طراحی و اعتباریابی الگوی تعاملات والد- فرزندی مبتنی‌بر آموزه ‏های قرآنی با تمرکز بر رویکرد سهم‌گذاری

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه مشاوره، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

2 استاد گروه مشاوره، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

3 استاد گروه روان‌شناسی بالینی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

4 دانشیار گروه سنجش و اندازه کیری، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل ویژگی‏های محتوایی الگوی تعاملات والد- فرزندی مبتنی‌بر آموزه ‏های قرآنی با تمرکز بر رویکرد سهم‌گذاری است. برای انجام‌دادن پژوهش از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده کرده و گردآوری داده‌ها را با استفاده از اسناد مکتوب انجام داده‌ایم. جامعۀ تحقیق، قرآن کریم و تفسیر نور را شامل می‌شود. واحدهای تحلیل در این پژوهش، آیه های مرتبط با تعاملات والد- فرزندی هستند که ابتدا به‌شیوۀ هدفمند از قرآن و سپس از تفسیر نور انتخاب شده‌اند و برای تحلیل داده‌ها از شیوۀ تحلیل مضمون استفاده شده است. پس‌از انجام‌دادن کدگذاری‌ها با محور عاملیت انسان سهم‌گذار، دو مضون فراگیر مسئولیت‏های والدین و مسئولیت‏های فرزندان به‌دست آمد و بر همین اساس، شش مضمون سازمان‌دهنده، هجده مضمون پایه و 64 مصداق برای مسئولیت‏های والدین استخراج شد. یافته‌ها نشان می‌دهد مضامین سازمان‌دهندۀ مسئولیت‏های والدین درقبال فرزندان، شامل تکریم فرزند، تربیت دینی فرزند، توانمندسازی فردیِ فرزند، توانمندسازی اجتماعی فرزند، اعتقاد به تولید و توسعۀ نسل، و مراقبت از فرزند است؛ علاوه‌بر آن، دو مضمون سازمان‌دهنده، شش مضمون پایه و شانزده مصداق برای مسئولیت‏های فرزندان استخراج شد. یافته‌ها نشان می‌دهد مضامین سازمان‌دهندۀ مسئولیت‏های فرزندان درقبال والدین، شامل احسان و اطاعت هستند. واژۀ «احسان» به‌دلیل وسعت معناییِ چشمگیر آن، مضامینی همچون انفاق به والدین، دعاکردن برای والدین، قدرشناسی از والدین، تواضع دربرابر والدین، احترام‌گزاردن به والدین و گفتار کریمانه با والدین را دربر می‌گیرد. درنهایت، این مضامین به‌صورت شبکۀ تارنما ترسیم و روابط آن‌ها درقالب الگو نشان داده شده است. اعتباریابی درونی الگو نیز با استفاده از روش دلفی انجام شده است و نشان می‌دهد الگو از روایی محتوایی زیادی برخوردار است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Designing and Validating the Model of Parent-Child Interactions Based on Quranic Teachings with a Focus on the Sharing Approach

نویسندگان [English]

  • Sakineh Asali Talkoyi 1
  • Masoume Esmaeili 2
  • Ahmad Borjali 3
  • Mohammad Asgari 4
1 PHD student of counseling department, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran.
2 Professor of Counseling Department, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran.
3 Professor of Department of Clinical Psychology, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran.
4 Associate Professor of Evaluationt and Measurement Department, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The purpose of this research is to investigate and analyze the content characteristics of the parent-child interaction pattern based on Quranic teachings, focusing on the sharing approach. The method of this research is qualitative content analysis and written documents were used to collect data. The society studied in the research was the Holy Qur'an and Tafsir Noor. The units of analysis in this research are verses related to parent-child interactions, which were first selected in a targeted manner from the Qur'an, and then from Tafsir Noor, and theme analysis was used to analyze the data. After coding, focusing on human agency, 2 overarching themes of parents' responsibilities and children's responsibilities were obtained. Based on this, 6 organizing themes, 18 basic themes and 64 examples for parental responsibilities were extracted. The findings show that the organizing themes of parents' responsibilities include honoring the child, religious upbringing of the child, individual empowerment of the child, social empowerment of the child, belief in the production and development of the generation, and child care. In addition, 2 organizing themes, 6 basic themes and 16 examples for children's responsibilities were extracted. The organizing themes of children's responsibilities include kindness and obedience. It should be mentioned that the word "Ihsan" because of its wide meaning includes themes such as giving to parents, praying for parents, gratitude to parents, humility before parents, respect for parents and generous speech with parents. Finally, these themes are in the form of the network of the website is drawn and the relationships between them are shown in the form of a template, and the internal validation of the template was also done using the Delphi method, and it showed that the template has high content validity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • model
  • parent-child interactions
  • Quranic teachings
  • sharing approach

مراجع

قرآن کریم (1367) (مهدی الهی قمشه‌ای، مترجم). تهران: بنیاد نشر قرآن.
اسمعیلی، معصومه (1393). ارائۀ الگوی خانواده‌درمانی سهم‌گذاری در حل تعارضات خانواده. فصلنامۀ فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، 5(20)، 27-57.
باقری، خسرو (1399). عاملیت انسان: رویکردی دینی و فلسفی (چلد 1). تهران: نشر واکاوش.
باقری، خسرو (1400). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی (جلد 1). تهران: مدرسه.
باقری، فریبرز (1392). الگوی ارتباط والد- فرزندی: مدل فرزندپروری برمبنای هستی‌شناسی و انسان‌شناسی اسلامی. دوفصلنامۀ پژوهشى مطالعات معارف اسلامى و علوم تربیتى، 1(1)، 5-37.
پاک‌نیا، عبدالکریم (1382). حقوق متقابل والدین و فرزندان. قم: کمال‌الملک.
تجریشی. معصومه؛ عاشوری. محمد؛ افروز، غلام‌علی؛ ارجمندنیا، علی‌اکبر؛ و غباری بناب، باقر (1393). اثربخشی آموزش برنامۀ والدگری مثبت بر تعامل مادر با کودک کم‌توان ذهنی. فصلنامۀ توان‌بخشی، 16(2)، 129-131.
دهقان‌پور، علی‌رضا؛ و بخشی، ژیلا (1394). معناشناسی احسان در قرآن. پژوهشنامۀ معارف قرآنی، 5(17)، 61-82.
راست‌گو، کبری؛ و قربانی مادوانی، زهره (1399). کارکرد معنایی و بلاغی مفاهیم همنشین توافقی و تقابلی «انفاق» در قرآن کریم. پژوهشنامۀ قرآن و حدیث، 13(26)، 113-139.
شولتز، دوان؛ و شولتز، سیدنی الن (1391). نظریه‏های شخصیت (یحیی سیدمحمدی، مترجم). تهران: نشر ویرایش.
قرائتی، محسن (1383). تفسیر نور (چاپ 11). تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
کلینی، محمد بن یعقوب (1367). الکافی (چاپ 3). تهران: دار الکتب الإسلامیة.
نصری، عبدالله (1394). مبانی انسان‌شناسی در قرآن (چاپ 9). تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
Dhariwala, H.; and Shwetha, T. S. (2020). Early Bonding, Parenting Styles and Development and Temperament: Association between Three-Generational Aspect of Parenting. Indian Journal of Public Health Research, 11(12), 25-44.
Holt, Kand Carnes (2012). Child–Parent Relationship Therapy for Adoptive Families. The Family Journal, 20(4), 419-426.
Williams, K.; and Ciarrochi, J. J. (2019). Perceived Parenting Styles and Values Development: A Longitudinal Study of Adolescents and Emerging Adults. JOURNAL OF RESEARCH ON ADOLESCENCE, 10(3), 1-18.
علوم تربیتی از دیدگاه اسلام
دوره 10، شماره 18
فروردین 1401
صفحه 63-89

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 16 آذر 1400
  • تاریخ بازنگری: 23 دی 1400
  • تاریخ پذیرش: 17 اسفند 1400
  • تاریخ اولین انتشار: 17 اسفند 1400
  • تاریخ انتشار: 01 فروردین 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار