آسیب شناسی برنامه های آموزش قرآن در مدارس ابتدایی از نگاه متخصصان

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری فناوری اطلاع‌رسانی در آموزش عالی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

3 دانشجوی دکتری دین‌پژوهی دانشگاه ادیان و مذاهب اسلام، قم، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر، شناسایی آسیب­ های موجود برنامه ­های آموزش قرآن در بعد برنامه درسی مدارس ابتدایی کشور در سال تحصیلی 1397 است. با وجود اینکه آموزش­ قرآن در جامعه امروز نسبت به گذشته پرشتاب پیش رفته، اما هنوز ضعف­ های زیادی در این حوزه وجود دارد. به‌همین‌دلیل پژوهش حاضر قصد دارد به این آسیب‌ها بپردازد. روش تحقیق، کیفی از نوع پدیدار‌شناسی داده‌بنیاد است. نمونه مطالعاتی شامل 8 نفر از متخصصان علوم قرآنی و آموزش قرآنی، به‌شیوه نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شده و تحقیق بااستفاده از ابزار مصاحبه نیمه ساختار یافته انجام شده است. تحلیل داده‌ها به‌روش کدگذاری اشتراوس و در سه مرحله باز، محوری و انتخابی انجام شده است. یافته‌ها حاکی از پنج دسته آسیب است: 1ـ آسیب مربوط به اهداف (تناسب اندک اهداف آموزش قرآن با اصول تنظیم اهداف آموزشی و تأکید صرف بر اهداف اولیه آموزش قرآن (مانند روخوانی) و نه اهداف عمیق‌تر قرآن (مانند درک معنا))، 2ـ آسیب مربوط به محتوا (تناسب اندک محتوای آموزش قرآن با اصول تهیه و تنظیم محتوای آموزش و قالب‌های ارائه محتوای کتاب)، 3ـ آسیب مربوط به امکانات (ضعف سیستم تولید و توزیع امکانات مناسب و ضعف کیفیت نرم‌افزارهای تولید شده)، 4ـ آسیب مربوط به روش تدریس (غیراصولی بودن روش­ های تدریس قرآن) و 5ـ آسیب مربوط به روش‌های ارزشیابی پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان (ضعف مهارت معلمان در ارزشیابی از آموخته ­های دانش‌آموزان در درس قرآن و کم‌اهمیتی ارزشیابی آموخته ­های دانش آموزان). در پایان باتوجه به نتایج بیشتر آسیب‌ها در دو حوزه اهداف و محتوا، امید است مسئولین و متولیان امور آموزش قرآنی با هدف‌گذاری صحیح و انسجام محتوایی متناسب با اهداف مذکور بتوانند زمینه کیفیت‌بخشی دوره‌های آموزش قرآنی را فراهم کنند.

کلیدواژه‌ها


ارغوانی، غ. (1391). بررسی سیر آموزش قرآن در دوره ابتدایی طی سال­های 1369 تا 1389 (تأسیس مدارس قرآنی). پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش. دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن.
اشراقی، م. (1388). تحلیل و ارزشیابی سی­دی­های چندرسانه­ای آموزش قرآن براساس استانداردهای طراحی و تولید چندرسانه­ای­های آموزشی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد تکنولوژی آموزشی. دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی.
بازرگان، ع. (1394). مقدمهای بر روشهای تحقیق کیفی و آمیخته، رویکردهای متداول در علوم رفتاری. تهران: دیدار.
بهرامی‌نسب، م. (1391). ارزشیابی برنامه آموزش قرآن از دیدگاه ذینفعان آموزشی در مقطع ابتدایی در منطقه 7 آموزش و پرورش شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت آموزشی. دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار.
پیرایش مقدم، ف. (1391). آسیبشناسی آموزش ترجمه و مفاهیم قرآن در مدارس ابتدایی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم قرآنی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم تهران.
ثمری، ع.؛ و آتشک، م. (1388). تأثیر میزان شناخت و کاربست فناوری آموزشی توسط معلمان در بهبود کیفیت فرایند یادگیری دانش‌آموزان. فصلنامه فناوری آموزش (فناوری و آموزش). زمستان، 4 (2).
حاجی زاهدی، م. (1377). عوامل مؤثر در موفقیت دانش‌آموزان در درس قران سال دوم مدارس راهنمایی (شهر مشهد). پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس.
خسروپناه، ع. (1387). آسیب­شناسی روش دین­شناسی روشن‌فکری دینی. نشریه کتاب نقد. شماره 46، 4-52.
خدرلو، ع. (1384). بررسی محتوای کتاب جدیدالتألیف هدیه­های آسمانی پایه سوم ابتدایی از دیدگاه معلمان شهرستان خوی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم اجتماعی و روان‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران ـ مرکز.
خوش‌خلق، ا. (1388). ارزشیابی اجرای آزمایشی برنامه جدید قرآن در دانشآموزان پایه سوم. طرح پژوهشی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، پژوهشکده تعلیم و تربیت آموزش و پرورش.
ریاضی، س. (1377). بررسی موانع و مشکلات تحقق اهداف برنامههای آموزشی قرآن در دبیرستانهای دخترانه تهران از دیدگاه دبیران ارشد برنامهریزی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم تربیتی دانشگاه تربیت معلم.
سعیدی رضوانی، م.؛ پرتو، م.؛ و سرشور خراسانی، غ. (1388). ارزشیابی برون‌داد برنامه آموزش قرآن پایه پنجم ابتدایی. فصلنامه نوآوری‌های آموزشی. 31 (8)، 36-7.
شعبانی، ز. (1388). بررسی ارزشیابی برنامه درسی قرآن پایه چهارم ابتدایی. دو فصلنامه تربیت اسلامی. 4 (8)، 105-140.
مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی. (1390). تهران: دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
ضرغامی، ح.؛ ضرغامی، م.؛ و و ضرغامی، ح. (1394). بررسی اثربخشی آموزش­های مدارس قرآن بر مهارت روخوانی قرآن دانش­آموزان مقطع ابتدایی. دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی تربیت اسلامی. 10 (21)، 57-74.
فاضل حسن‌آبادی، م.؛ محمدی الیاسی، ق.؛ و رضایی‌زاده، م. (1394). شناسایی و مدل‌سازی انگیزه‌های به‌کارگیری نظام مدیریت عملکرد منابع انسانی در کسب و کارهای بزرگ ایرانی. فصلنامه آموزش و توسعه منابع انسانی. 2 (6)، 194-167.
محمدپور، ا.؛ و رضایی، م. (1388). درک معنایی پیامدهای ورود نوسازی به منطقه اورامان کردستان ایران به‌شیوه پژوهش زمینه‌ای. فصلنامه جامعه‌شناسی ایران. 9 (1 و 2)، 33-3.
منوچهری، ن. (1374). بررسی مشکلات و دلایل دسترسی نداشتن به اهداف برنامه­های آموزش درس قرآن در مدارس ابتدایی شهرستان همدان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه آزاد واحد تهران ـ مرکز.
منصوری، پ. (1393). بررسی عوامل مؤثر بر بهبود آموزش قرآن از منظر معلمان دوره ابتدایی شهر تهران در سال تحصیلی 92-91. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته برنامه­ریزی درسی. دانشکده روان‌شناسی و علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران ـ مرکز.
میرزامحمدی، م.؛ افشار، ع.؛ شاهرضایی، ر.؛ و قبادی، م. (1391). ارزشیابی برون‌داد برنامه آموزش قرآن پایه پنجم ابتدایی در سال تحصیلی 89-1388. فصلنامه نوآوری‌های آموزشی. 45 (12)، 44-23.
وکیل، م. (1381). نگاهی به برنامه جدید آموزش قرآن کریم در آموزش و پرورش ایران. نشریه رشد آموزش قرآن. شماره 1.
 
Prensky, M. (2001). Digital natives, digital immigrants part 1. On the horizon9 (5), 1-6.
Tapscott, D. (2009). Grown up digital (Vol. 361). New York: McGraw Hill.
Takalani, T. (2008). Barriers to e-learning amongst postgraduate black students in higher education in South Africa. Doctoral dissertation, Stellenbosch: Stellenbosch University.
Xueling, L., Xiang, H., Jia, S., & Chong, W. (2015). A Literature Review of Institutional Entrepreneurship and Prospects: Based on “5W1H” Analytical Framework. Foreign Economics & Management. (4), 1.