آسیب‌شناسی تربیتی سطحی‌نگری در مواجهه با نمادهای دینی

نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه گیلان، گیلان، ایران.

2 دانش‏آموخته کارشناسی ارشد علوم قرآنی، دانشکده علوم قرآنی خوی، آذربایجان غربی، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر، آسیب‌شناسی سطحی‌نگری در مواجهه با نمادهای دینی بود. شخصیت‌ها، اعمال، اشیاء، مکان‌ها و زمان‌های خاص که نزد پیروان ادیان مختلف، مقدس شمرده می‌شود و به‌نوعی با آداب و رسوم اجتماعی آن‌ها پیوند خورده، نماد دینی نام دارد. باتوجه به نقش و جایگاه نمادهای دینی در برنامه‌های تربیتی، پرسش این است که سطحی‌نگری در مواجهه با نمادهای دینی و بسندگی به ظواهر این نمادها چه آسیب‌هایی را در مسیر تربیت دینی به‌دنبال دارد؟ تحقیق حاضر، ضمن اشاره به نمونه‌هایی از گرایش مذکور که در قرآن و حدیث مورد توجه قرار گرفته، آسیب‌های این پدیده را با روش تحلیل متن و در برخی موارد تحلیل منطقی مورد بررسی قرار داده است. براساس یافته‌های پژوهش، زمانی که ظاهر یک امر دینی در مقابل باطن آن اهمیت بیشتری بیابد و تلاش افراد تنها معطوف به ظواهر آن باشد، امر دینی مورد تهدید و آسیب جدی قرار می‌گیرد و آسیب‌هایی چون در حاشیه ماندن تکالیف اصلی، تصدی‌گری ناصالحان در امور دینی، منزوی شدن عالمان و صالحان، برقراری ارتباط آسیب‌زا با انسان‌ها و اشیاء، ترویج خرافات و رسوم غلط اجتماعی و بی‌حرمتی به نمادها و مقدسات را در پی خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم (فولادوند مترجم).
اکبری، م. (1393). کارکردهای تربیتی بزرگداشت پانزده شعبان. دوماهنامه امان، ۲(۴۸)، 18ـ16.
امام صادق، ج. (1400). مصباح‌الشریعه (منسوب به امام صادق (ع)). بیروت:‏ اعلمى. چاپ اول.
امامی، ص. (1381 الف). نماد و جایگاه آن در قرآن. کتاب ماه هنر، 12، ۴۱ـ۳۰.
امامی، ص. (1381 ‌ب). نماد و تمثیل، تفاوت‌ها و شباهت‌ها. کتاب ماه هنر، 47 و 48، ۶۷ـ۵۳.
بحرانى، هـ. (1416). البرهان فى تفسیر القرآن. تهران: بنیاد بعثت. چاپ اول.
بیضاوی، ع. (1418). انوار التنزیل و اسرار التاویل. تصحیح: محمد عبدالرحمن مرعشى. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
پارسا، ح. (1373). نماد و اسطوره در عرصه توحید و شرک. قم: اسراء. چاپ اول.
پاکزاد، ع. و جلالی، م. (1394). روایات روزه عاشورا، چیستی، گونه‌ها و تحلیل. علوم حدیث، 77، 45ـ21.
پورنامداریان، ت. (1364). رمز و داستان‌های رمز در ادب فارسی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. چاپ اول.
پورنامداریان، ت.؛ رادفر، ا. و شاکری، ج. (1391). بررسی و تأویل چند نماد در شعر معاصر. ادبیات پارسی معاصر، 1(3)، 48ـ25.
دهخدا، ع. (1377). لغت‌نامه. تهران: دانشگاه تهران.
حکیمی، م.ر.؛ حکیمی، م. و حکیمی، ع. (1380). الحیات (احمد آرام مترجم). تهران: نشر فرهنگ اسلامی.
حمیری، ع. (1413). قرب‌الإسناد. چاپ اول. قم: آل‌البیت.
روشنفکر، ک.؛ قبادی، ح. و زارع برمی، م. (1392). نماد نقاب و اسطوره در شعر پایداری قیصر امین‌پور. مجله فنون ادبی، 8، 52ـ30.
ریتزر، ج. (1384). نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر (محسن ثلاثی مترجم). تهران: انتشارات علمی.
شریف رضی، م. (‏1378‏). نهج‌البلاغه (جعفر شهیدى مترجم). چاپ چهاردهم. تهران: علمى و فرهنگى.
صدوق، م. (1413)‏. من لا یحضره الفقیه. تصحیح: على‌اکبر غفارى. چاپ دوم‏. قم‏: جامعه مدرسین.
طباطبایى، م. (1417). المیزان فى تفسیر القرآن. چاپ پنجم. قم: جامعه‏ مدرسین.
طبرسی، ف. (1372). مجمع‌البیان لعلوم القرآن. تصحیح: محمدجواد بلاغی. چاپ سوم. تهران: ناصرخسرو.
طوسى، م. (1407). تهذیب‌الأحکام. تصحیح: حسن موسوی خرسان. تهران: دارالکتب الإسلامیه.
عباسی صدرا، ع. و منطقی، م. (1395). تبیین جایگاه نماد در فرهنگ سازمانی با تکیه بر اندیشه اسلامی. مجله اسلام و پژوهش‌های مدیریتی، 12، 54ـ35.
عروسى حویزى، ع.‏ (1415). تفسیر نورالثقلین. تصحیح سید هاشم رسولی محلاتی. قم‏: اسماعیلیان.
فیاض، م. و جباری، م. (1390). نمادهای اجتماعی شیعه در عصر حضور؛ نمادهای زبانی. تاریخ در آینه پژوهش، 29، 151ـ133.
فیض کاشانى، م. (1415). تفسیر الصافى. تصحیح حسین اعلمى. چاپ دوم. تهران: انتشارات صدر.
کلینى، م. (1407). الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
گولد، ج. و کولب، و. (1376). فرهنگ علوم اجتماعی. تهران: مازیار.
گیدنز، آ. (1385). جامعه‌شناسی (منوچهر صبوری مترجم). چاپ شانزدهم. تهران: نشر نی.
لاجوردی، ف. و طالش بابایی، ح. (1390). نمادپردازی بلندی در اندیشه دینی. نیم‌سال‌نامه پژوهش‌نامه ادیان، 9، 92ـ61.
لافورگ، ر. و آلندی، ر. (1374). نمادپردازی (مجموعه مقالات اسطوره و رمز). ترجمه جلال ستاری. چاپ چهارم. تهران: انتشارات سروش.
مجلسى، م. (1403). ‏بحار الأنوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مجلسى، م. (1423). زاد المعاد (مفتاح‌الجنان). تصحیح علاء‌الدین اعلمی. بیروت: اعلمی.
مجلسى، م.ت. (1414). لوامع صاحبقرانى مشهور به شرح فقیه. چاپ دوم. قم: اسماعیلیان.
مغنیه، م. (1424). تفسیر الکاشف، ‏تهران: دار الکتب الإسلامیه.
مکارم شیرازى، ن. (1374). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
‏مطهری، م. (1385). یادداشت‌های استاد مطهری. چاپ چهارم. تهران: صدرا.
مفید، م. (1413). الإرشاد فی معرفه حجج‌الله على العباد. تصحیح آل‌البیت. قم‏: کنگره شیخ مفید.
‏ناعمی، ز. (1388). نمادهای دینی در شعر شیعی (قرن اول تا پنجم هجری). مجله مطالعات تاریخ اسلام، 3، 134ـ108.
هچ، م. (1389). تئوری سازمان (حسن دانایی‌فرد مترجم). تهران: مهربان نشر.