بایسته های حکومت اسلامی در سیاستگذاری تعلیم و تعلم

نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه تربیتی جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران.

2 دانشجوی دکتری اقتصاد دانشگاه قم، قم، ایران.

چکیده

تعلیم و تعلم در هر نظام حکومتی نقش تعیین‌کننده‌ای داشته و حکومت موظف به سیاست‌گذاری در حوزه آموزش است. هدف از پژوهش حاضر، تبیین وظایف حکومت در زمینه آموزش از منظر اسلام به روش اجتهادی و بااستفاده از منابع وحیانی (قرآن و حدیث)بود. علوم از حیث نفع و ضرر به چهار دسته «علوم دینی»، «علوم مفید دنیوی»، «علوم بی‌فایده» و «علوم مضر» تقسیم می‌شوند در این پژوهش ابتدا نقش حکومت دررابطه با علوم مفید دنیوی و علوم بی‌فایده بررسی و حکم فقهی آن ارائه شده و درپایان تعریف و حدود علوم مضر (ضاله) و حکم فقهی نقش حکومت در مورد آن‌ها مورد بررسی قرار گرفته است. براساس یافته های این پژوهش مبتنی بر آموزه‌های دین مبین اسلام، علوم دینی و پس از آن علوم مفید دنیوی بیشترین منفعت را برای انسان‌ها به همراه دارند. به‌همین‌دلیل حکومت اسلامی موظف است زمینه تعلیم و تعلم این نوع از علوم را فراهم آورد. و نیز موظف است از تعلیم و تعلم علوم ضاله جلوگیری به عمل آورد.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم (ناصر مکارم شیرازی مترجم).
نهج‌البلاغه (محمد دشتی مترجم). تهران: انتشارات اوج علم.
آقازاده، ا. (1379). آموزش عالی تطبیقی. تهران: سمت.
آمدی، ع. (1373). غررالحکم و دررالکلم. شرح محمد خوانساری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ابن ابی الحدید، (1967). شرح نهجالبلاغه. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ابن فارس، ا. (1404). معجم مقاییس اللغۀ. عبدالسلام محمد هارون. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
احمدیان دیوکتی، م. (1396). طراحی مدل سیاست‌گذاری علم و فناوری مبتنی بر رویکرد پیچیدگی اقتصادی. سیاستگذاری عمومی، (6)، 27ـ9.
اردبیلی، ا. (1379). مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الأذهان. قم: انتشارات اسلامی.
اعرافی، ع. (1395). فقه تربیتی. جلد 4. قم: مؤسسه اشراق و عرفان.
اعرافی، ع.  (1393). قواعد فقهی. قم: مؤسسه اشراق و عرفان.
اعرافی، ع.  (1398). وظایف آموزشی و تربیتی حکومت. قم: مؤسسه اشراق و عرفان.
اعرافی، ع. (1396). مکاسب محرمه. جلد 4. قم: مؤسسه اشراق و عرفان.
اکبری، ا. (1395). الگوی پیشنهادی نظام‌مند برای سیاست‌گذاری در آموزش و پرورش. مطالعات مدیریت و حسابداری، 4(2)، 179ـ172.
انصاری، م. (1415). مکاسب. قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
حر عاملی، م. (1409). وسائل الشیعه. قم: مؤسسه آل‌البیت.
کاشف الغطاء، ج. (1413). قواعد الاحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
کاشف الغطاء، ج. (1419). نهایۀ الاحکام فی معرفۀ الاحکام. قم: مؤسسه آل‌البیت.
ربیعی، ع. و نظریان، ز. (1390). عوامل مؤثر در سیاست‌گذاری آموزش عالی با رویکرد اصل 44. راهبرد. (61).
سبحانی، ج. (1424). المواهب فی تحریر احکام المکاسب. قم: مؤسسه امام صادق (ع).
سلامی، ر.؛ تقوی‌فرد، م. و سلطان‌زاده، ج. (1389). شناسایی عوامل موثر بر سیاست‌گذاری علم و فناوری (مطالعه موردی: شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی ایران). نشریه مدیریت و منابع انسانی در صنعت نفت، (13)، 59ـ43.
سیدآبادی، م. (1391). بررسی نسبت تولی‌گری و تصدی‌گری دولت در حوزه آموزش عالی؛ چالش‌ها و راهبردها. مجموعه مقالات نسبت دولت و فرهنگ (چاپ اول). تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرکز تحقیقات استراتژیک.
سیف‌الدین، ا.؛ سلیمی، م. و سیداصفهانی، م. (۱۳۸۷). چالش‌های پیش روی سیاست‌گذاری علم و فناوری. فصلنامه بینالمللی مهندسی صنایع و مدیریت تولید، 19 (4).
صابری یزدی، ع. (1375). الحکم الزاهره. ترجمه انصاری. قم: سازمان تبلیغات اسلامی.
صفار، ف. (1429). فقه المصالح و المفاسد. لبنان: دارالعلم.
طالبی، ب. (1396). ارائه مدل ادراکی سیاست‌گذاری در آموزش و پرورش ایران. رهیافت، 27(65)، 130ـ113.
طرقی، م. (1395). تعلیم تعلم محتوای ضاله از منظر فقهی. مطالعات فقه تربیتی، 3، 162ـ135.
فخر المحققین، م. (1387). ایضاح الفوائد فی شرح مشکات القواعد. قم: اسماعیلیان.
قمی، ع. (1388). مفاتیح‏الجنان (الهی قمشه‏ای مترجم). چ23. قم: انتشارات آیین دانش.
کلینی، م. (1383). اصول کافی (سید جواد مصطفوی مترجم و شارح). تهران: الوفا.
کلینى، م. (1390). الکافی. ج 1. قم: اسلامیه.
گودرزی، م.؛ علیزاده، ح.؛ غریبی، ج. و محسنی کیاسری، م. (۱۳۹۳). آسیب‌شناسی سیاست‌های علم و فناوری در ایران: تحلیلی بر برنامه‌های پنج ساله توسعه. فصلنامه مدیریت توسعه فناوری، (2)، 161ـ137.
مازندرانی، م. (1391). شرح الکافی. ج 1. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
مرادی‌پور، ح.؛ حاجیانی، ا. و خلیفه سلطانی، ح. (1396). رهیافتی به پیامدهای سیاست‌گذاری علم و فناوری در ایران براساس تحلیل اسناد بالادستی. فصلنامه پژوهش در نظام‌های آموزشی، (37)، 178ـ151.
مقصودی، ح. و داودآبادی، م. (1395). طرح پژوهشی نقش اقتصادی حکومت اسلامی در فرایند پیشرفت علم. تهران: پژوهشکده مطالعات فناوری ریاست جمهوری.
موسوی بجنوردی، ح. (1377). القواعد الفقهیه. قم: نشر الهادی.
نراقی، ا. (1415). مستند الشیعۀ فی احکام الشریعۀ. قم: مؤسسه آل‌البیت.
نوایی، ع. (1378). اختیارات حاکم اسلامی. اندیشه حوزه، (18)، 56ـ 39.
ناظمی، ا. و رفسنجانی‌نژاد، س. (1396). باز طراحی ساختار حکمرانی علم، فناوری و نوآوری براساس مدل دولت تنظیمگر. اولین کنفرانس حکمرانی و سیاست‌گذاری عمومی. تهران: دانشگاه صنعتی شریف.
نریمانی، م.؛ و حسینی، ج. (1398). مبانی نظری سیاست‌گذاری علم، فناوری و نوآوری از نگاه مکاتب علم اقتصاد. سیاست علم و فناوری، 11(2)، 70ـ59.
نصر حلوانی، ح. (1408). نزهه الناظر و تنبیه الخاطر. قم: مدرسه الامام المهدی (عج).
واسطی زبیدی، م. (1414). تاج العروس من جواهر القاموس. ترجمه سید محمد مرتضی حسینی. بیروت: دار الفکر للطباعۀ و النشر و التوزیع.
هاشمی شاهرودی، م. (1393). روش استدلال در علم فقه، فصلنامه فقه اهل بیت (ع)، (79)، 21ـ5.
یعقوبی، م. و غفاری، م. (1385). ساختار مفهومی سیاست‌گذاری علم و فناوری در حوزه مهندسی. فصلنامه آموزش مهندسی ایران، 49ـ21.
یغمایی، ا. (1395). آیا شاخص‌های علم، پیشرفت علمی را نشان می‌دهند؟ ارزیابی فلسفی یک اصل در سیاست‌گذاری علم و فناوری. روششناسی علوم انسانی، (87)، 56ـ33 .