مرور آسیب‏شناسانه رویکرد تفکیکی در تعلیم و تربیت در ایران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

2 دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی درسی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر پاسخ‌گویی به این سؤال است که نگاه تفکیکی به مقوله تربیت، ممکن است چه آسیب‏هایی برای جامعه ایران اسلامی به‌دنبال داشته باشد. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده و روش گردآوری اطلاعات نیز، اسنادی است. اسناد که شامل کتاب‏ها و مقالات مربوط به موضوع پژوهش به‌شیوه موضوعی است، استخراج و در بحث به آن‌ها استناد شده است. براساس یافته‏های این پژوهش، تفکیک این دو امر واحد به دو جریان متمایز مانند آموزش و پرورش یا تعلیم و تربیت، مشکلات نظری و عملی فراوانی را به‌وجود می‏آورد. نگاه تفکیکی، این تصور نادرست را در اذهان کارگزاران نظام تربیت ایجاد می‏کند که کار مدرسه و نظام تربیت رسمی و عمومی در عمل شامل دو فعالیت متفاوت و متمایز است. این تلقی منجر به گسست فعالیت‏های تربیتی شده و نوعی دوگانگی در فعالیت‏ها، برنامه‏ها، سازوکارها و ناکارآمدی نظام و مدرسه می‏شود که درنهایت نبود انسجام و وحدت در هویت و شخصیت دانش‏آموزان را در پی خواهد داشت. گسترش بحث و جدل درخصوص تقدم تربیت بر تعلیم ـ که حاصل این نگاه نامیمون است ـ نیز باعث هدر رفت تلاش‏ها و سرمایه‏ها می‏شود. همچنین مسئولیت‏پذیر نبودن معلمان در ایفای نقش تربیتی خود و کنکور و تمرکز بر نقش محوری آموزش در فرایندها و فعالیت‏های مدرسه از دیگر پیامدهای این نگاه تفکیکی است. درمجموع تفکیک این دو مقوله از هم، افرادی را به جامعه اسلامی تحویل می‏دهد که اگر چه ممکن  است به ابعاد شناختی و مهارتی ارزش‏های دینی و اخلاقی دست یابند، اما به حیطه نگرش‌ها و ارزش‏ها ـ که عالی‏ترین هدف هر نظام تربیتی است ـ دست نخواهند یافت. به‌عبارت بهتر، این افراد ممکن است مناسک دین خود را بشناسند و نسبت به اجرای آن‌ها نیز پایبند باشند، اما تا وقتی دین‌داری در این افراد به نگرش و ارزش بدل نشود، آثار آن در زندگی فردی و جامعه دینی افراد ساری و جاری نخواهد شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آرمند، م. (1390). از Education تا تعلیم و تربیت: تحلیلی بر مفهوم تعلیم و تربیت. ماهنامه سوره. (52-53)، 62-65.
آزمون، ج. (1398). چیستی پداگوژی تربیت بدنی. رشد آموزش تربیت بدنی. (1) 20، 23-21.
آقازاده، ا. (1383). مسائل آموزش و پرورش ایران. تهران: انتشارات سمت.
ابراهیم‌زاده، ع (1381). فلسفه تربیت. تهران: انتشارات دانشگاه پیام‌نور ایران.
اعرافی، ع. (1387). فقه تربیتی. قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ایران، پایگاه اطلاع‌رسانی شبکه خبر صدا و سیمای جمهوری اسلامی. (۱۳۹۶). رتبه جهانی ایران در مصرف لوازم آرایشی. 24 دی ماه.  http://www.irinn.ir/fa/news/556263               
باقری، خ. (1387). درآمدی به فلسفه تعلیم و تربیت. جلد اول. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
بویس، ای سی. (بی‌تا). تتبعات علمی در باب تربیت. ترجمه عیسی صدیق (1304)، مجله تعلیم و تربیت. (3 و 4).

بیان‏فر، ف.؛ ملکی، ح.؛ سیف، ع.؛ و دلاور، ع. (1389). تبیین اثر برنامه درسی پنهان مدارس بر بازده‌های عاطفی یادگیری در دانش‏آموزان دوره راهنمایی به‌منظور ارائه مدل. مطالعات برنامه درسی. (17) 5، 85-57.

پایگاه خبری، تحلیلی اقتصاد. (۱۳۹۸). ایران چندمین مصرف‌کننده انرژی در دنیاست؟ مجله اقتصاد. شماره 24 تیر.  http://eghtesaad24.ir/fa/news/26460
‎چشم‏انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 هجری شمسی. (1382). مرکز پژوهش‏های مجلس شورای اسلامی.
جانعلی‏زاده، ح.؛ شارع‏پور، م.؛ و کاشفی‏راد، ر. (1390). بررسی نقش برنامه درسی پنهان بر عملکرد تحصیلی دانش‏آموزان. فصلنامه مطالعات جامعه‌شناختی جوانان. (8) 3، 59-82.

حداد علوی، ر.؛ عبداللهی، ا.؛ و احمدی ، ا. (1386). برنامه درسی پنهان: پژوهشی در یادگیری‏های ضمنی مدرسه؛ مورد: روحیه علمی. تعلیمو تربیت. (23) 2، 66-33.

حسن‏زاده، ر. (1393). روش‏های تحقیق در علوم رفتاری. چاپ شانزدهم. تهران: نشر ساوالان.
حسنی، م.؛ و نوید ادهم، م. (1391). «تربیت» یا «تعلیم و تربیت»: کدامیک؟. پژوهش‏نامه مبانی تعلیم و تربیت. (2) 2، 56-39.
خاقانی‏زاده، م.؛ و فتحی واجارگاه، ک. (1387). الگوهای برنامه درسی دانشگاهی. دو ماهنامه علمی ـ پژوهشی راهبردهای آموزش در علوم پزشکی. (2) 1، 18-10.
سبحانی، ع.؛ و شهیدی، م. (1386). آسیب‏شناسی کنکور و بررسی امکان حذف آن در نظام پذیرش دانشجو. دانش و پژوهش در علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان (اصفهان). 13، 181-161.
سفیری، خ.؛ و نعمت الهی، ز. (۱۳۹۱). جهانی شدن و هویت دینی با تأکید بر تفاوت‌های جنسیتی. مطالعات اجتماعی ـ روان‌شناختی زنان (مطالعات زنان). (10) 3، 66-39.
سقا، ح. (1395). هر ساعت ۲۰ طلاق رخ می‌دهد؛ افزایش طلاق‌ها پیش از سالگرد ازدواج. بازیابی شده در تاریخ 24 مرداد 1399 از سایت ‪http://www.birjandtoday.ir/1395/10
سعیدی رضوانی، م.؛ و بینقی، ت. (1380). تأملی در باب تناسب نظام آموزش و پرورش رسمی با تربیت دینی. تربیت اسلامی. (6). 132-105.
سعیدی رضوانی، م. (1380). تبیین برنامه درسی پنهان در درس بینش اسلامی دوره متوسطه و ارائه راهبردها برای استفاده از این برنامه در آموزش اثربخش دینی. رساله دکترا. دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی. دانشگاه تربیت معلم.
سند الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت. (1389). دبیرخانه شورای عالی پژوهش و برنامه‏ریزی.
سند تحول بنیادین آموزش و پرورش. (1390). شورای عالی انقلاب فرهنگی.
سیف، ع. (1384). روانشناسی پرورشی نوین: روانشناسی یادگیری و آموزش. تهران: نشر دوران.
شریعتمداری، ع. (1370). اصول و فلسفه تعلیم و تربیت. تهران: انتشارات امیر کبیر.
شعاری‏نژاد، ع. (1388). فلسفه آموزش و پرورش. جلد 8. تهران: امیر کبیر.
شکوهی، غ. (1386). مبانی و اصول آموزش و پرورش. تهران: به نشر.
صفایی موحد، س.؛ و باوفا، د. (1392). به‌سوی فرانظریه‏ای دیگر برای شناخت برنامه درسی پنهان. پژوهش در برنامه درسی. 10 (2)، 99-76.
صناعی، م. (1346). آزادی و تربیت. تهران: انتشارات امیر کبیر.
عابدینی، ص.؛ و جعفری، ح. (۱۳۹۷). بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با گرایش به نابهنجاری اجتماعی در بین دانش‌آموزان متوسطه دوره اول شهر خلخال در سال تحصیلی 94-93 دانشگاه اصفهان. پژوهش‏های راهبردی مسائل اجتماعی ایران. 7 (2)، 52ـ37.
فتحی‌آذر، ا.؛ گل‌پرور، ف.؛ میرمحمود، م.؛ و واحدی، ش. (۱۳۹۵). مطالعه پدیدارشناختی مشکلات رفتاری در دانش‌آموزان دبیرستانی: چالش‌های هیجانی ـ اجتماعی و تحصیلی. مشاوره کاربردی. 6 (2)، 72-53.
کاردان، علی.؛ اعرافی، ع.؛ و پاک‌سرشت، م. (1372). درآمدی بر تعلیم و تربیت اسلامی: فلسفه تعلیم و تربیت. تهران: سمت.

کثیری‏نژاد، ت. (1383). وجه تمایز تعلیم با تربیت و رویکرد آن دو. پژوهشگاه مطالعات انسانی و علوم فرهنگی. (12)، 115-103.

گزارش تلفیق مطالعات نظری سند ملی آموزش و پرورش. (1388). شورای عالی آموزش و پرورش.

گل‏علیزاده، ع. (1392). ایران: بزرگ‌ترین مصرف‌کننده نوشابه در جهان. روزنامه اعتماد. شماره 2836.

مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران. (1390). بازیابی شده در 26 دی ماه 1392 از سایت
متقی، ز.؛ نجفی، م.؛ و نصرتی هشی، ک. (۱۳۹۳). تحقق جامعه عزت‌مدار؛ تجلی نظام تربیت کریمانه. مجله اخلاق. 4 (1).
محسن‏پور، ب. (1383). ضرورت تدوین نظریه برنامه درسی برای آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران. نوآوری‏های آموزشی. (7).
مستخدمین حسینی، ح. (1394). مقدمه‏ای بر روش تحقیق در علوم انسانی. ماهنامه اجتماعی، اقتصادی، علمی و فرهنگی کار و جامعه. (187)، 69-55.
ملکی، ح. (1395). برنامه‏ریزی درسی (راهنمای عملی). سازمان پژوهش و برنامه‏ریزی آموزشی.
مومنی، ا. (1399). وضعیت مصرف مواد مخدر در کشور. بازیابی شده در تاریخ 11 تیر 1399 از سایت
http://www.tabnak.ir/fa/news/985666
‪میرفردی، ا.؛ مختاری، م.؛ و ولی‌نژاد، ع. (۱۳۹۶). میزان دین‌داری و ارتباط آن بااستفاده از شبکه‌های اجتماعی اینترنتی (مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه یاسوج). جامعه‌شناسی کاربردی. (20)2.
ناصری، م.؛ کاوه، ف.؛ و ربانی خوراسگانی، ع. (۱۳۹۵). مطالعه چگونگی نگرش دانشجویان به دین مدلی براساس نظریه زمینه‏ای  GTمورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه اصفهان. جامعه‌شناسی کاربردی مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان. (27) 4، 98-79.
نفیسی، ع. (1378). آموزش فنی: بررسی پاره‏ای از جنبه‏های بهبود کیفیت. تهران: مدرسه برهان.
نقیب‏زاده، م. (1373). نگاهی به فلسفه آموزش و پرورش. تهران: انتشارات طهوری.
هرمن هارل، ه (1910). فلسفه تربیت. ترجمه احمد آرام (1347). کانون نشر و پژوهش‏های اسلامی.
Ausbrooks, R. (2002). What is the Schools’ hidden curriculum teaching your child? Available from: http:// www. parentigteens.com.
Connelly, M. & Clandinin, J. (2000). Narrative inquiry: Experience and story in
Qualitative. Sanfrancisco: Jossey-Basso
Eisner, E. W. (1994). The educational imagination: on the design and evaluation of school programs. 3rd edition. NewYork, Macmillan college publishing.
Jackson, PW. (1968). Life in classrooms. New York: Holt, Rinehart and Winston, Inc. p: 177.
Livessey, C. & Lawson, T. (2008). As. sociology for AaA and edition. from http://www.sociology.org.Uk/revtece1.htm.
Seaton, A. (2002). Reforming the hidden curriculum: the key Abilities model and formsmcurriculumperspectives. www.Anderw seaton.com.au/reform.htm.
Smith, A. & Montgomery, A. (2008). Values and hidden curriculum. from http//: Cain web service.