تربیت معنوی و بایسته‌های معنویت‌گرایی در بینش، مَنِش و کُنِش رضوی (ع)

نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسنده

دانشجوی دکتری فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد، خراسان رضوی، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر، تبیین رویکرد تربیتی امام رضا (ع) در عرصه معنویت دینی و بایسته­ های معنویت ­گرایی در نگرگاه ایشان بود. در این نوشتار ضمن تعریف مفاهیم نظری پژوهش (معنویت، معنویت دینی و تربیت معنوی)، نخست بنیادهای تربیت معنوی با نگرش دینی را مشخص کردیم. مهم­ترین بنیادهای تربیت معنوی در بستر فرهنگی رضوی، وجود امر قدسی / خداوند، وجود روح و وجود فراطبیعت (جهان‌های برزخ و آخرت و عدم بسندگی و دلبستگی به جهان ماده) هستند. روش پژوهش در این مقاله، تحلیل محتوا بود و رویکرد قیاسی را ملاک مصداق­یابی قرار دادیم. جامعه مخاطب، منابع روایی معتبر شیعی به‌گونه عام و روایات وارده از امام رضا (ع) به‌طور خاص بود که به بررسی درآمد. افزون بر این، اسنادی که به طرح و تبیین بایسته­های معنویت دینی پرداخته ­اند، مورد مطالعه قرار گرفتند. یافته ­های پژوهش، شیوه ­های تربیت معنوی رضوی بودند که در چهار مورد کلی دسته­بندی شده و برخی از آن‌ها به موارد جزئی­تر تقسیم شدند: 1ـ خداباوری / خداگرایی (که دربردارنده مقوله­های بینش­محور و کُنش­محور است)، 2ـ خوش‌بینی و مثبت­ اندیشی (مشتمل بر شیوه‌های خالق­محور و مخلوق­ محور)، 3ـ افزایش آستانه تاب­ آوری دربرابر تلخ­ کامی­ ها 4ـ کم­ توجهی به دنیا. نتیجه ­ای که در این مقاله به‌دست آمد، انحصار حصول آرامش پایدار روحی در بستر معنویت دینی ازطریق توجه حداکثری به امر قدسی و فراطبیعی، کاربست عقلانیت دینی و استدلال­گرایی، دیانت و پایبندی به آموزه ­ها و دستورکارهای شرعی در زیست دنیوی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Spiritual Education in the Insight, Motion and Motivation of Razavi(P.B.U.H)

نویسنده [English]

  • Rasoul Hoseinpour Tonekaboni
Phd Student at Ferdowsi University of Mashhsd. Department of Islamic Philosophy.
چکیده [English]

The purpose of this article is to explain the educational approach of Imam Reza (P.B.U.H.) in the field of religious spirituality and the requirements of spiritualism in his view. In this paper, while defining the theoretical concepts of research (spirituality, religious spirituality and spiritual education), we first identified the foundations of spiritual education with a religious attitude. The most important foundations of spiritual education in the Razavi cultural context are the existence of the sacred / God, the existence of the soul and the existence of the supernatural (the intermediary (or imaginal) world (isthmus), the hereafter, detachment from the material world and avoidance from being satisfaied only by the material world). The research method in this article is content analysis and we used the deductive approach as a criterion for application. The resource is the sources of authentic Shiite narration in general and the traditions narrated from Imam Reza in particular. In addition, documents examining and explaining the requirements of religious spirituality were studied. The findings of the study were Razavi's spiritual training methods, which were categorized into four general types, and some of them were divided into more detailed cases:) Theism and the belief in God (including the categories of belief-centered and action-centered), Optimism and positive thinking (including the creator-centered methods and the created-centered methods), - Increasing the threshold of resilience in the face of bitterness and - Lack of attention to the world. The result is that  the only way to the attainment of a lasting peace of mind lies in the context of religious spirituality through maximum attention to the sacred and the supernatural, the application of rationalism and religious rationality, religiosity and adherence to religious teachings.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Peace
  • the Sacred
  • godliness
  • positivity
  • contentment
  • resilience
قرآن کریم (ناصر مکارم شیرازی مترجم).
نهج­البلاغه. (1383). (محمد دشتی مترجم). قم: طلوع مهر.
آمدی، ع. (1407). غررالحکم و دررالکلم. بیروت: مؤسسة الأعلمی.
ابوالقاسمی، م. (1393). عوامل بازدارنده سلامت معنوی. تاریخ پزشکی، 21، 233-211.
اخوان ارمکی، م. و نعلچی، م. (1393). سبک زندگی معنوی امام رضا (ع)؛ الگویی برای آرامش روانی. فرهنگ رضوی، 7، 179-145.
اشعری، ز.؛ باقری، خ. و حسینی، ا. (1391). بررسی مفهوم، اصول و روش­های تربیت معنوی از دیدگاه علامه طباطبایی. دوفصلنامه تربیت اسلامی، 5، 112-89.
باغگلی، ح.؛ شعبانی ورکی، ب.؛ غفاری، ا. و نهاوندی، ع. (1391). نقد مفهوم معنویت در تربیت معنوی معاصر، معنویت دینی و نوپدید: تشابه ذاتی یا اشتراک لفظی. پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 16، 115-89.
پروا، م. (1380). روان­شناسی یکتاپرستی یا فانوس رستگاری. تهران: بی­جا.
حرانی، ا. (1367). تحف­العقول (احمد جنتی عطائی مترجم). تهران: امیرکبیر.
حر عاملی، م. (1409). وسائل الشیعه. قم: آل­البیت.
حکیمی، م. (1388). فرازهایی از سخنان امام رضا (ع). ج ۱. مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی.
دین­پرست، م. (1383). سید حسین نصر دلباخته معنویت. تهران: کویر.
رخشاد، م. (1384). در محضر علامه طباطبایی. قم: سماء قلم.
سلحشوری، ا. (1390). حدود و ثغور تربیت اخلاقی، تربیت معنوی و تربیت دینی. رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 2، 56-41.
شلدراک، ف. (1380). معنویت و الهیات (حسن قنبری مترجم). هفت آسمان، 9 و 10، 272-243.
صدوق، م. (1404). عیون اخبار الرضا. بیروت: الأعلمی.
صدوق، م.  (1407). الامالی. قم: البعثه.
طباطبایی، م. (1417). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه.
طبرسی، ا. (1364). مشکاة الانوار فی غرر الاخبار (سیدعبدالحسین رضایی نیشابوری مترجم). مشهد: طوس.
غزالی، م. (1351). احیاءعلومالدین (مؤیدالدین محمد خوارزمی مترجم). به کوشش حسین خدیوجم. تهران: علمی فرهنگی.
فردانش، ه. (1387). طبقه­بندی الگوهای طراحی سازنده­گرا براساس رویکردهای یادگیری و تدریس. مطالعات تربیتی و روان­شناسی، 2، 21-5. 
کلینی، م. (1381). اصول کافی (لطیف و سعید راشدی مترجم). قم: اجود.
مجلسی، م. (1403)، بحارالأنوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الأطهار. بیروت: الوفاء. دار احیاء التراث العربی. 
محمدی، ع. (1390). نقد نظریه تباین دین و معنویت. معرفت کلامی، 3، 136-115.
مؤمنی‌راد، ا.؛ علی­آبادی، خ.؛ فردانش، ه. و مزینی، ن. (1392). تحلیل محتوای کیفی در آیین پژوهش: ماهیت، مراحل و اعتبار نتایج. اندازه­گیری تربیتی، 14، 222-187.
میرعرب، ف. (1392). تربیت اعتقادی و معنوی با نگاهی قرآنی. قم: بوستان کتاب.
نصر، ح. (1378)، معنویت و علم؛ هم­گرایی یا واگرایی (فروزان راسخی مترجم). نقد و نظر، 19 و 20، 87-74.
نصر، ح. (1386). جنبش­های معنویت­گرا: تصویر دیروز و چشم­انداز فردا (منوچهر دین­پرست مترجم). اخبار ادیان، 22، 62-57.
دوره 8، شماره 14
فروردین 1399
صفحه 53-72
  • تاریخ دریافت: 23 اردیبهشت 1399
  • تاریخ پذیرش: 23 اردیبهشت 1399
  • تاریخ اولین انتشار: 23 اردیبهشت 1399
  • تاریخ انتشار: 01 فروردین 1399