طراحی الگوی مقابله با سستی بر اساس آیات قرآن کریم: مسیر تدریجی، مستمر و متعالی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامی و علوم تربیتی دانشگاه امام صادق پردیس خواهران

2 استادیار دانشگاه امام صادق (ع) - پردیس خواهران

3 دانشیار دانشگاه قرآن و حدیث

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، طراحی الگوی مقابله با سستی به ‏عنوان راهبردی برای حل یکی از مسائل جامعه‏ های بشری است. رویکرد پژوهش ازنظر نوع داده‌ها کیفی، روش جمع‌آوری داده‌ها ازنوع کتابخانه‌ای و روش پژوهش، تحلیل مضمون است. جامعۀ آماری تحقیق، آیات قرآنی مرتبط با سستی (وهن) را شامل می­ شود. نمونه‌گیری از آیات به­ صورت هدفمند انجام شده است و همۀ آیات مرتبط با مفهوم وهن بررسی شده ‏اند. روایی و پایایی داده‌ها با استفاده از نظر متخصصان و توافق بین دو کدگذار تعیین شده و یافته‌های حاصل از تحلیل مضمون آیات، الگویی مفهومی- مصداقی است که به شش عامل مقابله با سستی اشاره می‌کند: ارزیابی مقایسه‌ای موقعیت؛ تعدیل انتظار؛ معنایابی چالش‌ها؛ انتقال به محور اعتماد و اتکال پایدار؛ مرگ‌آگاهی؛ توجه به کسب منفعت اخروی. در پاسخ به این سؤال که چه کسانی در مقابله با سستی، موفق می شوند، در آیات به ­وضوح، «رِبّیّون» معرفی شده ­اند که مهم‌ترین ویژگی آن‌ها داشتن روحیۀ ایمانی با منطق فکری امید، اعتماد و کسب دستاوردهای چندگانه است؛ لذا راهبرد پیشنهادی برای عبور از سستی، و تلاش و مجاهده در حوزه ­های مختلف زندگی علاوه­ بر توجه به عوامل مقابله با این مسئله در محیط‌های آموزشی و تربیتی، فعال­کردن یادگیری مشاهده‌ای در متربیان برای بهره‌مندی از الگوی مصداقی رِبّیّون و عمل­کردن به آن در مسیری تدریجی، مستمر و متعالی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Pattern for Overcoming Weakness on the verses of the Holy Quran: gradual, continuous and increasing path

نویسندگان [English]

  • fateme shafiee 1
  • Fazele Mirghafori 2
  • Abas Pasandide 3
1 Assistant Professor, Department of Islamic Studies and Educational Science, Imam Sadiq University Tehran-Iran
2 Assistant Professor of Imam Sadiq University, Tehran, Iran.
3 Associate Professor of Quran and Hadith University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The aim of present research is designing a pattern to overcome weakness as a strategy to solution for one of the main problems of human societies. The article discusses the issue concerning the content analysis method and the use of library-based study and content analysis. We collect data from a set of Quranic verses with the content of weakness. The reliability and validity of data are determined by two sets of coders. The findings reveal a concept- extension pattern with six factors of overcoming weakness. The factors are as following: to compare and assess the occasions, to adjust expectations, to find meaning out of challenges, to have faith and depend on constant causes, and to be aware of coming of death and paying attention to the benefit of the hereafter. These factors are beneficially defined as ways of resisting weakness. Holy Quran introduces Rebbīyūn  as a group neither faltered nor weakened despite what afflicted them in the way of Allah. The main features of this group are faith, hope, and trust. Therefore, the proposed strategy for overcoming weakness, and effort and struggle in various areas of life, in addition to paying attention to the factors of coping with weakness in educational and training environments, activating observational learning in educators to benefit from Rebbīyūn example model and practice To it in a gradual, continuous and transcendent way.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Weakness
  • Rebbīyūn
  • observational learning
  • belief in faith
  • hope and trust
  • multiple achievements
قرآن کریم (عبدالمحمد آیتی، مترجم).
ابن­فارس، احمد (1404ق). معجم مقاییس اللغة. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
پورعزت، علی­اصغر (1383). شهر عدل امام مهدی، تجلیگاه تمام خرد و کمال هنر انسانی. انتظار موعود، 4(13)، 131-244.
جعفری، محمدصابر (1398). سستی و مسئولیت‌گریزی، چالشی در عصر غیبت. نشریۀ مشرق موعود، 49، 313-346.
جوادی آملی، عبدالله (1386). تسنیم. قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی یگانه، محمدرضا (1388). تنبلی اجتماعی: علل، پیامدها و راهکارها. تهران: دبیرخانۀ شورای عالی انقلاب فرهنگی.
خلیلیان شلمزاری، محمود؛ جندقی، غلام­رضا؛ و پسندیده، عباس (1392). ساخت و روایی‌سنجی مقیاس امید براساس منابع اسلامی. روان‌شناسی و دین، 6(1)، 59-76.
دشتی، محمد (1382). ترجمۀ نهج البلاغه. قم: مؤسسۀ فرهنگی- تحقیقاتی امیرالمؤمنین (ع).
دیالمه، نیکو (1398). بررسی سنت اجتماعی مداوله و اهداف آن در قرآن کریم با تأکید بر آیات 141 و 142 سورۀ آل عمران. مطالعات تفسیری، 26، 207-226.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق). مفردات الفاظ قرآن. بیروت: دار القلم.
شجاعی، محمدصادق (1399). روش تحلیل محتوای کیفی متون دینی: مبانی نظری و مراحل اجرا. مطالعات اسلام و روان‌شناسی، 27، 41-73.
طباطبایی، محمدحسین (1374). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
عسکری، حسن بن عبدالله (1400ق). الفروق فی اللغة. بیروت: دار الآفاق الجدیدة.
فرانکل، ویکتور (1385). انسان درجست­وجوی معنی (نهضت صالحیان و مهین میلانی، مترجمان) (چاپ 17). تهران: درسا.
فراهیدی، خلیل (1409ق). کتاب العین. قم: نشر هجرت.
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب (1415ق). القاموس المحیط. بیروت: دار الکتب العلمیة.
مصطفوی، حسن (1368). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
منتظرالقائم، اصغر (1393). جوامع چگونه به انحطاط می‌رسند؟ نقش تجمل و سستی در سقوط تمدن‌ها. نشریۀ سورۀ اندیشه، 82، 176-179.
میرغفوریان، فاضله؛ و شفیعی، فاطمه­صغری (1399). بررسی علل و عوامل سستی (وهن) در قرآن کریم. همایش ملی سبک زندگی قرآنی. دانشگاه مازندران.
Braun, V.; and Clarke, V. (2006). Using Thematic Analysis in Psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101.
  • تاریخ دریافت: 28 خرداد 1400
  • تاریخ بازنگری: 19 مرداد 1400
  • تاریخ پذیرش: 16 تیر 1400
  • تاریخ اولین انتشار: 16 تیر 1400
  • تاریخ انتشار: 01 فروردین 1400