اصول حاکم بر تربیت فرزند از منظر سیره تربیتی والدهای قرآن کریم

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری فلسفۀ تعلیم‏وتربیت، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران.

چکیده

یکی از مهم‌ترین مسائل در هر عصر، تربیت فرزند است که باید طبق اصول و روش‌های منطبق بر فطرت کودک انجام شود. از آنجا که قرآن کریم، موثق‌ترین منبع در این زمینه به‌شمار می‌آید، در پژوهش حاضر، اصول حاکم بر تربیت فرزند ازمنظر سیرۀ تربیتی والدها در قرآن کریم را بررسی کرده‌ایم. این پژوهش ازنوع کیفی است و برای انجام‌دادن آن از روش توصیفی- تحلیلی و شیوۀ تحلیل محتوا استفاده کرده‌ایم. روش نمونه‌گیری ازنوع هدفمند بوده و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها نیز با استفاده از استدلال یا استنتاج انجام شده است. درخصوص نتایج پژوهش می‌توان گفت در قرآن کریم، سِیری منظم در سیرۀ تربیتی والدهای قرآنی به‌تصویر کشیده شده است که در پژوهش پیشِ‌روی، آن را درقالب 58 اصل تحت یک سِیر تربیتی از دورۀ قبل‌از تولد کودک تا دورۀ جوانی و بزرگ‏سالی (اعم‌از مراحل قبل‌از تولد، نوزادی، کودکی، نوجوانی و بزرگ‏سالی) استخراج کرده و ذیل دو بخش اصول حاکم بر تربیت قبل‌از تولد فرزند و اصول حاکم بر تربیت پس‌از تولد فرزند آورده‌ایم. در بخش اصول حاکم بر تربیت قبل‌از تولد فرزند، مواردی همچون طلب‌کردن فرزند صالح از خداوند متعال و توجه‌نکردن به جنسیت فرزند، در بخش نتایج اصول حاکم بر دوران پس‌از تولد فرزند، مواردی مانند تأمین آسایش جسمی و روانی مادر، و درخصوص دوره‌های کودکی، نوجوانی و جوانی، اصولی همچون هدایت فرزند به‌سوی توحید، محبت‌ورزیدن به او، حفظ عدالت، شرایط مستقل بارآوردن کودک، توجه به آزادی بیان فرزند و توجه به دوری‌کردن فرزند از خودنمایی استخراج شدند. به‌کارگیری اصول تربیتی عرضه‌شده در پژوهش حاضر، والدین را در تربیت مطلوب کودکان یاری می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم (1373) (ناصر مکارم شیرازی، مترجم). قم: دار القرآن کریم.
امیدی، محمود؛ و قمشی، سیف‌الله (۱۳۹۵). درآمدی بر اصول فرزندپروری با تأکید بر سیرۀ علوی. اخلاق، ۶(۲۲)، ۲۵۱-۲۷۲.
انصاریان، حسین (1393). تفسیر حکیم. قم: دار العرفان.
بروجردی، محمدابراهیم (1366). تفسیر جامع. تهران: صدر.
جیرانی، محسن؛ و عباسی، مهدی (۱۳۹۷). تبین الگوی فرزندپروری آسان براساس منابع اسلامی. اسلام و پژوهشهای روانشناختی، ۲(۴)، ۶۷-۹۲.
حسینی همدانی، محمدحسین (1404ق). انوار درخشان. تهران: لطفی.
حیدری، فریبا (۱۳۹۵). شیوه‌های فرزندپروری قبلاز تولد ازدیدگاه آیات و روایات نبوی. (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد). دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.
خان‏زاده، عباس‌علی؛ و میرزایی‎کوتنایی، فرشته (۱۳۹۶). نقش انسجام خانواده در تعامل والد- فرزند در تبیین حرمت خود دانش‌آموزان. اندیشه‌های نوین تربیتی، ۱(۱۳)، 81-93.
خطیبی، امیرعلی (1397). ارائۀ مدلی از سبک فرزندپروری براساس دیدگاه امام علی(ع). (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد). دانشگاه سیستان و بلوچستان، سیستان و بلوچستان، ایران.
دهدست، کوثر؛ و اسماعیلی، معصومه (1399). فرزندپروری اخلاق‎محور: تعریف مبانی و اصول تربیتی مبتنی‌بر آرای علامه طباطبایی. پژوهشهای مشاوره، 75، 290-326.
رضایت، غلام‌حسین؛ و رضایت، فاطمه (۱۳۹۴). روش‌های تربیت کودک تا هفت‌سالگی در اندیشۀ امام علی (ع). پژوهش در مسائل تعلیموتربیت اسلامی، ۲۲(۲۷)، ۵۵-۷۶.
شریعتی، صدرالدین؛ و صحرایی، فاطمه (۱۳۹۸). بررسی نقش والدین در تربیت عاطفی گودک با بهره‌گیری از سیرۀ امام رضا (ع). فرهنگ مشاوره و رواندرمانی، ۱۰(۳۸)، ۵۹-۸۰.
طباطبایی، سید محمدحسین (1374). تفسیر المیزان. قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
طبرسی، فضل بن حسن؛ و مترجمان (1360). ترجمۀ مجمع البیان. تهران: فراهانی.
قدمی، کفایت (۱۳۹۴). اصول حاکم بر تربیت ازمنظر قرآن با تأکید بر سورۀ مبارکۀ فرقان. (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد). دانشگاه مازندران، مازندران، ایران.
قرشی، علی‌اکبر (1377). احسن الحدیث. تهران: بنیاد بعثت.
کریستنس، جانسون (1391). روش تحقیق در علوم تربیتی (علی‌اکبر خسروی بابایی، کامبیز پوشنه و محرّم آقازاده، مترجمان). تهران: آییژ.
متولی نوش‌آبادی، مریم السادات (۱۳۹۴). روشهای تربیت فرزند در سیرۀ امیرالمؤمنین (ع) با تأکید بر نهج البلاغه. (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد). دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.
محمدی، بیوک (1387). درآمدی بر روش تحقیق کیفی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مجلسی، محمدباقر (1403ق). بحار الأنوار. بیروت: دار الإحیاء التراث العربی.
مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
میرزاخسروانی، علی‌رضا (1391ق). تفسیر خسروی. تهران: اسلامیه.
همت‌بناری، علی (۱۳۹۴). اصول فرزندپروری در سبک زندگی اهل‌بیت (ع). مطالعات اسلام و روانشناختی، ۹(۱۶)، ۱۳۵-۱۵۴.
همت‌بناری، علی (۱۳۹۸). تربیت فرزند برمبنای تحلیل و تفسیر سورۀ لقمان، آموزه‌های تربیتی در قرآن و حدیث، ۳(۴)، ۶-۲۱.
Paloma, A. S. (2019). Which Parenting Style Encourages Healthy Lifestyles in Teenage Children? Proposal for a Model of Integrative Parenting Style. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(11), 2057-2064.
Sznitman, G.; Petegem, S.; and Zimmermann, G. (2019). Exposing the Role of Coparenting and Parenting for Adolescent Personal Identity Processes. Journal of Social and Personal Relationships, 36(4), 1233-1255.
Takahashi, N.; Suzuki, A.; Matsumoto, Y.; Shirata, T.; and Otani, K (2017). Perceived Parental Affectionless Control Is Associated with High Neuroticism. Neuropsychiatric Disease and Treatment, 13, 1111-1114.