ریشه ها، علل و پیامدهای کینه‏ توزی از منظر آموزه ‏ها و اخلاق اسلامی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، ایران

2 دانشیار گروه مبانی تعلیم و تربیت دانشگاه شیراز، فارس، ایران

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، چگونگی کنترل، کاهش و علاج کینه ‏توزی به‌عنوان یک مانع جدی در راه صلح و اخلاق صلح ‏محور بود. چرا که اگر سلامت را به‌مثابه پلی برای صلح در نظر بگیریم، کینه ‏توزی همچون یک بیماری است که مانع از تحقق آن می‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏شود. مطالعه حاضر از نوع مطالعات کیفی و روش آن، توصیفی ـ تحلیلی بوده و محور اصلی پژوهش، مفهوم‌شناسی کینه ‏توزی براساس آموزه ‏های اسلامی و آراء اندیشمندان اخلاق اسلامی بود. جامعه این پژوهش تمامی مستندات مربوط به موضوع پژوهش در کتب و نوشته ‏‏های اخلاقی و آراء اندیشمندان اخلاقی بود. در روش گردآوری داده ‏ها، از روش اسنادی و به‌منظور تحلیل داده ‏ها، از شیوه تحلیل مفهومی استفاده شد. یافته‌های پژوهش نشان داد که براساس تحلیل محتوای آموزه‏ های اسلامی و آراء اندیشمندان اخلاق اسلامی، کینه‏ توزی نوعی بیماری تلقی شده است. به همین دلیل در دو سطح فردی و اجتماعی، راهکارهایی برای پیشگیری، درمان و کاهش آن در جامعه شناسایی و استخراج شد. از مهم‌ترین راهکارهای درمانی در بعد فردی می‌توان به راهکارهای روان‏شناختی، مشاوره ‏ای و روان ‏درمانی، تقویت اعتقادات مذهبی و ایمان و اصلاح باورهای مذهبی، تربیت عاطفی افراد و پرورش و تقویت عشق و محبت، آگاهی‌بخشی و تشدید آگاهی و تقویت تفکر انتقادی اشاره کرد. راهکارهای درمانی در بعد اجتماعی نیز شامل تقویت روابط مبتنی بر محبت، نیکی، احترام و پذیرش دیگران، ترویج فرهنگ گفت ‏وگو در جامعه و به رسمیت شناختن دیگران، شفافیت ‏بخشی در جامعه و اصلاح ساختارهای اجتماعی معیوب است که منجر به خشم و نفرت و کینه ‏توزی عمومی می ‏شود.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم (ناصر مکارم شیرازی مترجم).
نهج‌البلاغه (محمد دشتی مترجم). (1392). قم: موعود اسلام.
آزاد، ح. (1396). تحلیل اخلاقی بغض دینی. پژوهش‏نامه اخلاق. 10 (38)، 26ـ7.
ابن‏شعبه حرانی، ح. (1404). تحف العقول عن آل الرسول (ص). جلد 1. قم: جامعه مدرسین.
ابن‏منظور، م. (1414). لسان العرب. بیروت: دار صادر.
ایزوتسو، ت. (1394). مفاهیم اخلاقی ـ دینی در قرآن مجید. ترجمه فریدون بدره‏ای. تهران: فروزان روز.
ایمان، م. (1388). مبانی پارادایمی روش‏های کمی و کیفی تحقیق در علوم اسلامی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
باقری، خ. و همکاران (1389). رویکردها و روش‏های پژوهش در فلسفه تعلیم و تربیت. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
بندریگی، م. (1370). فرهنگ جدید عربی ـ فارسی. ترجمه منجد الطُلاب، ترجمه محمد بندریگی. تهران: انتشارات اسلامی.
تمیمی آمدی، ع. (1366). تصنیف غرر الحکم و درر الکلم. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
تهرانی، م. (1387). اخلاق الهی، آفات زبان. جلد چهارم. تهران: سازمان انتشارات پژوهشکده فرهنگ و اندیشه اسلامی.
تهرانی، م. (1395). اخلاق اللهی، مباحث قوه غضبیه. جلد ششم و جلد هفتم. تهران: سازمان انتشارات پژوهشکده فرهنگ و اندیشه اسلامی.
جبعی عاملی، ز (شهید ثانی). (1409). منیة المرید. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
جوادی آملی، ع. (1389). تفسیر تسنیم. جلد 1. قم: نشر اسراء.
حافظ شیرازی، م. (1388). دیوان حافظ. بر اساس نسخه قاسم غنی و محمد قزوینی. چ12. تهران: جیحون.
راغب اصفهانی، ح. (1416). المفردات الفاظ القرآن. بیروت: دارالقلم.
شیروانی شیری، ع. (1392). بررسی تطبیقی مبانی فلسفی تربیتی و شگردهای جلوه‏گری مقوله‌های اقتدار و آزادی در داستان‏های فارسی و انگلیسی کودک. رساله دکتری فلسفه تعلیم و تربیت. دانشگاه اصفهان.
شیروانی شیری، ع.؛ شمشیری، ب.؛ نجفی. م. و نبوی‏زاده، ر. (1392). تأملی در معنای حب در قرآن و دلالت‏های تربیتی آن. مجله پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلام، 21 (18)، 134ـ113.
غزالی، م. (1384). کیمیای سعادت. به‌اهتمام پروین قاسمی. تهران: پیمان.
فراهیدی، خ. (1409). العین. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
کومبز، ج. آ. و دنیلز، ل. (1394). پژوهش فلسفی: تحلیل مفهومی. ترجمه خسرو باقری، در ادموند سی. شورت: روش‏شناسی مطالعات برنامه درسی (محمود مهرمحمدی و همکاران مترجم). تهران: سمت.
لیثی واسطی، ع. (1376). عیون الحکم و المواعظ. جلد 1. قم: دارالحدیث.
مجلسی، م. (1403). بحارالانوار. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مطهری، م. (1380). انسان کامل. تهران و قم: انتشارات صدرا.
مهدوی کنی، م، (1387). نقطه‏های آغاز در اخلاق عملی. چاپ نوزدهم. تهران: نشر فرهنگ اسلامی.
نراقی، م.ا. (1385). معراج السعاده. قم: انتشارات بوکتاب.
نراقی، م.م. (1391). جامع السعادات (کریم فیضی مترجم). جلد اول. قم: انتشارات قائم آل محمد.
نقیب‌زاده، م. (1385). نگاهی به فلسفه آموزش و پرورش. چاپ پانزدهم. تهران: طهوری.
نکونام، ج. (1386). روش تحقیق با تأکید بر علوم اسلامی. قم: انتشارات دانشگاه.
ورثینگتون، ا. (1383). کینه‌توزى، گذشت، دین و سلامتى (مجتبی حیدری مترجم). نشریه نقد و نظر. 9(34ـ33) ، 292ـ248.
Eisner, W. Elliot (1994). the Educational Imagination. New York: McMillan. College Publishing Company.
Danish, H.B. (2006). Toward an integrative theory of peace education. Journal of peace education, 3, 55-78.