سبک زندگی اسلامی در برنامه درسی دوره‏ ابتدایی

نویسنده

استادیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

چکیده

هدف از این مطالعه، عرضۀ الگویی مفهومی از تلفیق سبک زندگی اسلامی در برنامۀ درسی دورۀ‏ ابتدایی و رویکرد پژوهش ازنوع استقرایی است. استراتژی پژوهش بر‌اساس هدف، ازنوع کاربردی و ازنظر نوع داده ‏ها کیفی است که با روش تحلیل محتوا انجام شده است. این پژوهش ازنظر گردآوری داده ‏ها ازنوع کتابخانه‏ ای است که داده‎های آن ازطریق سندکاوی و مطالعۀ اسناد و مدارک گرد آمده‌اند. جامعۀ پژوهش، کتاب پانزده‌جلدی الگوهای رفتاری امام علی (ع)، دانشنامۀ قرآن و حدیث (دورۀ شانزده‌جلدی آنلاین)، و کتاب مفاتیح الحیاة را شامل می‌شود و به‌منظور نمونه‏ گیری از شیوۀ هدفمند استفاده کرده‌ایم. پایایی براساس ضریب توافق بین دو کدگذار با ضریب 75/. و اعتبار الگو نیز برمبنای درصد توافق بین متخصصان، 33/83 درصد بود. برای تحلیل داده ‏ها از کدگذاریِ باز، محوری و انتخابی استفاده و براساس یافته ‏های پژوهش، الگوی تلفیق سبک زندگی اسلامی در برنامۀ درسی دورۀ‏ ابتدایی به‌دست داده شد. این الگو دارای نُه مؤلفۀ اصلی (عبادی و اعتقادی، اخلاقی، تعلیمی و تربیتی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، مدیریتی، حقوقی، و سلامتی) و هشتاد مؤلفۀ فرعی است. خداشناسی، شناخت مباحث اعتقادی، ساده ‏زیستی، خدمت به خلق، علم ‏اندوزی، کسب دانش کاربردی، رفتار مناسب با مردم، تربیت سیاسی مردم، توجه به کسب‌وکار پاک و حلال، تشویق مردم به کار و تولید، مسئولیت ‏پذیری، رعایت حقوق اجتماع و پرهیز از حرام‏ خواری ازجمله مؤلفه ‏های فرعی‌ای هستند که متناسب با موضوع، ازطریق برنامۀ درسی قرآن، هدیه ‏های آسمان، مطالعات اجتماعی، تفکر و پژوهش، کار و فناوری، ریاضیات و علوم تجربی می‏توان به آن‌ها دست یافت. تنظیم عناصر برنامۀ درسی، تجدیدنظر در محتوای فعلی و تنظیم محتوا در قالب‏های مختلف، و اجرا و ارزشیابی برنامۀ درسی متناسب با سبک زندگی اسلامی از اقدامات نهایی در الگوی تلفیق سبک زندگی اسلامی در برنامۀ درسی دورۀ ابتدایی هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ایران‏نژاد، پریسا؛ و منعمی، فاطمه (1396). نیازسنجی برنامۀ آموزشی براساس سبک زندگی اسلامی- ایرانی مقطع متوسطه. فصلنامۀ علمی تربیت اسلامی، 12(25)، 55-70.
تمیمی، عبدالواحد بن محمد (1383). گزیدۀ غرر الحکم و درر الکلم (نسخۀ آنلاین). قم: سازمان چاپ و نشر دارالحدیث.
جوادی آملی، عبدالله (1391). مفاتیح الحیاة. قم: مرکز نشر اسراء.
حیدرپور، حسن؛ صادق‌زادۀ قمصری، علی‌رضا؛ و سجادی، سید مهدی (1397). تحلیل تطبیقی راهنمای برنامۀ درسی دین و زندگی دورۀ متوسطۀ دوم با مؤلفه‌های سبک زندگی اسلامی- ایرانی. مسائل کاربردی تعلیموتربیت اسلامی، ۳(۴)، 35-66.
دشتی، محمد (1380). ال‍گ‍وه‍ای‌ رف‍ت‍اری‌ ام‍ام‌ ع‍ل‍ی (ع) (جلد 1 تا 15). ت‍ه‍ران‌: س‍ازم‍ان‌ ت‍ح‍ق‍ی‍ق‍ات‌ خ‍ودک‍ف‍ایی‌ ن‍ی‍روی‌ م‍ق‍اوم‍ت‌ ب‍س‍ی‍ج‌. نسخۀ آنلاین قابل دسترسی در: http://ketaab.iec-md.org.
شاکری، جلال؛ پرویزی فرد، علی‏اکبر؛ صادقی، خیرالله؛ و مرادی، رضا. (1385). ویژگی‏های شخصیتی، استرس، شیوه‏های مقابله و نگرش‏های مذهبی در افراد اقدام‌کننده به خودکشی. نشریۀ روانپژشکی و روانشناسی بالینی ایران، 46، 244-250.
شفیع‎پور مطلق، فرهاد؛ و تدین، مریم (1392). بررسی ابعاد پداگوژیکی اسلامی‌کردن برنامه‌های درسی دانشگاهی درحوزۀ علوم انسانی. مجلۀ دانش و پژوهش در علوم تربیتی، 2(37)، 33-45.
طغیانی، مجتبی؛ کج‏باف، محمدباقر؛ و بهرام‏پور، مهدی (1392). رابطۀ سبک زندگی اسلامی با نگرش‏های ناکارآمد در دانشجویان. دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، 14(4)، 35-43.
عنان‏پور خیرآبادی، مجید (1391). بررسی مبانی و شاخص‏های سبک زندگی اسلامی در قرآن کریم. دوفصلنامۀ اسلام و علوم اجتماعی، 4(8)، 93-112.
قمری، محمد (1389). بررسی رابطة دین‌داری و میزان شادمانی دربین دانشجویان به‌تفکیک جنسیت و وضیعت تأهل. روانشناسی و دین، 3(3)، 75-91.
کاویانی، محمد (1390). کمّی‏سازی و سنجش سبک زندگی اسلامی. نشریۀ روانشناسی و دین، 4(2)، 27-44.
کج‏باف، محمدباقر؛ سجادیان، پریناز؛ کاویانی، محمد؛ و انوری، حسن (1390). رابطۀ سبک زندگی اسلامی با شادکامی در رضایت از زندگی دانشجویان شهر اصفهان. نشریۀ روانشناسی و دین، 4(4)، 61-74.
کلانتری، ابراهیم؛ کلانتری، اسماعیل؛ و محمودی، فاطمه (1392). شناسایی شاخص‏های سبک زندگی اسلامی درحوزۀ کسب‌وکار ازدیدگاه برخی از آیات و روایات. فصلنامۀ علمی- پژوهشی پژوهشنامۀ اخلاق، 6(22)، 33-58.
محمدی ری‏شهری، محمد؛ و جمعی از پژوهشگران (1390). دانشنامۀ قرآن و حدیث (جلد 1 تا 11). (حمیدرضا شیخی، مترجم). قم: دارالحدیث. نسخۀ آنلاین قابل دسترسی در: www.hadith.net.
مذبوحی، سعید (1395). طراحی الگوی برنامۀ درسی دورۀ ابتدایی آموزش‌وپرورش براساس مؤلفه‏ها و مختصات سبک زندگی اسلامی- ایرانی. دهمین کنگرۀ پیشگامان پیشرفت، دانشگاه علامه طباطبایی.
مردانی نوکنده، محمدحسین (1392). سبک زندگی اسلامی درپرتو فرهنگ ساده‌زیستی. فصلنامۀ مهندسی فرهنگی، 8(78)، 52-73.
مصباح یزدی، محمدتقی (1392). شناخت سبک زندگی اسلامی: ضرورت‌ها و کاستی‌ها. ماهنامۀ پاسدار اسلام، 32(378-377)، 10-12.
مظاهری، حسن؛ موسی‎پور، نعمت‎الله؛ ناطقی، فائزه؛ و سیفی، محمد (1395). بررسی سبک زندگی اسلامی در برنامۀ درسی دورۀ ابتدایی ازمنظر اسناد تحول بنیادین آموزش‌وپرورش. نوآوریهای آموزشی، 15(3)، 7-36.
موسوی گیلانی، سید رضی (1392). چیستی و چرایی سبک زندگی و نسبت آن با دین و مهدویت. فصلنامۀ علمی- پژوهشی مشرق موعود، 7(25)، 123-138.
نجفی، حسن؛ رهنما، اکبر؛ و فرمهینی فراهانی، محسن (1392). بررسی راهکارهای کاربردی‌سازی سبک زندگی اسلامی در نهاد خانواده (برگرفته از احادیث). فصلنامۀ پژوهشنامۀ تربیت تبلیغی، 1(1)، 143-167.
وزارت آموزش‌وپرورش (1390). سند تحول بنیادین آموزشوپرورش. قابل دسترسی در: www.medu.ir.
هادوی، اصغر (1391). آغاز سبک زندگی اسلامی از خراسان شمالی. ماهنامۀ پاسدار اسلام، 31(372)، 42-43.
Al-Attas, S. M. N. (1984). The Concept of Education in Islam. Kuala Lumpur: IIIT.
Amin, R. M.; Yusof, S. A.; and Haneef, M. A. (2012). The Effectiveness of an Integrated Curriculum: The Case of the International Islamic University Malaysia. In: Proceedings of the 8th International Conference on Islamic Economics and Finance, Center for Islamic Economics and Finance, Qatar Faculty of Islamic Studies, Qatar Foundation, 1-20.
Ashraf, S. A. (1985). New Horizons in Muslim Education. Cambridge: The Islamic Academy.
Hashim, R. (1999). Islamization of the Curriculum. American Journal of Islamic Social Sciences, 16, 27-44.
Kelly, S. A.; Melnyk, B. M.; and Jacobson, L. D. (2011). Correlates among Healthy Lifestyle, Cognitive Beliefs, Healthy Lifestyle Choices, Social Support and Healthy Behaviors in Adolescents: Implications for Behavioral Change Strategies and Future Research. Journal of Pediatric Health Care, 25(4), 216-223.
Langgulung, H. (2004). Education, Islam and Muslim in the 21st Century: Image and Reality. Paper Presented at: International Conference on Muslim Education in the 21st Century PWTC, Kuala Lumpur (4-6 August New Straits Times 22/Jan/ 2003.(
Lima, C.; and Putnam, P. F. (2010). Religion, Social Networks, and Life Satisfaction. American Sociological Review, 75(6), 914-933.
Lin, L.; and Reid, K. (2009). The Relationship between Media Exposure and Anti-Fat Attitudes: The Role of Dysfunctional Appearance Beliefs. Journal of Body Image, 6, 52-55.
Maltby, J.; and Day, L. (2001). Spiritual Involvement and Beliefs: The Relationship between Spirituality and Eysenck's Personality Dimensions. Journal of Personality and Individual Differences, 30, 187-192.
Masduki, M.; Khotimah, R. P.; and Sutarni, S. (2014). Islamic Values in Mathematics Learning. Proceeding of International Conference on Research, Implementation and Education of Mathematics and Sciences 2014, Yogyakarta State University.
Melnyk, B. M. et al. (2006). Mental Health Correlates of Healthy Lifestyle Attitudes, Beliefs, Choices and Behaviors in Overweight Adolescents. Journal of Pediatric Health Care, 20, 401-406.
Narongraksakhet, I. (1995). Towards an Integrated Curriculum in Islamic Private Schools in Southern Thailand: A Study on the Relationship between Traditional and Modern Subjects (M.ed Thesis), IIUM41.
Saunders, M.; Lewis, P.; and Thornhill, A. (2009). Research Methods for Business Students. Pearson Education.
Yaacob, S. H.; and Embong, M. R. (2008). The Concept of an Integrated Islamic Curriculum and It's Implications for Contemporary Islamic Schools. International Conference in Islamic Republic of Iran on 20-22 Feb2008 Which Organized by OIC, ISESCO and The Ministry Education of Islamic Republic Iran.
You, S.; Merrit, R. D.; and Conner, K. R. (2009). Do Gender Differences in the Role of Dysfunctional Attitudes in Depressive Symptoms Depend on Depression History? Journal of Personality and Individual Differences, 46, 218-223.