مدل نظری مدیریت جهادی در اسناد تحولی نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه معارف اسلامی و علوم تربیتی دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران.

2 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

چکیده

هدف از انجام‌دادن این پژوهش، شناسایی مدل نظری مدیریت جهادی براساس اسناد تحولی نظام آموزش‏ وپرورش جمهوری اسلامی ایران بوده است. این پژوهش ازنوع کیفی است و برای انجام‌دادن آن از رویکرد نظریۀ زمینه ‏ای و الگوی اشتراوس و کوربین (1990) استفاده کرده‌ایم. جامعۀ آماری پژوهش در بخش مدیریت جهادی، شامل کلیۀ اسناد معتبر مربوط به حوزۀ مدیریت جهادی و در قسمت مرتبط با اسناد تحولی، مشتمل بر مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم‏ وتربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران (1390)، سند برنامۀ درسی ملی جمهوری اسلامی ایران (1391) و سند تحول بنیادین آموزش‏ وپرورش (1390) است. روش نمونه‏ گیری در این پژوهش ازنوع نظری بوده است و یافته‏ ها درقالب شش محور مدل مذکور طبقه‏ بندی شدند. مقولة تربیت جهادی (محور مرکزی) از مقوله‏ های اهداف تربیت جهادی، اصول تربیت جهادی، ویژگی‏های نسل تربیت ‏یافتة جهادی و باور جهادی؛ محور شرایط علّی از مقوله ‏های ایمان به مبدأ و معاد، حقایق هستی و حاکمیت قطعی سنن الهی؛ محور شرایط مداخله‏ گر از مقوله‌های درمقابل مانع و دشمن بودن؛ و محور زمینۀ‏ مدیریت جهادی از مقوله ‏های ساخت جهادی، روابط جهادی و ارکان تربیت جهادی تشکیل شده است. در محور راهبردها، به مقوله‌های تعالی مجدّانۀ مرتبتی، موقعیت‏ محوری، شایستگی‏ محوری، علم ‏محوریِ اسلامی، انعطاف ‏پذیریِ معیارمدار، رصد و پایش مداوم و جامع، و رویکردهای ترکیبی، مرتبه‏ ای، تمدن‏ سازی، تربیتی- فرهنگی، مشارکتی و راهبردی اشاره شده ‏است. محور پیامد، مقوله‏ های تربیت فرد صالح، تربیت جامعة صالح، تأسیس تمدن نوین اسلامی و تحقق‌یافتن حیات طیبه را شامل می‌شود. مؤلفه‏ های مدیریت جهادی درقالب مدل پارادایمی مدیریت جهادی در اسناد تحولی عرضه شده‌اند و از این مدل می ‏توان در مدیریت سطوح مختلف نظام آموزش‏ وپرورش استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم (ناصر مکارم شیرازی، مترجم).
ابوالمعالی، خدیجه (1391). پژوهش کیفی از نظریه تا عمل. تهران: نشر علم.
احمدیان، علی‌اکبر (1393). مدل‌سازی مدیریت جهادی با بهره‏ گیری از بیانات مقام معظم رهبری. مجلۀ سیاست دفاعی، 22(87)، 137-169.
اصلی ‏پور، حسین (1395). درآمدی بر نظریۀ مدیریت جهادی. تهران: مرکز مطالعات و برنامه ‏ریزی شهر تهران، معاونت علم و فناوری.
امامی، سید مجتبی؛ و دانایی فرد، حسن (1386). استراتژی ‏های پژوهش کیفی: تأملی بر نظریه‏ پردازی داده ‏بنیاد. اندیشۀ مدیریت، 1(2)، 69-97.
جاجرمی ‏زاده، محسن؛ حسینیان، محمدجعفر؛ و امیری طیبی، مسلم (1397). رویکردی تطبیقی به مبانی نظری مدیریت جهادی و مدیریت راهبردی جهادی. فصلنامۀ تحقیقات بنیادین علوم انسانی، 13، 63-89.
حجازی‏فر، سعید؛ باقری کنی، مصباح ‏الهدی؛ و دانایی فرد، حسن (1394). شناسایی مؤلفه ‏های سازمانهای فضیلت ‏محور و جهادی. فصلنامۀ علمی- پژوهشی مدیریت اسلامی، 23(4)، 45-71.
حر عاملی، محمد بن حسن (بی‏تا). وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة (جلد 15). بیروت- لبنان: دار احیاء التراث العربی.
حرانی، أبومحمد حسن بن علی بن حسین بن شعبه (1376). تحف العقول عن آل الرسول (ص). تهران: مکتبة الصدوق.
خامنه ‏ای، سید علی (1365). بیانات در دیدار با معلمان. قابل دسترسی در:
http:www.farsi.khamenei.ir.
خصاف مفرد، حسین؛ و باقری نصرآبادی، محسن (1395). الگوی فرهنگ سازمانی مطلوب با رویکرد جهادی (مورد مطالعه: دفاع مقدس). نشریۀ مدیریت فرهنگ سازمانی، 14(1)، 27-46.
خمینی، روح ‏الله (رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران) (1378). صحیفۀ امام. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
خنیفر، حسین (1389). مبانی تحول بنیادین نظام آموزش ‏وپرورش. تهران: دبیرخانۀ شورای عالی آموزش‏ وپرورش.
دشتی، محمد (1384). ترجمۀ نهج البلاغه. قم: امام علی (ع).
ذاکری قزاآنی، زهرا؛ و پورصادق، ناصر (1394). بررسی تأثیر مدیریت جهادی بر اثربخشی سازمان در سه بُعد رهبر، زمینه و پیرو. فصلنامۀ پژوهش‏ های مدیریت منابع انسانی دانشگاه امام حسین (ع)، 7(4)، 95-116.
رضایی، محمدرضا؛ و طلایی، رضا (1393). تبیین الگوی مطلوب مدیریت جهادی در سازمان‌های امنیتی. فصلنامة مطالعات حفاظت و امنیت انتظامی، 9(32)، 159-199.
رهنمایی، سید احمد (1396). ظرفیت تربیت ولایی جهادی، زمینه‏ ساز برپایی تمدن اسلامی. نشریۀ معرفت سیاسی، (2)، 93-110.
سعدآبادی، حسن؛ و لطیفی، میثم (1393). پژوهش پدیدارشناسانه برای فهم جوهرۀ مدیریت جهادی. راهبرد فرهنگ، (28)، 91-122.
سلطانی، محمدرضا (1393). مدیریت جهادی: چالشها و الزامات. دوفصلنامۀ علمی- پژوهشی مدیریت اسلامی، 22(2)، 9-39.
سلمان ‏پور سیاوشی، غلامرضا؛ و سلمانی، عباسعلی (1394). تدوین الگوی تربیت جهادی دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین (ع). دوفصلنامۀ علمی- پژوهشی پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی، 5(11)، 139-185.
سلمانی، عباسعلی؛ و اسمعیلی گیوی، غلامرضا (1394). تدوین الگوی تربیت جهادی دانشجویان دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین (ع). پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی، 5(11)، 139-185.
شماعی کوپایی، میلاد؛ و اسمعیلی گیوی، محمدرضا (1393). مدل پارادایمی مدیریت جهادی با استفاده از نظریۀ دادهبنیاد. چشم ‏انداز مدیریت دولتی، (19)، 119-150.
شورای عالی انقلاب فرهنگی (1390). سند تحول بنیادین آموزش‏وپرورش.
صاحبجواهر، محمدحسن بن باقر (1362ق). جواهر الکلام فی شرح شرایع الإسلام (43ج). بیروت- لبنان: دار احیاء التراث العربی.
صدری، محمدجعفر (1389). المعجم‏ المفهرس لألفاظ القرآن الکریم (حسب حروف الکلمات). طهران: مکتبة السهروردی للدراسات و النشر.
طباطبایی، سید محمدحسین (1377). تفسیر المیزان (20ج) (سید محمدباقر موسوی، مترجم). قم: دفتر انتشارات اسلامی (نشر اصلی بی‏تا).
قائدعلی، حمیدرضا؛ و مشرّف جوادی، محمدحسین (1393). فرهنگ سازمانی حاصل از مدیریت جهادی (مطالعۀ موردی: جهاد سازندگی در دفاع مقدس). مهندسی فرهنگی، 8(78)، 62-78.
قجری، ناصر؛ مزیدی، محمد؛ و شمشیری، بابک (1399). واکاوی و فهم اهمّ چالش‏ها و موانع عملی پیشِ‏رو در تحقق سند تحول بنیادین با تمرکز بر زیرنظام‏های اصلی آن. مجلۀ علمی- پژوهشی پژوهش‏های برنامۀ درسی، انجمن مطالعات برنامة درسی ایران، 10(1)، 1-33.
کوشکی، امین (1393). مدیریت جهادی چیست؟ (با تأکید بر منظومۀ فکری مقام معظم رهبری). قابل دسترسی در: http:www.salamsarbedar.com.
گنج‏علی، اسدالله؛ علی‏شیری، محمدمهدی؛ و بیدی، مجتبی (1393). شایستگی‏های مدیریتی مدیران جهادی: تحلیلی داده‏ بنیاد. چشم ‏انداز مدیریت دولتی، (19)، 39-56.
گودرزی، غلامرضا؛ رقیبی، المیرا؛ و پوینده، محمدهادی (1400). بررسی نقش مدیریت جهادی در توسعۀ کشورها مبتنیبر نهادهای جغرافیایی. فصلنامۀ راهبرد توسعه، 17(2)، 178-209.
محمدی، طالب؛ حسنی، رفیق؛ و محمدی، مجید (1398). آگاهی و نگرش معلمان نسبتبه مفاهیم و احکام سند تحول بنیادین آموزش ‏وپرورش. فصلنامۀ علمی- پژوهشی مدیریت مدرسه، 7(4)، 31-57.
محمدیان، یدالله؛ سلطانی، محمدرضا؛ سنجقی، محمدابراهیم؛ و فرهی، علی (1395). طراحی الگوی فرهنگ جهادی یکی از نهادهای انقلاب اسلامی. فصلنامۀ پژوهش‏های مدیریت منابع انسانی دانشگاه جامع امام حسین (ع)، 8(2)، 53-83.
مرادی، حسن؛ و فیروزآبادی، سید حسن (1395). دکترین و اهداف مدیریت جهادی ازدیدگاه مقام معظم رهبری. دوفصلنامۀ علمی- پژوهشی مطالعات قدرت نرم، 6(15)، 160-191.
مرتضوی، مهدی؛ و زارعپور نصیرآبادی، فضل‏ الله (1391). فرهنگ سازمانی جهادی، عامل کلیدی مدیریت جهادی. فصلنامۀ مهندسی فرهنگی، 7(71 و 72)، 100-114.
موسی‏زاده، زهره؛ مقدّم، فرشته؛ و کشاورز، سوسن (1397). کاربست مؤلفه‏های مدیریت جهادی در سازمان‏های آموزشی. دوفصلنامۀ علمی علوم تربیتی ازدیدگاه اسلام، 6(11)، 5-27.
نقش، علی؛ و پارچه ‏باف دولتی، محمد (1394). مفهوم‏شناسی و اهمیت تربیت جهادی ازنگاه قرآن و نهج البلاغه. نشریۀ کتاب و سنت دانشگاه قرآن و حدیث، (7)، 93-116.
نوری همدانی، حسین (1366). جهاد. قم: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
نوید ادهم، مهدی (1391). الزامات مدیریتی تحول بنیادین در آموزش‏ وپرورش. راهبرد فرهنگ، (17 و 18)، 295-323.
وزارت آموزش‏ وپرورش (1390). مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم ‏وتربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران.
وزارت آموزش‏ وپرورش (1391). سند برنامۀ درسی ملی جمهوری اسلامی ایران.
هاشمی گلپایگانی، سید محمدحسین؛ لطیفی، میثم؛ و یخچالی، مصطفی (1395). شناسایی و توصیف مؤلفه ‏های سازمانهای جهادی. فصلنامۀ علمی- پژوهشی مدیریت اسلامی، 24(2)، 135-165.
یخچالی، مصطفی؛ لطیفی، میثم؛ پورصادق، ناصر؛ و هاشمی گلپایگانی، سید محمدحسین (1397). واکاوی الگوی سازمان جهادی در بخش صنعت. دوفصلنامۀ اندیشۀ مدیریت راهبردی، 12(1)، 49-80.
Strauss, Anselm L.; and Corbin, Juliet (1990). Basics of Qualitative Research: Grounded Theory Procedures and Techniques. CA: Sage Publication.