مدل یابی معادله های ساختاری در تبیین الگوی توسعۀ اعضای هیئت علمی مبتنی ‏بر معنویت (مطالعۀ موردی: دانشگاه قم)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 یوسف آباد

2 گروه مدیریت و برنامه ریزی آموزشی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، تبیین الگوی توسعۀ اعضای هیئت­ علمی مبتنی ‏بر معنویت در دانشگاه قم و روش تحقیق ازنوع کاربردی و توصیفی است. جامعۀ آماری پژوهش، کلیۀ اعضای هیئت­ علمی دانشگاه قم (284= N) را شامل می­ شود و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، تعداد 164 نفر به ­دست آمده است. ابزار مورداستفاده در پژوهش، دو پرسشنامۀ محقق‌ساختۀ معنویت سازمانی (961/0=α) و توسعۀ اعضای هیئت‏ علمی (916/0=α) است و تأیید روایی سازۀ ابزارها به ­وسیلۀ تحلیل عاملی صورت گرفته است. نتایج حاصل از آزمون تی. تک ­نمونه­ ای نشان می­ دهد توسعۀ اعضای هیئت­ علمی دانشگاه قم و معنویت فردمحور، بالاتر از میانگین نظری، اما معنویت سازمان­ محور، پایین­ تر از متوسط نظری است. ضریب ­های همبستگی پیرسون نشان می­ دهد بین معنویت فردمحور و سازمان­محور، و توسعۀ اعضای هیئت­ علمی و مؤلفه ­هایش رابطه­ ای مثبت و معنادار برقرار است. نتایج حاصل از مدل­یابی معادله ­های ساختاری، برازش مناسب مدل نقش معنویت فردمحور و سازمان­ محور در توسعۀ اعضای هیئت ­علمی را تأیید می­ کند؛ همچنین نشان می‏ دهد که معنویت سازمان ‏محور اثر بیشتری بر توسعۀ اعضای هیئت­ علمی دانشگاه قم گذاشته است (γ=0/47). با توجه به اثر بیشتر معنویت سازمان­ محور بر توسعۀ اعضای هیئت ‏علمی و پایین­ تربودن سطح آن از معنویت فردمحور باید تلاشی اساسی برای ارتقادادن هرچه بیشتر آن صورت گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آزادمرزآبادی، اسفندیار؛ هوشمندجا، منیجه؛ و پورخلیل، مجید (1392). رابطه بین معنویت سازمانی و هوش معنوی با استرس شغلی کارکنان یک دانشگاه نظامی. طب نظامی، 15(1)، 43-50.
ابن­بابویه، محمد بن علی (1390). امالی شیخ صدوق. تهران: کتابچی.
احتشام، زهرا (1397). بررسی نقش معنویت در سازمان در توسعۀ اعضای هیئت­علمی دانشگاه قم. (پایان­نامۀ کارشناسی ارشد)، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
احتشام، زهرا؛ و پورکریمی، جواد (1398). الگویی مفهومی برای معنویت در سازمان با محوریت تقرب الی الله. هشتمین کنفرانس الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت.
الوندی، محمدجواد (1393). طراحی الگوی مفهومی معنویت ازدید حضرت امام خمینی (ره) با توجه به توصیه­های معنوی ایشان به دست­اندرکاران دفاع مقدس. فصلنامۀ مطالعات راهبردی بسیج، 17(63)، 5-25.
بازرگان، عباس؛ حجازی، یوسف؛ و اسحاقی، فاخته (1386). فرایند اجرای ارزیابی درونی در گروه‏های آموزشی دانشگاهی: راهنمای عملی (چلد 1). تهران: نشر دوران.
باقری، مسلم؛ جاجرمی­زاده، محسن؛ و بنافی، منصوره (1396). بررسی نقش میانجیگری نشاط سازمانی در رابطۀ معنویت سازمانی و تعهد سازمانی (مورد مطالعه: دانشگاه شیراز). فرهنگ در دانشگاه اسلامی، 7(1)، 3-18.
بیک­زاد، جعفر؛ و بیک، مریم (1390). معنویت محیط کاری و تأثیر آن بر مؤلفه­های رفتار شهروندی سازمانی (مطالعۀ موردی: کارکنان آموزش­وپرورش نواحی پنج­گانۀ شهر تبریز). فصلنامۀ تحقیقات مدیریت آموزشی، 3(1)، 61-90.
پروین، احسان؛ محمدی، شراره؛ شیربگی، ناصر؛ و لطفی­نژاد، طاهره (1393). بررسی رابطه بین معنویت سازمانی و تعهد سازمانی کارکنان دانشگاه رازی کرمانشاه. پژوهش­های رهبری و مدیریت آموزشی، 1(2)، 193-215.
جلالی فراهانی، مجید؛ و فریدونی، مسعود (1396). ارائۀ مدل تأثیر معنویت و اخلاق سازمانی بر درگیری شغلی کارشناسان ستادی وزارت ورزش و جوانان. مدیریت ورزشی، 9(2)، 273-286.
جواهری­زاده، ابراهیم (1395). الگوی معنویت­افزایی در سازمان: ارائۀ نظریه­ای داده­بنیاد. فصلنامۀ مدیریت اسلامی، 24(4)، 75-107.
حسین­زاده، امید؛ و یزدانی، سهراب (1392). شناسایی و اولویت­بندی مؤلفه­های معنویت سازمانی دربین کارکنان و اعضای هیئت­علمی منطقۀ 13 دانشگاه آزاد اسلامی در سال 1392. زن و مطالعات خانواده، (20)، 73-88.
دعایی، حبیب­الله؛ و عزیزی، مرتضی (1391). بررسی تأثیر معنویت در کار بر رفتار شهروندی سازمانی با تأکید بر نقش واسط تعهد سازمانی. پژوهشنامۀ مدیریت تحول، 4(8)، 30-51.
رستگار، عباس­علی؛ و وارث، سید حامد (1387). خدا در سازمان: تلفیق و یکپارچگی زندگی معنوی و زندگی کاری. فصلنامۀ علوم مدیریت ایران، 3(11)، 73-99.
رضاییان، علی؛ خندان، علی­اصغر؛ گنج­علی، اسدالله؛ و مریدیان، حسن (1393). توسعۀ اعضای هیئت‏علمی در دانشگاه­ها (مورد مطالعه: اعضای هیئت­علمی دانشگاه امام صادق). فرهنگ در دانشگاه اسلامی، 4(4)، 491-514.
رفیعی، احمد (1391). ارتباط معنویت سازمانی و تعهد سازمانی مدیران ورزش استان قزوین. (پایان­نامۀ کارشناسی ارشد). دانشگاه مازندران. مازندران، ایران.
رودساز، حبیب؛ و بیشه، مجید (1393). نقش معنویت اسلامی در بروز رفتار شهروندی سازمانی. فصلنامۀ مدیریت منابع در نیروی انتظامی، 1(4)، 81-104.
زاهدی، سکینه؛ و بازرگان، عباس (1392). نظر اعضای هیئت­علمی دربارۀ نیازهای توسعۀ حرفه‌ای آنان و شیوه­های برآوردن نیازها. فصلنامۀ پژوهش و برنامه­ریزی در آموزش عالی، (67)، 69-89.
شعبانی بهار، غلام­رضا؛ فراهانی، ابوالفضل؛ قره، محمدعلی؛ و سیاوشی، محمد (1395). تعیین مؤلفه‏های توسعۀ حرفه­ای اعضای هیئت­علمی دانشکده­های تربیت بدنی کشور و سنجش برازش آن. مدیریت و توسعۀ ورزش، 9، 109-126.
شیخی کیاسری، سمیه (1392). بررسی رابطه بین توسعۀ اعضای هیئت­علمی دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران و رفتار شهروندی سازمانی آنان. (پایان­نامۀ کارشناسی ارشد). دانشگاه تهران، تهران، ایران.
طالقانی، غلام­رضا؛ محمدی، مصطفی؛ و رستمی، حسین (1392). معنویت سازمانی، گامی مؤثر درجهت بهبود رفتارهای شهروندی سازمانی (مورد: شهرداری زاهدان). فصلنامۀ مدیریت فرهنگ سازمانی، 11(2)، 163-188.
فروتنی، زهرا؛ آذر، عادل؛ احمدی، سید علی­اکبر؛ مبارکی، حسین؛ و عسکری­نژاد، منیره (1393). بررسی رابطۀ انگیزش شغلی و عوامل مؤثر بر آن با رفتار خودتوسعه­ای پرستاران. فصلنامۀ مدیریت پرستاری، 3(2)، 70-78.
کارآگاه، کیانا (1395). بررسی تأثیر معنویت در سازمان برروی بهره­وری کارکنان سازمان دارایی در شهر تهران. (پایان­نامۀ کارشناسی ارشد). دانشگاه تهران، تهران، ایران.
مجلسی، محمدباقر (1403ق). بحار الانوار. بیروت: مؤسسة دارالوفاء.
محب­زادگان، یوسف؛ پرداختچی، محمدحسن؛ قهرمانی، محمد؛ و فراست­خواه، مقصود (1392). تدوین مدلی برای توسعۀ اعضای هیئت­علمی با رویکرد مبتنی­بر نظریۀ داده­بنیاد. فصلنامۀ پژوهش و برنامه­ریزی در آموزش عالی، 19(4)، 1-25.
محمدی، مهدی؛ سلیمی، قاسم؛ و پیروی­نژاد، زینب (1393). مفهوم­پردازی معنویت سازمانی ازمنظر نهج البلاغه: کاربست استراتژی نظریۀ داده­بنیاد. دوفصلنامۀ اسلام و مدیریت، 3(6)، 139-162.
معصومی، هادی (1395). تبیین مفهوم معنویت در رهبری سازمان­ها ازمنظر رویکرد غربی و اسلامی. ماهناهۀ پژوهش ملل، 1(9)، 99-108.
مقیمی، سید محمد؛ رهبر، امیرحسین؛ و اسلامی، حسن (1386). معنویت سازمانی و تأثیر آن در خلاقیت کارکنان (رویکردی تطبیقی). فصلنامۀ اخلاق در علوم و فناوری، 2(3 و 4)، 89-98.
میرزایی توکلی، سید منصور؛ و شریعتمداری، مهدی (1394). بررسی تأثیر معنویت در محیط کار و تعهد سازمانی بر رضایت شغلی پرسنل ستادی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه­ها. مدیریت در دانشگاه اسلامی، 4(1)، 59-76.
میرکمالی، سید محمد (1392). رهبری و مدیریت آموزش. تهران: یسطرون.
نقوی، سید علی؛ اسعدی، میرمحمد؛ و میرغفوری، سید حبیب­الله (1394). شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر معنویت سازمانی (مطالعۀ موردی: ادارۀ کل تربیت بدنی استان یزد). مدیریت ورزشی، 7(5)، 779-794.
نوه­ابراهیم، عبدالرحیم؛ و پورکریمی، جواد (1387). ارائۀ الگوی مفهومی بهسازی اعضای هیئت­علمی دانشگاه­ها و مراکز آموزش عالی. فصلنامۀ پژوهش در نظام­های آموزشی، 2(5)، 101-121.
Adawiyah, W. R.; and Pramuka, B. A. (2017). Scaling the Notion of Islamic Spirituality in the Workplace. Journal of Management Development, 36(7), 877-898.
Ashmos, D. P.; and Duchon, D. (2000). Spirituality at Work: A Conceptualization and Measure. Journal of Management Inquiry, 9(2), 134-145.
Cockrell, M. L. (2011). A Comparative Analysis Study of Professional Development Models Impacting Student Academic Achievement.
Constantine, M. G.; Miville, M. L.; Warren, A. K.; Gainor, K. A.; and Lewis‐Coles, M. A. E. (2006). Religion, Spirituality and Career Development in African American College Students: A Qualitative Inquiry. The Career Development Quarterly, 54(3), 227-241.
Cuéllar-Juárez, A. M.; and Molina-Reyes, J. (2018). A Comprehensive Approach for the Study of Workplace Spirituality. EPH-International Journal of Humanities and Social Science (ISSN: 2208-2174), 3(3), 18-51.
Dasti, R.; and Sitwat, A. (2014). Development of a Multidimensional Measure of Islamic Spirituality (MMIS). Journal of Muslim Mental Health, 8(2).
Dudeck, J. M. (2004). The Influence of Spirituality on the Career Development of College Seniors: An Examination of Work Values. College Student Affairs Journal, 23(2), 185.
Duffy, R. D. (2006). Spirituality, Religion, and Career Development: Current Status and Future Directions. The Career Development Quarterly, 55(1), 52-63.
Duffy, R. D.; and Blustein, D. L. (2005). The Relationship between Spirituality, Religiousness, and Career Adaptability. Journal of Vocational Behavior, 67(3), 429-440.
Duffy, R. D.; Reid, L.; and Dik, B. J. (2010). Spirituality, Religion, and Career Development: Implications for the Workplace. Journal of Management, Spirituality and Religion, 7(3), 209-221.
Durksen, T. L.; Klassen, R. M.; and Daniels, L. M. (2017). Motivation and Collaboration: The Keys to a Developmental Framework for Teachers’ Professional Learning. Teaching and Teacher Education, 67, 53-66.
Fernandes Bella, R. L.; Gonçalves Quelhas, O. L.; Toledo Ferraz, F.; and Soares Bezerra, M. J. (2018). Workplace Spirituality: Sustainable Work Experience from a Human Factors Perspective. Sustainability, 10(6), 1887.
Gibbons, P. (2001). Spirituality at Work: A Pre-Theoretical Overview. Unpublished Master’s Thesis). Brinbeck College, University of London.
Gupta, A. A. K. (2017). Workplace Spirituality: A New Paradigm in Management. Ushus-Journal of Business Management, 16(2), 45-52.
Jurkiewicz, C. L.; and Giacalone, R. A. (2004). A Values Framework for Measuring the Impact of Workplace Spirituality on Organizational Performance. Journal of Business Ethics, 49(2), 129-142.
Kamil, N. M.; and Sulaimam, M.; Selladurai, S.; Khalid, N. (2015). The Impact of Spirituality and Social Responsibility on Organizational Citizenship Behaviour from the Islamic Perspective: Empirical Investigation of Malaysian Businesses. Jurnal Komunikasi, Malaysian Journal of Communication, 31(1).
Karakas, F. (2010). Spirituality and Performance in Organizations: A Literature Review. Journal of Business Ethics, 94(1), 89-106.
Kinjerski, V. M.; and Skrypnek, B. J. (2004). Defining Spirit at Work: Finding Common Ground. Journal of Organizational Change Management.
Kinjerski, V. M.; and Skrypnek, B. J. (2006). A Human Ecological Model of Spirit at Work. Journal of Management, Spirituality and Religion, 3(3), 231-241.
Kolodinsky, R. W.; Giacalone, R. A.; and Jurkiewicz, C. L. (2008). Workplace Values and Outcomes: Exploring Personal, Organizational, and Interactive Workplace Spirituality. Journal of Business ethics, 81(2), 465-480.
Krishnakumar, S.; and Neck, C. P. (2002). The “What”, “Why” and “How” of Spirituality in the Workplace. Journal of Managerial Psychology, 17(3), 153-164.
Luis Daniel, J. (2010). The Effect of Workplace Spirituality on Team Effectiveness. Journal of Management Development, 29(5), 442-456.
Marques, J.; Dhiman, S.; and King, R. (2005). Spirituality in the Workplace: Developing an Integral Model and a Comprehensive Definition. The Journal of American Academy of Business, 7(1), 81-91.
Milliman, J.; Czaplewski, A. J.; and Ferguson, J. (2003). Workplace Spirituality and Employee Work Attitudes: An Exploratory Empirical Assessment. Journal of Organizational Change Management, 16(4), 426-447.
Moore, T. W.; and Casper, W. J. (2006). An Examination of Proxy Measures of Workplace Spirituality: A Profile Model of Multidimensional Constructs. Journal of Leadership and Organizational Studies, 12(4), 109-118.
Pawar, B. S. (2008). Two Approaches to Workplace Spirituality Facilitation: A Comparison and Implications, Leadership and Organization Development Journal, 29 (6), 544-567, 
Petchsawang, P.; and Duchon, D. (2009). Measuring Workplace Spirituality in an Asian Context. Human Resource Development International, 12(4), 459-468.
Rashidin, M. S.; Javed, S.; and Liu, B. (2020). Empirical Study on Spirituality, Employee’s Engagement and Job Satisfaction: Evidence from China. International Journal of Public Administration, 43(12), 1042-1054.
Rego, A.; and e Cunha, M. (2008). Workplace Spirituality and Organizational Commitment: an Empirical Study. Journal of Organizational Change Management, 21(1), 53-75.
Tan, G. (2006). Towards a Holistic Framework in Fostering Spirituality at Work.
Van der Walt, F. (2018). Workplace Spirituality, Work Engagement and Thriving at Work. SA Journal of Industrial Psychology, 44(1), 1-10.
Wagner-Marsh, F.; and Conley, J. (1999). The Fourth Wave: The Spiritually-Based Firm. Journal of Organizational Change Management, 12(4), 292-302.
Zandi, G.; Kamil, N. M.; Sulaiman, M.; Ishak, I. C.; and Sahudin, S. (2017). Islamic Spirituality And Continuance Organizational Commitment: The Case Of Malaysian Organizations. Journal of Islamic Management Studies, 1(1), 54-71.