تأثیر آموزش قرآن کریم بر بهبود شیوه‌های مقابله با فشار روانی در نوجوانان

نویسنده

استادیار گروه روان شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد آستارا، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر، مطالعه تأثیر آموزش قرآن کریم بر بهبود شیوه‌های مقابله با فشار روانی است. نوع مطالعه شبه‌آزمایشی و جامعه پژوهش نوجوانان شرکت‌کننده در دوره‌های تابستانی بسیج هستند که در دو گروه آموزش قرآن کریم و آموزش‌های دیگر (شامل خطاطی، نقاشی، رایانه و...) دسته‌بندی شده‌اند. به‌این‌ترتیب 53 نفر از نوجوانان شرکت‌کننده در کلاس‌های آموزش قرآن کریم و 61 نفر از نوجوانان شرکت‌کننده در کلاس‌های غیر قرآنی، نمونه‌های پژوهش حاضر را تشکیل داده‌اند. داده‌ها نیز در دو مرحله (پیش‌آزمون و پس‌آزمون) با پرسشنامه شیوه‌های مقابله با فشار روانی ساخته اندلر و پارکر (1990)گردآوری و به کمک تحلیل کوواریانس چندمتغیری، تحلیل شده‌اند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد متغیرهای وابسته (سبک اجتنابی، سبک مسئله‌مداری و سبک هیجان‌مداری) به‌صورت معناداری تحت تأثیراجرای متغیرهای مستقل تغییر یافته‌اند (001/0>P) و بعد مسئله‌مداری شیوه‌های مقابله با فشار روانی تحت تأثیراجرای متغیر مستقل (آموزش شبه‌آزمایشی قرآن کریم) (01/0>P) بهبود یافته است. از این نتایج چنین استنباط می­شود که می‌توان براساس آموزه‌های قرآن، الگویی کارآمد برای مقابله با فشار روانی مسلمانان به‌ویژه نوجوانان مسلمان طراحی کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
امیری، ن. و خسروپناه، ع. ح. (1388). عقل و عقل‌گرایی در فلسفه و قرآن. پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن کریم، 2(1)، ۴۲ـ۳۳.
خوش‌طینت، و. (1393). بررسی سبک مقابله مذهبی در دانشجویان دانشگاه پیام‌نور با تأکید بر تعالی معنوی، فصلنامه اخلاق پزشکی، 30 (8)، ۱۵۳ـ۱۳۳.
رضایی، اِ.؛ ملک‌پور، م. و عریضی، ح. (1388). بررسی تأثیر آموزش مهارت‌های زندگی بر میزان استرس و شیوه‌های مقابله با استرس نوجوانان مراکز شبه‌خانواده. دانشور رفتار، 16(34)، ۲۸ـ۲۱.
سلامت، م. ک. (1380).بررسی مقایسه‌ای منبع کنترل و راهبردهای مقابله با استرس در سالمندان ساکن خانه سالمندان و سالمندان ساکن منزل در جنوب شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی. دانشگاه تربیت‌معلم تهران.
شعاع، الف. (1382). مقایسه رابطه منبع کنترل با فشار روانی و راهبردهای مقابله با آن در بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروسیس و افراد سالم.پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی. دانشگاه تربیت‌معلم تهران.
شکری، او.؛ تقی‌لو، ص.؛ گراوند، ف.؛ پاییزی، م.؛ مولایی، م.؛ عبدالله‌پور.، آ. و اکبری، ه. (1387). ساختار عاملی و ویژگی‌‌های روانسنجی نسخه فارسی پرسشنامه مقابله با موقعیت‌های استرس‌زا. تازه‌های علوم شناختی، 10(3)، 33ـ22.
طباطبایی، م. ح. (1392). تفسیر المیزان. ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: انتشارات دارالعلم.
عسگریان، س.؛ حسن‌زاده سبلوئی، م. ح. و اصغری ابراهیم‌آباد، م. ج. (1392). بررسی آموزش مهارت‌های مقابله با رویکرد اسلامی بر سازگاری روان‌شناختی. روان‌شناسی دین، 6(4)، ۳۷ـ۲۳.
کلانتری، ای. (1386). تفکر و منابع آن از دیدگاه قرآن کریم. اندیشه نوین دینی، 11(3)، 47ـ23.
میرنسب، م. م. (1389). مقایسه رهیافت‌های مقابله مذهبی و غیرمذهبی در دانش‌آموزان تیزهوش و عادی مقطع دبیرستان شهر تبریز. فصلنامه علمی ـ پژوهشی دانشگاه تبریز، 18 (5)، ۱۴۶ـ۱۲۵.
Chaby, L. E., Sheriff, M. J., Hirrlinger, A. M., & Braithwaite, V. A. (2015). Does early stress prepare individuals for a stressful future? Stress during adolescence improves foraging under threat. Animal Behaviour, 105, 37-45.
Collins, S., Woolfson, L. M. & Durkin, K. (2014). Effects on coping skills and anxiety of a universal school-based mental health intervention delivered in Scottish primary schools. School Psychology International, 35(1) ,85–100.
Compas, B. E., Connor-Smith, J. K., Saltzman, H., Thomsen, A. H. & Wadsworth, M. E. (2001). Coping with stress during childhood and adolescence: problems, progress, and potential in theory and research. Psychological bulletin, 127(1), 87- 127.
Endler, N. S. & Parker, J. D. (1994). Assessment of multidimensional coping: Task, emotion, and avoidance strategies. Psychological Assessment, 6(1), 50–60.
 ــــــــــــ. (1990). Multidimensional assessment of coping: A critical evaluation. Journal of personality and social psychology, 58(5), 844-854.
Gelhaar, T., Seiffge-Krenke, I., Borge, A., Cicognani, E., Cunha, M., Loncaric, D., Macek, P., Steinhausen, H.C. & Metzke,C.V.(2007). Adolescent coping with everyday stressors: A seven-nation study of youth from central, eastern, southern, and northern Europe. European Journal of Developmental Psychology, 4(2), 129-156.
Goodyer, I., Kolvin, I. & Gatzanis, S. (1985). Recent undesirable life events and psychiatric disorder in childhood and adolescence. The British Journal of Psychiatry, 147(5), 517-523.
Grant, K. E. & Compas, B. E. (1995). Stress and anxious-depressed symptoms among adolescents: Searching for mechanisms of risk. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 63(6), 1015.
Harkness, K. L., Lumley, M. N. & Truss, A. E. (2008). Stress generation in adolescent depression: The moderating role of child abuse and neglect. Journal of abnormal child psychology, 36(3), 421-432.
Kuo, B. C. (2011). Culture’s consequences on coping theories, evidences, and dimensionalities. Journal of Cross-Cultural Psychology, 42(6), 1084-1100.
Lewis, C. A., Maltby, J. & Day, L. (2005). Religious orientation, religious coping and happiness among UK adults. Personality and Individual differences, 38(5), 1193-1202.
Li, C., Liu, Y., Yin, S., Lu, C., Liu, D., Jiang, H. & Pan,F. (2015). Long-term effects of early adolescent stress: dysregulation of hypothalamic–pituitary–adrenal axis and central corticotropin releasing factor receptor 1 expression in adult male rats. Behavioural brain research, 288, 39-49.
Maltby, J., Lewis, C. A. & Day, L. (1999). Religious orientation and psychological well‐being: The role of the frequency of personal prayer. British Journal of Health Psychology, 4(4), 363-378.
Pargament, K. I., Koenig, H. G. & Perez, L. M. (2000). The many methods of religious coping: Development and initial validation of the RCOPE. Journal of Clinical Psychology, 56(4), 519-543.
Seiffge‐Krenke, I., Aunola, K. & Nurmi, J. E. (2009). Changes in stress perception and coping during adolescence: The role of situational and personal factors. Child development, 80(1), 259-279.
Shaboltas, A. V. & Zhukov, D. A. (2011). Risk behavior as a reaction on uncontrollable stress. Psychol. Russ. State Art, 4, 324-334.
Sternthal, M. J., Williams, D. R., Musick, M. A. & Buck, A. C. (2010). Depression, Anxiety, and Religious Life A Search for Mediators. Journal of health and social behavior, 51(3), 343-359.
Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (5 th ed.).Boston: Allyn and Bacon.
Thoits, P. A. (1995). Stress, coping, and social support processes: Where are we? What next? Journal of health and social behavior,35, 53-79.
Toussaint, L., Shields, G. S., Dorn, G. & Slavich, G. M. (2014). Effects of lifetime stress exposure on mental and physical health in young adulthood: How stress degrades and forgiveness protects health. Journal of health psychology,1-11. DOI: 10.1177/ 1359105 314544132.
Traslaviña, G. A. A., de Oliveira, F. L. & Franci, C. R. (2014). Early adolescent stress alters behavior and the HPA axis response in male and female adult rats: the relevance of the nature and duration of the stressor. Physiology & behavior, 133, 178-189.