بهره‌گیری از ابعاد موقعیت در برنامۀ درسی آموزش دینی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ دکترای برنامه‌ریزی درسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

2 استاد گروه علوم تربیتی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران .

3 استاد گروه علوم تربیتی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

با توجه به اینکه بهره‏ گیری از ابعاد یک موقعیت در رشد و شکل‏ گیری افکار، بسیار مؤثر واقع می‌شود، هدف اصلی این پژوهش، واکاوی نظرهای متخصصان علوم دینی و تربیتی، و تجارب زیستۀ آموزگاران درخصوص نقش موقعیت‏ های آموزش دینی در دورۀ دوم دبستان است و بدین منظور، از مصاحبۀ نیمه‏ ساختاریافته با متخصصان و آموزگاران استفاده کرده‌ایم. تجزیه‏ وتحلیل اطلاعات با استفاده از روش کدگذاری و مقوله‏ بندی صورت گرفته است. یافته ‏های حاصل از مصاحبه با متخصصان به‏ صورت اصول ناظر بر انتخاب بهینۀ موقعیت‏ های آموزش دینی تدوین شده که خود مشتمل بر سه قسم است: مغتنم‌شمردن فرصت‌ها، درگیریِ شناختی و عاطفی در موقعیت، و جذابیت و توسعه‌بخشی موقعیت‌ها. براساس تجارب آموزگاران، ابعادی از موقعیت که باید از آن‏ها در اجرای برنامۀ درسی آموزش دینی استفاده شود، به هشت مقوله تقسیم می‌شوند: موقعیت ‏های برهم‌زنندۀ عادت‏ها و نظم طبیعی، موقعیت‏ های برانگیزانندۀ عواطف و احساسات، موقعیت‏ های برانگیزانندۀ اندیشه و تعقل، موقعیت‏ ها و فعالیت‏ های جمعی، موقعیت‏ های غیررسمی، موقعیت‏ های زمان بروز مسائل و چالش‏‌های اخلاقی، موقعیت‏ های زمان بروز پدیده‏ های طبیعی، و موقعیت‏های اماکن و آثار تاریخی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابن ‏ابی‏ الحدید، عبدالحمید بن هبةالله (1404ق). شرح نهج البلاغه. قم: مکتبة آیت‌الله المرعشی النجفی.
ارغیانی، مصطفی (1399). مؤلفه ‏های مؤثر بر ارتقای حس جمعی در فضاهای آموزشی دبیرستان. نشریۀ علمی فناوری آموزش، 15(1)، 154-164.
استراس، آنسلم؛ و کوربین، جولیت (1390). اصول روش تحقیقی کیفی: نظریۀ مبنایی رویهها و روشها (بیوک محمدی، مترجم). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
اسماعیلی مبارکه، محمد (1391). روش تدریس و کلاسداری تبلیغی. قم: مرکز مدیریت حوزه‏های علمیه.
اعتصامی، محمدمهدی؛ و راصد، سعید (1390). مبانی و روش تدریس تعلیموتربیت دینی در دورۀ ابتدایی. تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب‏های درسی ایران.
باقری، خسرو (1389). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی (جلد 1). تهران: مدرسه.
بهروز، سید محمد؛ و ضرغامی، اسماعیل (1396). جایگاه طبیعت و فضاهای باز در یادگیری کودکان برمبنای مطالعه‌ای زیست‌گرایانه. پژوهشنامۀ مبانی تعلیموتربیت، 7(2)، 37-58.
بهشتی، سعید؛ و شکری‌نیا، محمدعلی (1390). ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻃﺒﯿﻌﺖ در ﺗﺮﺑﯿﺖ اﻧﺴﺎن ازدﯾﺪﮔﺎه ﻗﺮآن ﮐﺮیم. پژوهش در مسائل تعلیموتربیت اسلامی، 19(12)، 9-38.
حسین ‏پور صباغ، داوود؛ شرفی، محمدرضا؛ علم ‏الهدی، جمیله؛ و سوزنچی، حسین (1398). بازشناسی مفهوم موقعیت در رویکردهای تربیت ارزشی معاصر. مجلۀ علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز، 6(2)، 1-26.
دانشمند، مرتضی (1390). امیران کوچک: روش‏های انتقال آموزه های اعتقادی. قم: عمو علوی.
سیف، علی‌اکبر (1378). روانشناسی پرورشی. تهران: آگاه.
شکوهی، غلام‌حسین (1369). مبانی و اصول آموزشوپرورش. مشهد: آستان قدس رضوی.
صفایی موحد، سعید؛ و محبت، هدیه (1391). جامعهشناسی آموزشوپرورش. تهران: آییژ.
عباس‏نژاد، محسن (1384). قرآن و روانشناسی. مشهد: بنیاد پژوهش‌هاى قرآنى حوزه و دانشگاه‏.
فاضلی، نعمت‌الله (1390). آموزش مردمنگاری. تهران: علم.
قاسم‏ پور خوش‏رودی، عرفانه؛ تلخابی، محمود؛ دهقانی، مرضیه؛ و صالحی، کیوان (1398). تبیین مؤلفه‏های برنامۀ درسی تربیت معلم برمبنای نظریۀ شناخت موقعیتی. تازه ‏های علوم شناختی، 21(4)، 58-78.
قرائتی، محسن (1387). تفسیر نور (جلد 2). تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
گال، مردیت؛ بورگ، والتر؛ و وگال، جویس (1394). روش‏های تحقیق کمّی و کیفی در علوم تربیتی و روانشناسی (احمدرضا نصر و همکاران، مترجمان). تهران: سمت و دانشگاه شهید بهشتی.
محمدی، علی؛ و محمدی، جمشید (1392). ادراک دانشجویان از محیط یادگیری و آموزشی در دانشگاه علوم پزشکی زنجان. توسعۀ آموزش در علوم پزشکی، 6(11)، 50-60.
مطهرى، مرتضى ‏(1377). مجموعۀ آثار شهید مطهری (نبرد حق و باطل، فطرت، توحید) (جلد ‏4). قم: صدرا.
ملکی، حسن (1374). صلاحیت‌های حرفۀ معلمی: اجرای برنامۀ درسی: آموزش. رشد معلم، (112)، 10-12.
موسی‏ پور، نعمت‌الله (1397). مبانی برنامهریزی درسی آموزش ابتدایی. قم: اشک یاس.
Brown, J. S.; Collins, A.; and Duguid, P. (1989). Situated Cognition and the Culture of Learning. Educational Researcher, 18(1), 32-42.
Che Ahmad, C. N.; Osman, K.; and Halim, L. (2013). Physical and Psychosocial Aspects of the Learning Environment in the Science Laboratory and Their Relationship to Teacher Satisfaction. Learning Environ Research, 16, 367-385.
Greeno, J. G. (2014). Distributed Cognition (Phillips, D. C. Ed.). Encyclopedia of Educational Theory and Philosophy, 1, 239-241.
Kumpulainen, K.; and Renshaw, P. (2007). Cultures of Learning. International Journal of Educational Research, 46, 109-115.
Lave, J.; and Wenger, E. (1991). Situated Learning: Legitimate Peripheral Participation. Cambridge: Cambridge University Press.
Milner, H. Richard (2010). Culture, Curriculum and Identity in Education. USA: Palgrave Macmillan.