تاملی در تربیت اخلاقی از طریق

وجدانی, فاطمه; سعیدی, الهام

doi:10.30497/esi.2021.241164.1472

تاملی در تربیت اخلاقی از طریق "ارزیابی همتایان" بر اساس آیات و روایات

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

¹ عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی- دانشکده الهیات

² دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد فلسفۀ تعلیم‌وتربیت، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

10.30497/esi.2021.241164.1472

چکیده

ارزیابی همتایان روشی است که به کارگیری آن کمک شایانی به بهبود یادگیری دانش آموزان در موضوعات درسی گوناگون می کند. برخی پژوهشگران، این روش را برای پرورش اخلاقی هم موثر دانسته اند و نشان داده اند که ارزیابی همتا منجر به پرورش برخی ارزش های اخلاقی در دانش آموزان هم چون: دلسوزی، نیک اندیشی، بیان استدلالی، نرمی و لطافت در گفتار، احترام، همکاری، نگرش منصفانه و مسئولیت پذیری در قبال دیگران می شود. به نظر می رسد که ادبیات مشابهی در دین ما در این زمینه وجود داشته باشد و بتوان از روش ارزیابی همتا برای تربیت اخلاقی با رویکرد دینی نیز سخن گفت. در این میان، نکته مهم، کارآمدی این روش تربیتی است که در گرو تحقق و رعایت شرایط لازم برای اجرای صحیح آن می باشد. هدف اصلی از این تحقیق این بود که با استفاده از آموزه های غنی قرآن و روایات که مرتبط با این مبحث هستند، شرایط کارآمدی این روش استخراج شود. روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی بود. جامعه آماری شامل آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت (ع) بود که نمونه ای هدفمند و مرتبط با موضوع، انتخاب شد و سپس آیات و روایات منتخب، مورد بررسی تحلیلی قرار گرفتند. یافته ها حاکی از آن است که مهمترین شروط اثربخشی ارزیابی همتا عبارتند از: الف) شرایط ناظر بر ارائه دهنده بازخورد ( تقدم شناخت دقیق، خیرخواهی خداپسندانه، صداقت و انصاف در ارزیابی، محرمانگی، عدم تجسس، بیان صریح و مدلل، لطافت و مدارا در عین صراحت، ارائه پیشنهاد اصلاحی، اولویت خود-اصلاحی)؛ ب) شرایط دریافت کننده بازخورد اصلاحی( اصلاح نگرش به خود، اصلاح نگرش نسبت به بازخورد دیگران، اصلاح نگرش نسبت به ارزیاب، گشودگی و پذیرندگی، تمایز محتوا از ارزیاب، تامل در بازخوردها، سپاسگزاری و قدرشناسی، جستجوی فعالانه بازخورد، گذشت و مثبت اندیشی در موارد بازخورد نادرست و نابجا).

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.24237396.1400.9.16.6.8

موضوعات

* فلسفه تعلیم و تربیت

عنوان مقاله [English]

Contemplation on moral education through "peer assessment" based on Holy Quran and narrations of Ahl al-Bayt (AS)

نویسنده [English]

, Elham Saeidi ²

² sbu

چکیده [English]

Peer assessment is a method that helps to improve students' learning in various subjects. Some researchers have shown that this method is also effective for moral development. The main purpose of this research was to extract the efficient conditions of this method for moral education, by using the rich teachings of the Qur'an and hadiths. The research method was descriptive-analytical. The statistical population consisted of verses of Holy Quran and narrations of Ahl al-Bayt (AS) and a purposeful and relevant sample was selected and then the selected verses and narrations were analyzed and their implications for the effectiveness of peer evaluation were extracted and categorized. Findings indicate that the most important conditions for peer assessment effectiveness are: A) conditions about the feedback provider (accurate cognition, God-pleasing benevolence, honesty and fairness in evaluation, secrecy, non-spying, clear and reasoned expression, gentleness and tolerance while being frank, offering corrective suggestions, self-correcting priority); B) conditions for corrective feedback receiver (correcting self-attitude, correcting attitude towards others' feedback, correcting attitude towards evaluator, openness and acceptance, distinguishing content from evaluator, reflecting on feedback, gratitude and appreciation, actively seeking feedback, forgiveness and positive thinking toward incorrect feedback). To achieve this, it seems that teachers must first be trained in this field and acquire the necessary attitudes and skills, recognize the role of students in education and be able to distribute the responsibility of assessment. Then, equip students with the necessary knowledge and skills.

کلیدواژه‌ها [English]

peer assessment
corrective feedback
critique
moral education
Islamic perspective

مراجع

قرآن کریم (ناصر مکارم شیرازی، مترجم).

نهج البلاغه امیرالمؤمنین علی (ع) (1390) (محمد دشتی، مترجم). تهران: اسلام.

ابن‏منظور، محمد بن مکرم (بیتا). لسان العرب: همراه با حواشی یازجی و روهی از لغویان. بیروت: دار صادر.

امین خندقی، مقصود؛ سعیدی رضوانی، محمود؛ موحدی محصّل طوسی، مرضیه؛ و پاکمهر، حمیده (۱۳۹۴). میزان پاسخگویی برنامۀ درسی دین و زندگی دورۀ متوسطه و پیش‌دانشگاهی به نیازهای شناختی دانشآموزان. اندازهگیری تربیتی، ۶(۲۱)،۶۱-۸۲.

پاینده، ابوالقاسم (1382). نهج الفصاحه. تهران: دنیای دانش.

تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد (1366). غرر الحکم و درر الکلم. قم: دفتر تبلیغات.

جوادی آملی، عبدالله (1382). حیات حقیقی انسان در قرآن. قم: نشر اسراء.حر عاملی، محمد بن الحسن (1401ق). وسائل الشیعه. قم: مؤسسۀ آل البیت لإحیاء التراث.

حرانی، ابنشعبه (1388). تحف العقول (احمد جنتی، مترجم). تهران: شرکت چاپ و نشر بینالملل.

حسنی، محمد (1391). راهنمای اجرای ارزشیابی کیفی توصیفی در دبستان. تهران: عابد.

حسنی، محمد (1395). بررسی رویکرد تربیت اخلاقی در نظام تربیت رسمی و عمومی دورۀ ابتدایی. تربیت اسلامی. 11(22)، 25-51.

حیدری نراقی، علیمحمد (1393). رسالۀ حقوق امام سجاد (ع)، تهران: نبوغ.

زادشیر، فرزانه؛ استکی، مهناز؛ و امامیپور، سوزان (1388). مقایسۀ قضاوت اخلاقی و رشد اجتماعی دانشآموزان دبستانهای غیرانتفاعی تحت تعلیم آموزش قرآن بهشیوۀ حفظ با معانی، با مدارس غیرانتفاعی. روانشناسی کاربردی، 2(10)، 25-47.

سعیدی رضوانی، محمود (1386). بررسی وضع موجود تربیت دینی و اخلاقی دانشآموزان و ارزیابی آن براساس مؤلفههای اصلی آموزشوپرورش. تهران، دفنر سند ملی آموزشو پرورش.سند برنامۀ درسی ملی جمهوری اسلامی ایران (1388). تهران: سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی.

سند تحول بنیادین آموزشوپرورش (۱۳۹۰). تهران: دبیرخانۀ شورای عالی انقلاب فرهنگی.

شاملی، عباسعلی؛ ملکی، حسن؛ و کاظمی، حمیدرضا (۱۳۹۰). برنامۀ درسی، ابزاری برای نیل به تربیت اخلاقی. اسلام و پژوهشهای تربیتی، ۳(۲)، ۷۷-۹۸.

شعبانپور، محمد؛ و کوئینی، فرشته (1393). اصول و روشهای نقد ازدیدگاه قرآن و نهج‌البلاغه. سراج منیر، 5(15)، 133-156.

شعبانی، زهرا (1388). بررسی ارزشیابی برنامۀ درسی قرآن پایۀ چهارم ابتدایی. تربیت اسلامی، 8، 105-140.

شمشیری، بابک؛ و نوذری، مرضیه (۱۳۹۰). آسیبهای تربیت دینی کودکان مقطع پیشدبستانی از نظر متخصصان علوم تربیتی، روانشناسی، علوم دینی، ادبیات کودک و مربیان پیشدبستانی. تربیت اسلامی، ۶، ۵۱-۷۳.

طبرسی، رضیالدین حسن بن فضل (1396). مکارم أخلاق (لطیف راشدی، مترجم). تهران: صیح پیروزی.فاکر، محمد (1392). اخلاق ارزیابی با تأکید بر آموزههای قرآنی. پژوهشنامۀ اخلاق، 19، 33-54.فرامرز قراملکی، احد (1394الف). ادب نقدپذیری: اصول و شیوهها. نقد کتاب فقه و حقوق، 2، 5-12.

فرامرز قراملکی، احد (1394ب). ادب نقدپذیری: تعریف و مبانی. نقد کتاب فقه و حقوق، 1، 13-21.

قمی، شیخ عباس (1363). سفینة البحار. تهران: نشر فراهانی.

کاویانی، پروانه؛ و واعظی، سید حسین (۱۳۹۷). مقایسۀ اهداف، محتوا و روشهای ارزشیابی تربیت دینی مقطع ابتدایی در ایران و کشور اروپایی انگلستان. علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شوشتر، ۱۲، ۳(۴۲)، ۲۶۷-۲۸۶.

کلینی، محمد بن یعقوب (1369). اصول کافی (سید جواد مصطفوی، مترجم). تهران: کتاب‌فروشی علمیۀ اسلامیه.

مجلسی، محمدباقر (1403ق). بحار الأنوار. بیروت: دار احیاء التراث العربی.

محدّث، سید جلال‌الدین (1385). فهرست غرر. تهران: دانشگاه تهران.

نیکنشان،‌ شقایق؛ پاکسرشت، ‌محمدجعفر؛ و لیاقتدار، محمدجواد (۱۳۹۵). آسیبشناسی گفتمان تربیت دینی در نظام آموزشی جمهوری اسلامی ایران. فلسفۀ تربیت، ۱(۱)، ۱۴۱-۱۶۴.

Cestone, C. M.; Levine, R. E.; and Lane, D. R. (2008). Peer Assessment and Evaluation in Team‐Based Learning. New Directions for Teaching and Learning, 116, 69-78. doi:10.1002/tl.334.

David, H.; Elkind, H.; and Sweet, F. (2004). How to Do Character Education. Retrieved from: https://www.goodcharacter.com.

Falchikov, N. (2001). Learning Together: Peer Tutoring in Higher Education. New York: Taylor and Francis.

Hanna, G. S.; and Dettmer, P. A. (2004). Assessment for Effective Teaching: Using Context-Adaptive Planning. Boston, MA: Pearson A and B.

Hoque, M. E. (2008). Error Correction Preferences in of Higher Secondary Students in Bangladesh: An Evaluation. Retrieved from: http://www.articlesbase.com/languages-articles/error-correction-preferences-in-written-work-of-higher-secondary-students-in-bangladesh-an-evaluation-329528.htm. Accessed on: 28 January 2011.

Lickona, T. (1991). Educating for Character. New York: Bantam.

Public School of North California; State Board of Education (2002). Character Education Informational Handbook and Guide. North Carolina: Dept. of Public Instruction.

Schaps, E.; Schaeffer, E. F.; and McDonnell, S. N. (2001). What‘s Right and Wrong in Character Education Today. Education Week, Retrieved from: www.edweek.org.

Shepard, H.; and Lorie (2000). The Role of Assessment in a Learning Culture. Educational Researcher, 29 (7), 1-4.Topping, K. J. (1998). Peer Assessment between Students in Colleges and Universities. Review of Educational Research, 68, 3, 249-276.

Topping, K. J. (2009). Peer Assessment. Theory Into Practice, 48 (1), 20–27. doi:10.1080/00405840802577569.

Utami, I. G. A. Lokita Purnamika (2010). The Effect of Peer Assessment on Students’ Writing Achievement with Differing Achievement Motivation. A Master Degree Thesis in Education. Ganesha University od Education. Jakarta, Indonesia.

Utami, I. G. A. Lokita Purnamika (2012). Character Education through Peer Assessment. Jurnal Pendidikan Karakter, 3, 1-13, Journal Code: jppendidikangg120007.