تحلیل محتوای کتاب‌های فارسی متوسطة اول بر پایة ساحت‌های شش‌گانة تربیت در سند تحول بنیادین

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان. تهران. ایران.

2 دانش‌آموختة کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، بررسی میزان توجه به ساحت­ های شش­ گانة تربیت در سند تحول در کتاب­ های فارسی متوسطة اول (1399-1400) و ارزیابی انطباق محتوای این کتاب­ ها با ساحت­ های یادشده است. در این پژوهش که با استفاده از روش تحلیل محتوای کمّی و با واحد تحلیل جمله انجام شده است، ابتدا با توجه به هدف­ های سند تحول بنیادین در دورة یادشده، مؤلفه­ های مربوط به هر ساحت (شامل ساحت اعتقادی، عبادی و اخلاقی: 31 مؤلفه؛ ساحت اجتماعی و سیاسی: نُه مؤلفه؛ ساحت زیستی و بدنی: چهار مؤلفه؛ ساحت علمی و فناوری: نُه مؤلفه؛ ساحت اقتصادی و حرفه ­ای: دَه مؤلفه؛ ساحت تربیت زیبایی ‏شناختی و هنری: نُه مؤلفه) را استخراج و تبیین کرده ­ایم؛ سپس متن کتاب­ های موردبحث را براساس این مؤلفه­ ها بررسی کرده و داده­ های هر بخش را با استفاده از شاخص­ های آماری-توصیفی (فراوانی و درصد) تجزیه‏ و تحلیل کرده ­ایم. طبق نتایج به ­دست ­آمده، از مجموع 688 فراوانی، ساحت تربیت اعتقادی، عبادی و اخلاقی با 262 واحد­ و ساحت تربیت زیستی و بدنی با نوزده واحد، به ­ترتیب دارای بیشترین و کمترین فراوانی هستند؛ همچنین بالاترین ضریب اهمیت (0.17176) و بارِ اطلاعاتی (0.99704) به ساحت اعتقادی، عبادی، اخلاقی و پایین ­ترین میزان به ساحت تعلیم­ و تربیت اجتماعی و سیاسی با ضریب اهمیت 0.15648 و بارِ اطلاعاتی 0.90833 اختصاص دارد. توجه به ساحت اعتقادی و اخلاقی در کتاب­ های مورد مطالعه به ­عنوان اولویت اول، با هدف­ های کلی سند تحول بنیادین مناسبت و مطابقت دارد؛ اما بازنگری در محتوای این آثار ازمنظر ساحت تربیت زیستی و بدنی، با توجه به نیازهای جسمانی و وضعیت سنی فراگیران در دورۀ متوسطة اول، ضروری به ­نظر می ­رسد.

کلیدواژه‌ها


قرآن مجید (محمدمهدی فولادوند، مترجم).
ابراهیم­زاده، عیسی (1397). فلسفۀ تربیت. تهران: پیام نور.
باب­الحوائجی، فهیمه؛ و عینی، اکرم (1388). تحلیل محتوای میزان به­کارگیری استانداردهای سواد اطلاعاتی در دو ساحت تربیت سند ملی چشم­انداز بیست­سالۀ آموزش­وپرورش (ساحت فرهنگی- هنری و ساحت علمی- فناوری). فصلنامۀ کتابداری و اطلاع­رسانی، 12(48)، 163-184.
حاجی­بابایی، حمیدرضا (1391). ویژگی­های مدرسه­ای که دوست دارم با توجه به سند تحول بنیادین. فصلنامۀ نوآوری­های آموزشی، 42، 52-74.
سعدی­پور (بیابان­گرد)، اسماعیل (1396). روش­های تحقیق در روان­شناسی و علوم تربیتی. تهران: دوران.
شورای عالی آموزش­وپرورش (1390). مبانی نظری سند تحول بنیادین. تهران: شورای عالی وزارت آموزش­وپرورش.
علی­پور، فاطمه؛ حیدری، زهرا؛ و سنجری، فاطمه (1396). بررسی میزان توجه به ساحت­های شش‏گانۀ تربیت سند تحول بنیادین آموزش­وپرورش در کتاب­های درسی هدیه­های آسمانی دورۀ دوم ابتدایی. همایش کشوری دانش موضوعی- تربیتی (دانش­آموزمحتوا): آموزش دینی و قرآن.
فایضی، علی؛ و آشتیانی، محسن (1375). مبانی تربیت و اخلاق اسلامی. قم: روحانی.
قاسمی، حسین؛ و کاظمی، محمود (1393). تحلیل محتوای کتاب درسی هدیه­های آسمانی پایۀ ششم و میزان انطباق آن با مبانی قرآن و سند تحول بنیادین. نوآوری­های آموزشی، 13(52)، 100-116.
گودرزی، ابوالفضل (1392). سند تحول بنیادین آموزش­وپرورش: فلسفه و جایگاه تربیت بدنی. رشد آموزش تربیت بدنی، 13(4)، 32-34.
محمدی پویا، فرامرز؛ صالحی، اکبر؛ و مومیوَند، فاطمه (1394). تحلیل محتوای نهج البلاغه براساس ساحت­های شش­گانۀ تربیتی سند تحول بنیادین آموزش­وپرورش. پژوهشنامۀ نهج البلاغه، 3(10)، 63-81.
مرزوقی، رحمت­الله (1384). تربیت بدنی ازدیدگاه اسلام: رویکردهای پرورش سیاسی. فصلنامۀ تربیت اسلامی، 1(1)، 93-108.
مطهری، مرتضی (1399). تعلیم­وتربیت در اسلام. تهران: صدرا.
معین، محمد (1388). فرهنگ فارسی (جلد 4). تهران: امیرکبیر.
ملاسیس، لوییز (1367). آموزش برای توسعه (اسدالله زمانی­پور و ژان توما، مترجمان). مسائل جهانی آموزش‏وپرورش.
مهرمحمدی، محمود؛ و محمودی، فیروز (1391). وارونگی رویکردی نوین به طراحی برنامه­های درسی معطوف به تربیت حرفه­ای با تأکید بر علوم تربیتی. دوفصلنامۀ مطالعات برنامۀ درسی آموزش عالی، 3 (141)، 141-177.نیلی، محمدرضا؛ موسوی، ستاره؛ نصر، احمدرضا؛ مسعود، محمد (1393). بررسی میزان آگاهی اعضای هیئت­علمی گروه­های فنی- مهندسی دانشگاه­های اصفهان از مؤلفه­های اساسی نوآوری برنامه­ریزی درسی و میزان کاربست آن­ها. فصلنامۀ آموزشی مهندسی ایران، 16(64)، 59-88.
وزارت آموزش­وپرورش، سازمان پژوهش و برنامه­ریزی درسی (1399الف). کتاب فارسی پایۀ هشتم دورۀ اول متوسطه. شرکت چاپ و نشر کتاب­های درسی ایران.
وزارت آموزش­وپرورش، سازمان پژوهش و برنامه­ریزی درسی (1399ب). کتاب فارسی پایۀ هفتم دورۀ اول متوسطه. شرکت چاپ و نشر کتاب­های درسی ایران.
وزارت آموزش­وپرورش، سازمان پژوهش و برنامه­ریزی درسی (1399ج). کتاب فارسی پایۀ نهم دورۀ اول متوسطه. شرکت چاپ و نشر کتاب­های درسی ایران.
وفایی، رضا؛ فضل­اللهی، سیف­الله؛ و طالعی فرد، احمد (1396). بررسی میزان توجه به ساحت‌های شش­گانۀ تربیت سند تحول بنیادین آموزش­وپرورش در کتاب­های درسی مطالعات اجتماعی دورۀ ابتدایی. فصلنامۀ مسائل کاربردی تعلیم­وتربیت اسلامی، 2(3)، 131-154.
Fagerlind, I.; and Saha, J. (1989). Education and National Development.
Herkenrath, M. (2002). Quantitative Cross-National Analysis as a Research Tool in the Sociology of Developing Countries.