بررسی نقش «تمرکز» و «رسمیت» در ساختار نظام آموزشی بر تربیت دینی دانش‌آموزان بر مبنای دیدگاه‌های دبیران درس «دین و زندگی»

نویسنده

دانش‏ آموخته دکترای برنامه‏ ریزی درسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر، تعیین نقش دو عامل «تمرکز» و «رسمیت» در ساختار نظام آموزشی بر تربیت دینی دانش‌آموزان از منظر دبیران درس دین و زندگی است که با روش کیفی و رویکرد پدیدارشناسی انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی دبیران درس دین و زندگی مقطع متوسطه شهرستان بهشهر استان مازندران در سال تحصیلی 96- 1395 است که 21 دبیر با روش نمونه‏ گیری هدفمند به‌عنوان نمونه آماری انتخاب شده‌اند. برای جمع‏ آوری اطلاعات از روش مصاحبه نیمه‌سازمان‌یافته و برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش 7 مرحله ‏ای «کلایزی» استفاده شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که از دیدگاه دبیران، مهمترین آسیب‌های تربیت دینی در نظام آموزشی، ناظر بر عدم کاربست روش‌های فعال تدریس، ضعف در گزینش و استخدام معلمان، نداشتن صلاحیت کافی از سوی برخی دبیران، فقدان سیستم نظارتی بر تربیت دینی و توجه نداشتن به تفاوت‌های منطقه‌ای و محلی است. به باور دبیران، مواردی نظیر استفاده از منابع کمک‌آموزشی در تدریس دروس دینی، برگزاری کلاس‌های فوق برنامه، تأکید بر کیفیت یادگیری و استفاده از روحانیون و مبلغان دینی در فرایند تربیتی دانش‌آموزان، مهمترین راهکارهای کاهش رسمیت در برنامه درسی تربیت‌دینی است و همچنین اهم راهکارهای کاهش تمرکز، ناظر بر اعطای اختیارات بیشتر به مسئولان نواحی و استان‌ها، اصلاح محتوا و روش‌های تدریس، آزادی عمل دبیران در انتخاب محتوا، نبود یک‌‌جانبه‌نگری، ابتکار عمل بیشتر مدیران و معلمان و مشارکت والدین و فراگیران در برنامه‏ ریزی درسی تربیت دینی است. ضروری است بسترهای لازم توسط مسئولان برای کاهش تمرکز و رسمیت در راستای اثربخشی اهداف تربیت دینی فراهم شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اسکندری، ح. (1383). تربیتپنهان. تهران: تزکیه.
بناری، ه. (1380). نگاهی به عوامل آسیب‌شناسی تربیت دینی نوجوانان و جوانان با تأکید بر عوامل آسیب‌زا در نظام آموزش و پرورش. نشریه پژوهش‌های تربیت اسلامی، 6(1)،186ـ171.

زیدی، م. (1385). مقدمه‌ای بر روش‌های تحقیق کیفی و تحلیل کیفـی داده‌هـا]جزوه درسی[. شیراز: انتشارات دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی.

 سعیدی رضوانی، م. (1380). تبیین برنامه درسی پنهان در درس بینش اسلامی دوره متوسطه. پایان‌نامه دکترای رشته برنامه‌ریزی درسی، دانشگاه تربیت معلم تهران.
ـــــــــ. (1386). آموزش‌ و پرورش کشورهای اسلامی با تأکید بر نقش توسعه‌ای (ضرورت تمرکززدایی در قلمرو تربیت دینی ـ اخلاقی). همایش ملی نقش اصفهان در توسعه فرهنگ و تمدن اسلامی.
ـــــــــ. (1389). نقدی بر روش‌های تربیت دینی با تأکید بر برنامه درسی پنهان. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
سعیدی رضوانی، م. و بینقی، ت. (1380). تأملی در باب تناسب نظام آموزش و پرورش رسمی با تربیت دینی. مجموعه مقالات تربیت اسلامی: ویژه آسیب­شناسی تربیت دینی. قم: مرکز مطالعات تربیت اسلامی.
سعیدی رضوانی، م. و امین خندقی، م. (1380). ارزشیابی برون‌داد حیطه عاطفی برنامه‌درسی دین و زندگی دوره متوسطه. گامی در مسیر تربیت اسلامی. تهران: آگاه.
سعیدی رضوانی، م.؛ باغگلی، ح. و امین خندقی، م. (1386). بررسی وضع موجود تربیت دینی ـ اخلاقی دانش‌آموزان و ارزیابی آن براساس مؤلفه‌های اصلی آموزش و پرورش. تهران: وزارت آموزش و پرورش.

شمشیری، ب. و نوذری، م. (1390). آسیب‌شناسی تربیت دینی کودکان مقطع پیش‌دبسـتانی از نظـر متخصصان علوم تربیتی، روانشناسی، علوم دینی، ادبیات کودک و مربیان پیش‌دبسـتانی، دو فصـلنامه علمی پژوهشی تربیت اسلامی، 6(12)،73ـ51.

صفایی حائری، ع. (1379). مسئولیت و سازندگی. قم: انتشارات هجرت.
عصاره، ع. (1382). کارکردهای فعلی آموزش و پرورش کشورمان در تربیت دینی. مجموعهمقالاتهمایشآسیب‌شناسیتربیت‌ دینیدرآموزشوپرورش (جلد دوم)، تهران: محراب قلم.
 لطف‌آبادی، ح. (1382). ساخت مقیاس سنجش هویت نوجوانان و جوانان ایرانی. پژوهش سازمان ملی جوانان.
محسن‌پور، ب. (1388). مبانی برنامه‌ریزی آموزشی. تهران: سمت.
 مشایخ، ف. (1387). دیدگاه‌های نو در برنامه‌ریزی آموزشی. تهران : سمت.

Sanders, C. (2003). Application of Colizzi's method: Interpretation of an auditable decision trail by a novice researcher. Contempt Nurse, 14(3), 292-302.