نقش توحیدگرایی در تربیت اخلاقی بر اساس دیدگاه علامه طباطبائی(ره)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری مطالعات برنامه درسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

2 گروه تربیت اخلاقی مؤسسه آموزش عالی اخلاق و تربیت، قم، ایران

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد تربیت اخلاقی مؤسسه آموزش عالی اخلاق و تربیت، قم، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی نقش توحیدگرایی در تربیت اخلاقی براساس دیدگاه علامه طباطبایی (ره) بود. روش انجام پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی و جامعه آن مجلدات تفسیر المیزان بود که به‌شیوه تحلیل متن با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند مورد واکاوی قرار گرفت. یافته‌های پژوهش نشان داد که براساس دیدگاه علامه طباطبایی، ضمانت اخلاق در گرو اعتقاد به توحید است و از طرف دیگر پایبندی به فضایل اخلاقی با وجود اعتقاد به خدای متعال امکان ­پذیر است. دیگر اینکه در تربیت اخلاقی توحیدگرا، افرادی که به وجود خدایی یکتا و دارای اسماء حسنی، حکیم و مدبر ـ که انسان را برای رساندن به کمال و سعادت آفرید ـ، معتقد هستند، بینش، گرایش و کُنش اخلاقی خود را با نگاهی استوار به توحید تنظیم می­کنند و به رنگ خدایی در می‌آورند. براساس نتایج این پژوهش «توحید در خالقیت» آثاری مانند پرهیز از احساس حقارت، دوری از تمسخر دیگران و پرهیز از عجب و خودبرتربینی، «توحید در رازقیت» آثاری مانند استغنا از غیر حق‌تعالی، زایل شدن حسادت، زایل شدن طمع و گشوده شدن باب دعا، «توحید در ربوبیت» آثاری مانند صبر در برابر مصیبت ­ها، توکل، رسیدن به مقام تسلیم و رسیدن به مقام رضا و خشنودی، «توحید در اطاعت» آثاری مانند اخلاص، زایل شدن ریا و شکر، «توحید در مالکیت» آثاری مانند انفاق، ایثار، زایل شدن کبر و طغیان، ادای امانت و خشوع، «توحید در استعانت» آثاری مانند توسل و توبه و «توحید در محبت» آثاری مانند انس و الفت با بندگان خدا، برخورد سالم با جاهلان و وفاداری را در تربیت اخلاقی به همراه دارد.

کلیدواژه‌ها


آرمان­پور، ر. (1393). تبیین ضرورت توحید و چگونگی کاربرد آن در قلمرو تربیت دینی از منظر نهج‌البلاغه. پایان‏نامه کارشناسی ارشد. دانشکده روان­شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی.
باقریان، م. (1394). چیستی ارزش اخلاقی از منظر قرآن کریم. رساله دکتری. مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
پورعباس، م.؛ خوانین­زاده، م. و حسن­پور، م. (1394). حقیقت توحید عبادی در اندیشه تفسیری علامه طباطبایی و آلوسی بغدادی با رویکرد نقد اندیشه­های وهابیت. دوفصل­نامه معرفت کلامی، 6 (1)، 120ـ101.
جماعتی، ح. (1395). بسترهای اخلاق­مداری در زندگی اجتماعی از دیدگاه قرآن. قم: پژوهش‌های معنوی.
خلیلی، م. (1391). اخلاق توحیدی از دیدگاه علامه طباطبایی. فصل­نامه اخلاق وحیانی، 1 (1)، 145ـ125.
راغب اصفهانی، ا. (1416 ق). مفردات الفاظ قرآن. بیروت: دارالشامیه.
طباطبایی، م. (1374). ترجمه المیزان فی تفسیر القرآن. جلدهای 1، 2، 3، 4، 5، 6، 7، 9، 10، 11، 12، 13، 14، 15، 17، 18، 19 و 20 (محمدباقر موسوی همدانی مترجم). قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
عبودیت، ع. و مصباح، م. (1396). خداشناسی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
عزیزی، ب.؛ قطبی، ث.؛ نجفی، ح. و رهنما، ا. (1396). واکاوی مؤلفه­های رفتاری ایثار با رویکردی به قرآن و حدیث. دوفصل­نامه مطالعات پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی، 7 (15)، 53ـ29.
قربانی، جمال. (1391). نقش توحید در رشد فضایل اخلاقی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه باقرالعلوم (ع).
قیصری گودرزی، ک.؛ خوشخویی، م. و سلحشوری، ا. (1396). اصول تربیت توحیدی براساس آموزه­های قرآن و ائمه اطهار (ع). دوفصل­نامه تربیت اسلامی، 12 (25)، 27ـ7.
کبیری، ز. (1388). مبانی و شیوه­های تربیت اخلاقی در قرآن با تأکید بر تفسیر المیزان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه باقرالعلوم (ع).
محمدی، ح. (1395). توحید ربوبی و نقش آن در تربیت انسان از منظر آیات و روایات؛ اهداف، اصول و روش­ها. رساله دکتری. دانشکده الهیات پردیس فارابی دانشگاه تهران.
مرکز ملی پاسخ­گویی به سؤالات دینی. (1385). آثار بی‌ایمانی چیست؟.             https://www.pasokhgoo.ir
وجدانی، ف. (1391). مبانی فلسفی تربیت اخلاقی از منظر علامه طباطبایی (ره) و ارائه الگویی نظری برای کاهش شکاف میان معرفت و عمل اخلاقی. رساله دکتری. دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس.