تبیین الگوی نقش مدیران‌آموزشی در فرایند توسعۀ فرهنگی: یک نظریۀ داده‌بنیاد

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران.

2 استادیار گروه علوم تربیتی و معارف اسلامی، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه روان‏شناسی تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران، ایران.

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، تبیین نقش مدیران آموزشی در فرایند توسعۀ فرهنگی در ابعاد هویت ملی- دینی، نظم و انسجام اجتماعی، کالاها و خدمات فرهنگی، و تعاملات فرهنگی بین‌المللی بوده است و برای انجام‌دادن تحقیق از روش کیفی، ازنوع نظریۀ داده‌بنیاد استراوس و کوربین استفاده کرده‌ایم. جامعۀ آماری پژوهش، مشتمل بر مدیران و صاحب‌نظران شهرهای تهران و کرج است که درزمینۀ اجرایی‌شدن فرهنگ، تجربۀ اجرایی یا سابقۀ پژوهشی داشتند. با استفاده از روش نمونه‌گیری نظری تا رسیدن به اشباع نظری، با دوازده نفر از خبرگان مصاحبه و برای اطمینان‌یافتن از اﻋﺘﺒﺎر یافته‌ها، از معیارهای ﭼﻬﺎرﮔانۀ ﮔﺎﺑﺎ و ﻟﻴﻨﻜﻠﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. یافته­های پژوهش درقالب 209 کد باز، 58 مفهوم اساسی، نوزده کد محوری و پنج مقولۀ منتخب ذیل عنوان‌های عوامل علّی، پدیدۀ پژوهش، عوامل زمینه‌ای، عوامل مداخله‌گر، راهبردها و پیامدها درقالب الگوی پارادایمی طراحی شدند. این یافته‌ها نشان می‌دهند مدیران آموزشی در فرایند توسعۀ فرهنگی، به دو‌ صورت، نقش ایفا می‌کنند: یکی درقالب مدیریت فرهنگی و دیگری درقالب رهبری فرهنگی. در جایگاه مدیریت فرهنگی، آنان ایفاگر نقش­های اجرایی و ساختاری هستند و در فرایند رهبری فرهنگی نیز نقش‌های محتوایی را برعهده دارند. مهم‌ترین عوامل علّی اثرگذار بر نقش‌آفرینی مدیران، شامل اقداماتی برای تحقق‌یافتن هویت ملی و مصرف کالاهای فرهنگی بوده و عوامل زمینه‌ساز و مداخله‌گر درقالب دو دسته مسائل برون‌سازمانی و درون‌سازمانی شناسایی شده‌اند. راهبردها و اقدامات شناسایی‌شده، مربوط به درونی‌سازی نظم اجتماعی و گسترش تعاملات فرهنگی بوده‌اند. درنهایت، این نتیجه به‌دست آمد که به‌رغم رسالت مدیران مدارس در علم‌آموزی، نقش آن‌ها در فرایند توسعۀ فرهنگی و فرهنگ‌پذیری، خطیر و چندگانه است و باید مدیران و عوامل بالادستی نظام آموزشی، مطمح نظر آنان باشند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابراهیم‌زاده، سودابه؛ قدمی، محسن؛ و قیومی، عباس‌علی (1399). مفاهیم مؤثر بر توسعۀ فرهنگی با تمرکز بر ایجاد طبقۀ خلاق در کودکان و نوجوانان ازدیدگاه اساتید دانشگاهی و مدیران آموزشی در نیم‌سال اول آموزشی 1398-1399 (مطالعۀ موردی: وزارت آموزش‌وپرورش). فصلنامۀ مطالعات فرهنگ- ارتباطات، 14(40)، 73-100.
ابوالمعالی، خدیجه (1391). پژوهش کیفی از نظریه تا عمل. تهران: نشر علم.
باگلی، فیلیپ (1388). مدیریت مذاکره (مهدی ایران‌نژاد پاریزی، مینو سلسله و نغمه حیات، مترجمان). تهران: نشر مدیران.
بیرو، آلن (1367). فرهنگ علوم اجتماعی (باقر ساروخانی، مترجم) (چاپ 1). تهران: کیهان.
پرزدکوئیار، خـاویر (1377). تنـوع خـلاق مـا: گـزارش کمیــسیون جهــانی فرهنــگ توســعه (گروه مترجمان، مترجمان). تهران: مرکــز انتشارات کمیسیون ملی یونسکو در ایران.
خاکی، غلام‌رضا (1379). روش تحقیق در مدیریت. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی.
دانایی فرد، حسن؛ الوانی، مهدی؛ و آذر، عادل (1392). روش‌شناسی پژوهش کمّی در مدیریت: رویکردی جامع. تهران: صفار.
رزقی رستمی، علی‌رضا (1386). اصول و مبانی مدیریت و سرپرستی. تهران: یکان.
رضاییان، علی (1383). اصول مدیریت. تهران: سمت.
سیدجوادین، سید رضا (1386). مدیریت رفتار سازمانی. تهران: نگاه دانش.
شعبانی، رضا؛ و رومی، فریبا (1388). تحلیل نماد و اسطوره در تاریخ. مسکویه، 4(11)، 141-160. قابل دسترسی در:
https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=145409.
صفاری‌نیا، مجید؛ و حسن‌زاده، پرستو (1391). فرهنگ واژه‌های روان‌شناسی اجتماعی. تهران: کتاب ارجمند.
عمیدی مظاهری، مریم؛ کرباسی، مجتبی؛ و اسلامی، احمدعلی (1393). توسعۀ فرهنگ اسلامی- ایرانی، زیربنای تحول در نظام آموزشی ایران. اولین همایش ملی آموزش در افق ایران 1404.
فخیمی، فرزاد (1379). سازمان و مدیریت: تئوری‌ها، وظایف و مسئولیت‌ها (چاپ 1). تهران: نشر هستان.
کشاورز شکری، عباس؛ بیات، محسن؛ و بخشنده، خاطره (1392). دیپلماسی فرهنگی ایران در خاورمیانه: تحول ارتباطات و لزوم کاربرد ابزارهای نوین. مطالعات فرهنگ- ارتباطات، 14(55)، 7-29.
گیدنز، آنتونی (1379). جهان رهاشده: گفتارهایی دربارۀ یکپارچگی جهان (علی اصغر سعیدی و یوسف حاجی‌عبدالوهاب، مترجمان). تهران: علم و ادب.
لطیفی، فریبا (1385). ماهیت کار مدیران در ایران در مقایسه با سایر کشورها. فصلنامۀ مدرس علوم انسانی، 10(1)، 245-263.
لطیفی، فریبا (1387). مدل نقش‌های دوازده‌گانۀ مدیریت در ایران. مجلۀ شریف، 43، 125-135.
Attaran, M.; Alias, N.; and Siraj, S. (2012). Learning Culture in a Smart School: A Case Study. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 64(9), 417-423, Accessible in: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1877042812050264.
Bloom, W. (1990). Personal Identity, National Identity and International Relations. Cambridge: Cambridge University Press.
Strauss, A.; and Corbin, J. (1990). Basics of Qualitative Research: Grounded Theory Procedures and Techniques. London: Sage.