واکاوی تربیت زیست‎محیطی مبتنی‏بر آموزه‌های قرآنی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفۀ تعلیم‏وتربیت، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران.

2 استاد گروه علوم تربیتی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران .

3 استادیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران.

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، بررسی دیدگاه قرآن دربارۀ محیط‏ زیست به‏ منظور تدوین یک الگوی تربیت زیست محیطی است. پژوهش حاضر ازنوع کیفی است و در آن، با استفاده از نمونۀ هدفمند، ابتدا ازمنظر قرآن و تفاسیر معتبر، به موضوع محیط‏ زیست پرداخته و به نتایجی دست یافته ایم که مشتمل بر این اصول هستند: اصل اندیشه ورزی برای دستیابی به نگرشی آیت‌بین دربارۀ پدیده های جهان طبیعت، اصل برقراری پیوند فطری با جهان طبیعت برای درک غایتمندی آن، اصل تقویت حس مسئولیت پذیری دربرابر اجازۀ تسخیر در طبیعت، اصل ذکر نعمت طبیعت برای تقویت حس شاکربودن درقبال نعمت‎ها و اصل تقویت بینش کل‎نگر درراستای بهره برداری عادلانه از طبیعت؛ بنابراین، تأسی به چنین الگویی با ایجاد نگرش صحیح در فراگیران دربارۀ محیط ‏زیست، موجب رشد عواطف و احساسات انسانی درخصوص دیگر موجودات زنده در همسویی با فطرت الهی می‌شود و با تقویت اراده برای آبادانی محیط‏ زیست و صیانت از آن، انسان هایی صالح و هماهنگ با نظام طبیعت را تربیت می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم (سید مهدی الهی قمشه‌ای، مترجم).
باقری، خسرو (1395). درآمدی بر فلسفۀ تعلیم‏ وتربیت جمهوری اسلامی ایران (جلد 1) (چاپ 3). تهران: علمی و فرهنگی.
جصاص، احمد بن علی (1405ق). احکام القرآن (چاپ 1). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
جوادی آملی، عبدالله (1388). اسلام و محیط ‏زیست (چاپ 5). قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1389). انسان از آغاز تا انجام. قم: اسراء.
داوودی، محمد؛ و وجدانی، فاطمه (1396). مبانی و اهداف تربیت زیست‌محیطی با تأکید بر اندیشۀ آیت‌الله جوادی آملی. مجلۀ اخلاق وحیانی، 5(2)، 5-29.
شاه‌ولی، منصور؛ و قاسمی، علی‌اصغر (1396). تبیین پارادایم توحیدی آموزش صیانت از منابع طبیعی و محیط‏ زیست. پژوهشهای اخلاقی، (4)، 1-18.
طاهرپور، محمدشریف؛ جاویدی، طاهره؛ باقری، خسرو؛ و نقی‌زاده، حسن (1395). مبانی، اصول و روش‎های تربیت زیست محیطی ازدیدگاه اسلام. پژوهش در مسائل تعلیم وتربیت اسلامی، 24(30)، 55-87.
طباطبایی، سید محمدحسین (1374). ترجمۀ تفسیر المیزان (محمدباقر موسوی همدانی، مترجم). قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
طباطبایی، سید محمدحسین (1378). تفسیر المیزان (سید محمدباقر موسوی همدانی، مترجم). قم: بنیاد علمیه.
طباطبایی، سید محمدحسین (1379). ترجمۀ تفسیر المیزان (محمدباقر موسوی همدانی، مترجم). قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
طباطبایی، سید محمدحسین (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن (جلد 2) (چاپ 5). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
عابدی سروستانی، احمد؛ شاه‌ولی، منصور؛ و محقق داماد، سید مصطفی (1386). ماهیت و دیدگاه‎های اخلاق زیست محیطی با تأکید بر دیدگاه اسلامی. فصلنامۀ اخلاق در علوم و فناوری، (1 و 2)، 72-83.
فولتس، ریچارد؛ و عباس‌زاده، کاملیا (1396). جهانی‌شدن و محیط‌زیست‌گرایی اسلامی. نشریۀ حکمت و معرفت، 12(5)، 16-20.
قلندریان، ایمان؛ تقوایی، علی‌اکبر؛ و کامیار، مریم (1395). مطالعۀ تطبیقی رابطۀ انسان و محیط‏زیست در تفکر توسعۀ پایدار و تفکر اسلامی. مجلۀ پژوهشهای معماری اسلامی، 4(10)، 62-76.
محقق داماد، مصطفی (1380). الهیات محیط‏ زیست. مجلۀ فرهنگستان علوم، 6(17)، 7-30.
محمدی، طاهره؛ و اذانی، مهر (1396). نگرش و اهمیت اسلام به محیط‌زیست. مجلۀ مطالعات علوم زیستی و زیستفناوری، 3(4)، 41-52.
محمودی، سیروس (1397). تحلیل محتوای کتاب‎های درسیِ هدیههای آسمانی دورۀ ابتدایی ازنظر توجه به اخلاق زیست محیطی. فصلنامۀ مسائل کاربردی تعلیم‏وتربیت اسلامی، 3(3) پیاپی 8، 131-162.
مردانی، ایوب؛ مرعشی، سید منصور؛ صفایی مقدّم، مسعود؛ و هاشمی، سید جلال (1395). تحلیل مبانی دینی حفاظت از محیط‌زیست به‏ عنوان یک هدف تربیتی. فصلنامۀ آموزش محیط‏زیست و توسعۀ پایدار، 4(3)، 56-67.
مکارم شیرازی، ناصر (1362). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مکارم شیرازی، ناصر؛ و جمعی از فضلا (1386). پیام قرآن (احمدعلی بابایی، تنظیم‌کننده). تهران: دار الکتب الإسلامیة.
نصر، حسین (1382). نیاز به علم مقدس (حسن میانداری، مترجم). بی‌جا: کتاب طه.
نصر، سید حسین؛ و رضایت، علی‌رضا (1396). اسلام، جهان اسلامی معاصر و بحران محیط‏زیست. نشریۀ اطلاعات حکمت و معرفت، 12(5)، 9-15.
نصر، طاهره؛ و سقاپور، حمید (1389). بررسی آرایه ها در معماری مسجد. مجلۀ ماهنامۀ دینی، فرهنگی، اجتماعی مسجد، (152-153) (90پیاپی).
نوبری، علی‌رضا (1399). جایگاه عدالت رفتاری در رابطۀ انسان و محیط‏زیست. نشریۀ آموزه های قرآنی، 17(32)، 219-238.
نوروزی، غلام‌رضا (1377). توسعۀ پایدار، جامعۀ روستایی ایران و آبخیزداری. مجلۀ جنگل و مرتع، (38 و 39) (41 پیاپی)، 82.
ولایی، عیسی (1388). اسلام و محیط‏زیست. قم: نشر اندیشۀ مولانا.
هاشمی علی‌آبادی، سید احمد (1398). تحلیل مسئولیت‎های اخلاقی انسان در تعامل با محیط‏زیست با تکیه بر آیات قرآن کریم. نشریۀ پژوهشنامۀ علوم قرآنی، 10(39)، 92-109.
Al-Naki, K. (2004). How Do We Communicate Environmental Ethics? Reflections on Environmental Education from a Kuwaiti Perspective. International Research in Geographical Education, 13(2), 128-142.
Hope, A. L.; and Jones, C. R. (2014). The Impact of Religious Faith on Attitudes to Environmental Issues and Carbon Capture and Storage (CCS) Technologies: A Mixed Methods Study. Technology in Society, 38, 48-59.
Kamla, R.; Gallhofer, S.; and Haslam, J. (2006). Islam, Nature and Accounting: Islamic Principles and the Notion of Accounting for the Environment. In: Accounting Forum, 30(3), 245-265. Taylor and Francis.