تحلیل و تبیین تاثیر مولفه های مدیریتی، ساختاری و نگرشی فرهنگ برتولید علوم انسانی در دانشگاه اسلامی: بررسی وضع موجود در دانشگاه پیام نور

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مدیریت آموزشی دانشگاه پیام‌نور، ایران.

2 استاد تمام گروه مدیریت آموزشی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر، تحلیل و تبیین مؤلفه‌های فرهنگی (مدیریتی، ساختاری و نگرشی) مؤثر بر تولید علوم انسانی در دانشگاه اسلامی است. از آنجا که حیات نظام‌های دانشگاهی در گرو خلق، تکامل و تحول علمی است و ارتباط ناگسستنی علوم انسانی با عوامل فرهنگی، تولید این علوم را با پیچیدگی و دشواری همراه ساخته، ازاین‌رو در پژوهش حاضر با روش آمیخته تأییدی به تحلیل و تبیین مؤلفه‌های فرهنگی (مدیریتی، ساختاری و نگرشی) مؤثر بر تولید علوم انسانی در دانشگاه اسلامی پرداخته شده است. در بخش کیفی از نظریه داده‌بنیاد و در بخش کمی از روش پیمایشی استفاده شده است. داده‌ها در بخش کیفی با استفاده از مصاحبه عمیق با 20 نفر از خبرگان مطالعات کلان علوم انسانی در دانشگاه خوارزمی تهران و دانشگاه اصفهان و در بخش کمی به‌منظور بررسی وضع موجود در دانشگاه پیام‌نور به کمک 190 نفر از اعضای هیئت‌علمی رشته‌های علوم انسانی دانشگاه پیام‌نور استان اصفهان و چهارمحال و بختیاری جمع‌آوری شده است. روایی محتوایی سؤالات مصاحبه و پرسش‌نامه توسط صاحب‌نظران و روایی همزمان پرسش‌نامه با ضرایب همبستگی در آزمون هم‌تراز مورد تأیید واقع شده است. همچنین پایایی سؤالات مصاحبه به‌کمک ضریب توافق (06/90) و پایایی پرسش‌نامه با آلفای کرونباخ (89/.) تأیید شده است. یافته‌های حاصل از مطالعات اسنادی و کیفی با روش داده‌بنیاد حاکی از تأثیر سه مؤلفه اصلی ساختاری، نگرشی و مدیریتی و 55 زیرمؤلفه فرهنگی بر تولید علوم انسانی در آموزش عالی است که به‌منظور بررسی وضعیت موجود در دانشگاه پیام‌نور مورد آزمون واقع شده است. نتایج ماتریس همبستگی، ضریب تعیین و میزانF، نشانگر همپوشی و قدرت تبیین بالای این سه زیرمؤلفه فرهنگی با متغیر ملاک هستند. در این بین مؤلفه نگرش فرهنگی بیشترین سهم و مؤلفه مدیریت فرهنگی کمترین سهم را در تبیین متغیر تولید علوم انسانی در دانشگاه پیام‌نور دارا هستند.

کلیدواژه‌ها


آراسته، ح. (1386). چارچوبی برای تدوین نقشه توسعه علمی کشور: رویکرد سیستمی. فصلنامه رهیافت، 17 (40)، 21ـ5.
 
اشتراس، آ. و کوربین. (1990). اصول روش تحقیق کیفی، نظریه مبنایی، رویهها و روشها (بیوک محمدی مترجم). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ابراهیمی، س، و حیاتی، ز. (1387). کمیت و کیفیت تولید علم در دانشگاه های ایران. اندیشه های نوین تربیتی، 4 (42)، 123-110.
بازرگان، ع. (1387). مقدمه‌ای بر روش‌های تحقیق کیفی و آمیخته. تهران: نشر دیدار.
باقری، م. و سلیمی، ق. (1394). تحلیلی بر عوامل ساختاری و رفتاری مؤثر بر ارتقای فرهنگ تولید علم در دانشگاه‌های کشور. مدیریت در دانشگاه اسلامی، 4 (10)، 206ـ 181.
بهرنگی، م. و حسینیان، س. (1387). بسترسازی افزایش اثربخشی رشته‌های علوم انسانی با کاهش موانع ادراک متقابل سایر رشته‌ها. مقالات کنگره علوم انسانی. ج 8 .
توفیقی، ج. و فراستخواه، م. (1381). لوازم ساختاری توسعه علمی در ایران. فصلنامه پژوهش و برنامهریزی در آموزش عالی، 8(3)، 36ـ1.
ذوالفقارزاده، م.؛ امیری، ع. و زارعی متین، ح. (1390). کشف فرهنگ دانشگاه: واکاوی نظریه و گونه‌شناسی مطالعات فرهنگ دانشگاهی. نشریه مدیریت راهبردی، 5 (1)، 97ـ45.
ربانی خوراسگانی، ع.؛ قاسمی، و.؛ ربانی، ر.؛ ادیبی‌سده، م. و افقی، ن. (1390). تحلیل جامعه‌شناختی شیوه‌های تولید علم؛ تأملی در رویکردهای نوین. فصلنامه تحقیقات فرهنگی، 4 (4)، 158ـ117.
رضایی، م،؛ کرمانیان، ح. و اکبری، م. (1387). توسعه تحقیق رهیافت تحقق توسعه ملی و بررسی موانع ساختاری پژوهش در علوم انسانی. مجموعه مقالات کنگره ملی علوم انسانی. ج 6.
رفیع‌پور، ف. (1381). موانع رشد علمی ایران و راه‌حل‌های آن. تهران: شرکت سهامی انتشار.
ژولین، ف. (1372). نظریه‌های مربوط به علوم انسانی (علی‌محمد کاردان مترجم). تهران: نشر دانشگاهی.
ساروخانی، ب. و ملکی، ح. (1387). تحلیل جامعه‌شناختی نقش انجمن‌های علمی در فرایند سیاست‌گذاری آموزشی و پژوهشی کشور. مجموعه مقالات کنگره علوم انسانی. ج 8 .
سند چشم‌انداز بیست‌ساله توسعه ایران. (1384). برنامه پیشنهادی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. نامه آموزش عالی: مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.
شاه‌حسینی، م. و شمسایی، ا. (1376). موانع و تنگناهای پژوهشی از دیدگاه اعضای هیئت‌علمی دانشکده‌های کشاورزی. مجموعه مقالات نخستین سمینار آموزش عالی ایران. دانشگاه علامه طباطبایی،  ج 2.
شریعتمداری، ع. (1384). جایگاه علوم انسانی در تولید علم. تهران: سازمان چاپ نشر دفتر فرهنگ اسلامی.
صفایی‌فخری، ل. و بهرنگی، م. (1388). بهره‌گیری از الگوی مدیریت دانش در توسعه فرهنگ دانشگاه اسلامی. مجله فرهنگ در دانشگاه اسلامی، 13(2)، 162ـ136.
عبدالهی، م. (1381). پژوهش علمی و موانع آن در ایران. فرهنگ پژوهش، (10)، 48ـ30.
عزیزی، ن. (1387). وضعیت آموزش و پژوهش در دانشگاه‌ها. مجموعه مقالات کنگره ملی علوم انسانی. ج 5.
عطارزاده، م. (1386). ناکارآمدی دانشگاه در روند پیشرفت علمی و فرهنگی کشور. فصلنامه دانشگاه اسلامی، 9(26و25)، 80ـ47.
عیوضی، م. (1387). آسیب‌ها و موانع علوم انسانی در ایران. مجموعه مقالات کنگره ملی علوم انسانی. ج 8.
غروی‌نائینی، ن.؛ مصطفوی‌فرد، ح. و مصطفوی‌فرد، ز. (1391). ارتقای فرهنگ علم‌ورزی در دانشگاه اسلامی.  فرهنگ در دانشگاه اسلامی، 2(2)، 278ـ257.
فاضلی، ن. (1382). بررسی تطبیقی فرهنگ دانشگاهی ایران و فرهنگ دانشگاهی بریتانیا. فصلنامه انسان‌شناسی، 2(3)، 132ـ93.
فراست‏خواه، م. (1388). مقایسه سه گذرگاه معرفتی درباره «دانش بومی» در ایران. مجله مطالعات اجتماعی ایران،  3(1)، 110ـ97.
فریدون، ع. (1383). سیاستها و راهبردهای علم و فناوری. دایره‌المعارف آموزش عالی، به کوشش نادرقلی قورچیان و همکاران. ج 1. تهران: بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی.
فضل‌الهی، س. و ملکی توانا، م. (1390). راهکارهای برون‌رفت از موانع فرهنگی تولید علم در دانشگاه‌ها. نشریه معرفت، 20 (12)، 124ـ111. 
قراملکی، ف. (1380). روش‌شناسی مطالعات دینی. مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشهد.
کارنما، ا. (1387). نقش نهادهای کشور در ارتقاء علوم انسانی دانشگاه‌ها. مجموعه مقالات علوم انسانی. ج 2.
کراسول، ج. و پلانو، و. (2007). روش‌های پژوهش کیفی (علیرضا کیامنش و سرایی مترجم). جاوید. تهران: آییژ.
کریمیان، ز. و همکاران. (1389). بررسی تأثیرات متقابل جامعه، محققین و دانشگاه بر تولید علم. فصلنامه پژوهش در آموزش علوم پزشکی، 2(1)، 9ـ1.
کیامنش، ع. (1384). سنجش و اندازهگیری آموزشی. تهران: دانشگاه پیام‌نور.
گال، م.؛ بورگ، و. و گال، ج. (1383). روشهای تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روانشناسی (احمدرضا نصر، حمیدرضا عریضی و محمود ابوالقاسمی مترجم). تهران: سمت.
گذارگر، ح. و علیزاده‌اقدم، م. (1385). مطالعه عوامل مؤثر بر تولید علم در بین اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌ها. مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، 39(2)، 148ـ123.
منصوری، ر. (1381). همچنان اعتقادی به پژوهش نداریم. خبرنامه تحقیقات و فناوری، (26)، 24ـ2.
موسوی موحدی، ع.؛ کیانی بختیاری، ا. و خان‌چمنی، ج. (1382). روش‌های تولید و اشاعه یافته‌های علمی. فصلنامه رهیافت، (31)، 19ـ5.
میرزاپور ارمکی، ا. (1390). اهمیت و ضرورت تحول علوم انسانی و تولید علم دینی و راهکارهای تحقق آن. فصلنامه رهیافت، (49)، 77ـ69.
نیستانی، م. و رامشگر، ر. (1392). نقش فعالیت های فرهنگی دانشگاه ها در توسعه فرهنگی جامعه. فصلنامه مهندسی فرهنگی، 8 (76)، 169-146.
هومن، ح. (1385). راهنمای عملی در پژوهش کیفی. تهران: سمت
 
Buela-Casal, G. & et al. (2007). Comparative Study of International Academic Ranking of Universities, Scientometrics, 3,349-365.
Carayanis, Elias G, Campbel, David, F. J. (2012). Knowledge Creation, Diffusion and Use in Innovation Networks and Knowledge Clusters. A Comparative Systems Approach across the Uinted States, Europe and Asia, Prayer Publisher, London.
Clark, Tony. (2006). OECD Thematic Review of Tertiary Education. Country report: United Kingdom.
Corwin. R, Karen L. (1982). Organizational Barriers to the Utilization of Research. Administrative Science Quarterly, 27(4).
Edward, I. (1994). A Review of the Literature on Dessemination and knowledge utilization.
European Science Foundation. European Reference Index for the Humanities (ERIH). Available at: http://www.esf.org/research-areas/humanities/erih-european-reference-index-for-the-humanities.html [Accessed 13 December 2012].
Fazekas T, Varro V. (2001). Scientometrics and Publishing in Hungarian Medical Science. Ethical and Technical Issues. ORV Hetil, 142(45), 2493-9.
Fuhrman, M. (2001). r.org/du/products/review5.
Fullan, M. (1991). A Review of the Literature on Dessimination and knowledge utilization. The Intended Users. http://www.Ncddr.org/du/ products/review/review 10.html.
Godet, M. (1994). From Anticipation to Action. UNESCO Publication.
Guan, J., and K. Chen. (2010). measuring the Innovation Production Process: A Cross-Region Empirical Study of China’s High-Tech Innovations. Technovation, 30(5), 348-358.
Guimaraes Pereira, A. (2007). Science Communications. The Novi Sad Knowledge Assessment Methodologies, Fall School.
Havelock, R. G. & Benne, K. D. (2003). An exploratory study of knowledge utilization. /www.ncddr.org/du/products/.
Hayton, A. & A. Paczuska. (2004). Introduction: Education in Demand? In Hayton, A. & Paczuska (eds); Access, Participation and Higher Education: Policy and practice; London: Kogan Page.
Hennink. M, Stephenson. R. (2004). Using Research to inform Health Policy: Barriers and Strategies in Developing Countries. opportunity and Choices Working Paper, (9), 1-37.
Holm, V. M., & Liinason, M. (2005). Disciplinary boundaries between the social sciences and humanities: National report on Norway.
Holt, R. (2008). Knowledge utilization in Education. WWW.thedratner. com.
Hood, P. (2005). Perspectives on knowledge utilization in Education. www. westED.org/ online.
Hopkins, D. A. (2001). Teachers guide to Classroom Research. Third edition Buckingham. U.K. P78
http:// www.Horizon 2020: The Framework program For Research and Innovation
http://www. AHRC. Uk / Arts and Humanities Research Council of Great Br. (2013).
https://www.ria.ie/about/our-work/  Task Force Academy for Humanities and Social Sciences Federation of Europe 2012
Humanities Massachusset Foundation (MFH). (2005). What are Humanities, Massachusset Foundation for the Humanities, retreved from: http://www.mfh.org/ foundation/ human. Htm.
Jackson, S. E., M. A. Hilt & A. S. Denisi. (2013). Managing Knowledge for Sustain Competetive Advantage. San francisco. USA. Black Well Publishing.
Kisker, & Braown, (1996). Process of Knowledge utilization. www.confex.Com
Klein, J. T. (2005). Humanities, Culture and Interdisciplinary: The Changing American Academy. New York: State University of New York Press.
Lelee, S., & Norgaard, R.B. (2005). Practicing interdisciplinarity, Bioscience, Washington, 55(11), 967.
Lason, J. and Azizi, N. (2006). Education, Training and the Economy: preparing Young people for a Changing Labour Market. Institute for Educational Research: Jyvaskyla University Press.
Leach. A. James, (2011). The summery of statement in Congress of America. Base of National Endowment for the Humanities.
Levacic, R & Glatter, R. (2001) .Really Good Ideas: Developing Evidence-informed Policy and Practice in Educational Leadership and Management. Educational Management and Administration, 29(1), 5-25.
Lord. K. M and Turekian. V. C. (2007). Time for a New Era of Science Diplomacy, Science, 315.
Majumder. MAA. (2004). Issues and Priorities of Medical Education Research in Asia. Annals Academy of Medicine, 33(2), 257-263.
Maracas, G. M. (1999). Decision support system in the twenty – first century. Prentice - hall, Englewood cliffs VIII.
Mehrdad, M., A. Heidari, M. N. Sarbolouki and S. Etemad. (2004). Basic Sciences in the Islamic republic of Iran 1966-2005 in Scientomerics, 61(1).
OECD (2007). Research and Development Statistics. Gross domestic Expenditure on R&D by sector of performance and source of Funds, (1).
Olade, R. (2008). Tyler collaborative research utilization, USA. 26thSeptember poster            
Ossenblok, T.L.B., Engels, T.C.E., Sivertsen, G. (2012). The representation of the social sciences and humanities in the Web of Science - A comparison of publication patterns and incentive structures in Flanders and Norway (2005-9), Research Evalution, 21(4), 280-290.
Peterson, JC, et al. (2007). Framework for research utilization applied to seven case studies. America.
Piganiol, Pierre (2010). Laying the Foundations of French Science. Policy Science and Public, 1/8(1), 23-30.
Sampt. B and D. Mowery. (2005). University in National Innovation System, P.209.
Schofer, Evan: Franciscco O. Ramirez and John W.Meyer. (2000). The Effects of science on National Economic Development, 1970 to 1990.
Seipel, M. (2006). Interdisciplinarity: An Introduction, Tru, an state University, Kirksville, Missouri.
Sivertsen, G., Larsen, B. (2012). Comprehensive bibliographic coverage of the social sciences and humanities in a citation index: An empirical analysis of the potential, Scientometrics, 91(2), 567-575.
Smith, K. (1990). What is The Knowledge Economy? , 43.
UNESCO. (1995). The World Conference on Higher Education in the Twenty- First Century: vision and Action.
Verkasalo, M. & Lappalainen, P. (2002). A method of measuring efficiency of the knowledge utilization process University of Oulu, EE Department.
Wachtler. C, alundin. S, Troein. M (2006). Humanities for Medical Students? A Qualitative Study of a medical Humanities Curriculum in a medical School Program. BMC Med Edu, 6, 16.
www.UA.Science policy in Australia 2013
www.esf.org/.../humanities-researchers/ Report of the Working Group on Science, Technology and Humanities of Europe (2008, 2011).
www.innovation.gov.au/.../Budget/.../SRI Budget T/ The Australian Government’s 2012-13 Science, Research and Innovation Budget Tables.
www.Science policy in Australia. (2013)