپور، م. (1390). امکان­سنجی چگونگی ورود شادی به­عنوان تجربه یادگیری در محتوای برنامه درسی دوره ابتدایی پایه چهارم و پنجم دخترانه شهر تهران. پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام‌نور. واحد تهران مرکز.
آیزنک، م. (1375). روان‌شناسی شادی. ترجمه فیروز بخت و بیگی. تهران:  بدر.
ابوالمعالی، خ. (1392). پژوهش کیفی از نظریه تا عمل. تهران: علم.
اکبرزاده، ح. و حقیقی، ف. (1386). مدیریت شادی در مدرسه. تهران: رسل.
اکبری، م. (1393). غم و شادی در سیره معصومین (علیهم السلام). قم: فتیان.
پسندیده، ع. (1391). بررسی و تحلیل شادکامی از منظر قرآن. فصلنامه مطالعات تفسیری، 3(10)، 64ـ 45.
ــــــــ . (1392). الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان‌شناسی مثبت‌گرا. قم: مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث.
ــــــــ . (1392). شادکامی از دیدگاه پیامبر اعظم(ص). قم: کتاب نشر.
تاتل بام، ج. (1375). روان‌شناسی شاد زیستن. ترجمه زیلا نینوایی. تهران: گلشن.
جعفری، پ. و طالب‌زاده، ف. (1389). ارائه مدلی برای نشاط و شادی در مدارس ابتدایی شهر تهران. فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی، 4(14)، 32ـ 9.   
حاجیان، ف. (1385). بانوی ماه و مدرسه، تهران: نگاهی دیگر.
حسینی، م. (1389). شناسایی مؤلفه­های مدرسه مطلوب به منظور ارائه راهکارهای مناسب در نظام آموزش ­و­ پرورش از دیدگاه مدیران آموزش­ و­ پرورش شهر تهران. پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی. واحد رودهن.
خدایی، ز. (1390).  خدایا چگونه شاد باشم؟ قم: قلم زنان.
خسروی، ص. و قمرانی، ا. (1389). بررسی عوامل موثر بر شادکامی دانشجویان دانشگاه آزاد واحد فیروزآباد. مجله رشد، 6(1)، 11ـ 8.
ربانی، ر.؛ ربانی، ع.؛ عابدی، م. و گنجی، م. (1386). فرهنگ و شادی: رویکردی نظری و تجربی در زندگی روزمره سرپرستان خانوار در شهر اصفهان. فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 3(8)، 78ـ41
رضایی، م. (1386). چگونه مدرسه‌ای شاد داشته باشیم. زنجان: نیکان کتاب.
سالاری­فر، م.؛ شجاعی، م.؛ موسوی اصل، م. و دولت­خواه، م. (1390). بهداشت روانی با نگرش به منابع اسلامی. تهران: سمت.
سلیگمن، ام. ای پی. (1389). شادمانی درونی. ترجمه مصطفی تبریزی، رامین کریمی و علی نیلوفری. تهران: دانژه.
شورت، ای. سی. (1387). روش­شناسی مطالعات برنامه درسی. ترجمه محمود مهرمحمدی. تهران: سمت.
صابر، ک. (1387). معیارهای مدارس دوست‌داشتنی از دید دانش‌آموزان دختر متوسطه تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی. واحد تهران مرکز.
صادقی، ع. (1385). عوامل مؤثر بر ایجاد مدرسه شاد. تهران: مؤسسه نوآوری‌های آموزش و پرورش.
طریقه‌دار، ا. (1379). شرع و شادی. قم: مؤسسه فرهنگی حضور.
عباسی‌نیا، م. (1391). مدارس شاداب دانش‌آموزان شاد، قم: انتشارات جامعه القرآن الکریم.
کار، ای. (1385). روان‌شناسی مثبت. ترجمه حسن پاشا شریفی و جعفر نجفی زند. تهران: نشر سخن.
کارلسون، آر. (1377). شادمانی پایدار. ترجمه ارمغان جزایری. تهران: البرز.
کدیور، پ. (1375). بررسی رشد وجدان اخلاقی دانش­آموزان و رابطه آن با جو سازمانی مدرسه. فصلنامه تعلیم و تربیت، 12(4)، 47ـ7.
کرمی نوری، ر. و مکری، ا. (1381). مطالعه عوامل مؤثر بر احساس شادی و بهزیستی در دانشجویان دانشگاه­ تهران. مجله روان‌شناسی و علوم تربیتی، 32(1)، 41ـ3.
کمیلی، م. (1386). شادی، نشاط و جوانی در اسلام. مشهد: زمزم هدایت.
متیوس، ای. (1389). راز شاد ماندن. ترجمه ندا شاه‌نظر. تهران: عقیل.
محمدی ری‌شهری، م. (1392). الگوی شادی از نگاه قرآن و حدیث. قم: مؤسسه دارالحدیث.
مردانی نوکنده، م. (1391). چیستی و ماهیت شادی در قرآن و روایات و راهکارهایی برای شاد زیستن. حبل‌المتین، 1(1)، 62ـ 35.
میرزایی، ب. (1389). بررسی میزان توجه به مؤلفههای شادکامی در برنامه درسی هنر دوره راهنمایی ایران. پایان‏نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روان‏شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مرودشت.
میرشاه جعفری، ا.؛ سیادت، ع. و بهادران، ن. (1387). بررسی عوامل مؤثر در شادابی مدارس. اندیشه‌های نوین تربیتی، 4(2ـ1)،44ـ31.
میرشاه جعفری، ا. و تقوی‌نسب، ن. (1387). اصول بهداشت روانی از منظر صحیفه سجادیه. مطالعات اسلام و روان‌شناسی، 2(3)، 95ـ 75.
نصر اصفهانی، ع. (1382). ضرورت نشاط و شادابی در مدارس. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم تربیتی. دانشگاه اصفهان.
نعمتی، م.؛ شریفی، ح.پ. و قاضی، ق. (1387). تأثیر آموزش شادکامی بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دبیرستان‌های دخترانه شهر ساری در سال تحصیلی86ـ 85. تازه‌ها و پژوهش‌های مشاوره، 8(30)، 61 ـ 45.
وزارت آموزش و پرورش. (1390). سند تحول بنیادین آموزش و پرورش. تهران: وزارت آموزش و پرورش.
ــــــــــــ . (1391). برنامه درس ملی جمهوری اسلامی ایران. تهران: وزارت آموزش و پرورش.
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی. (1390). پیمایش ملی سلامت روان در ایران. تهران: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.
 
Crowther, G. (2008).  Inspection Report: Broadgate Primary School,22-23 April, Ofsted Raising Improving Lives, N.107874, Yorkshire, United Kingdom.
Diener, E. (2000). Subjective well- being: The science of happiness and a personal for a national index, American Psychologists, 55, 34-43.
Lin, J. D., Lin, P., wu, C. L. (2010). Well- being perception of institutional care gives working for people with disabilities: use of subjective happiness scale and satisfaction with life scale analyses. Research in Developmental Disabilities, 31(8), 1083-1090.
Miller, David N.; Nickerson, Amanda B.; Chafouleas, Sandra M.; Osborne, Kristina M. (2008). Authentically Happy School Psychologists: Applications of Positive Psychology for Enhancing Professional Satisfaction and Fulfillment, Psychology in the Schools,.45(8), 679-692.
Morris, Ian. (2011). Teaching Happiness and Well- Being in schools, New York: Continuum international publishing Group.
Myers, D. G. (1995). The pursuit of happiness, discovering the pathway of fulfillment, well-being and enduring personal joy. New York: Avon Books.
Myers, D. G. (2000). The friends and faith of happy people. American psychologist, 55 (6),48-72.
Ngubane, Weekend. (2005). An investigation into the implementation of participative management in a rural school in the pietermaritzburg district, Education leadership management, 85 (12), 67-85.
  Talbott, E., and Fleming, J.(2003). The Role of Social Contexts and Special Education in the Mental Health Problems of Urban Adolescents, The journal of special education, 37(2),  111-123.
Veenhoven, R. (2000.(The Four Quality of Life, Journal of Happiness Studies, 1(1), 1-39.
Walker, D. D. (2010). Towards a pedagogy of critical happiness: implications for teaching and learning.New Mexico:New Mexico University press.
Warnick, B. (2009). Dilemmas of autonomy and happiness, Theory and Research in Education, 7(89), 89-111.
Wolk. (2008). Joy in school, The positive classroom, A.S.C.D. 66(1), 8-15.
http://salamat.behdasht.gov.ir/news