روایت نهج البلاغه از اخلاق حرفه‎ای مدیران

نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ارومیه، ایران.

2 استادیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ارومیه، ارومیه، ایران

3 استادیار گروه مدیریت دولتی، دانشگاه پیام نور، واحد تهران، ایران.

چکیده

نامۀ امیرالمؤمنین علی (ع) به مالک اشتر، فرماندار مصر، یکی از مهم‌ترین مصادیق مؤلفه ‏های اخلاق حرفه‏ ای مدیران و کارگزاران حکومتی در منابع اسلامی محسوب می‌شود که در آن، ویژگی‏ های اساسی یک مدیر و کارگزار حکومتی بیان شده است. هدف از تحقیق حاضر، بررسی مؤلفه‏ های اخلاق حرفه‎ای مدیران ازدیدگاه حضرت علی (ع) است. جامعۀ آماری پژوهش، کلیۀ خطبه‌ها (241 مورد)، نامه‌ها (79 مورد) و حکمت‌های نهج البلاغه (480 مورد) را دربر می‌گیرد و ازطریق سرشماری، تمام این مؤلفه‌ها در آن بررسی شده است. برای جمع‌آوری اطلاعات از چک‌لیست حاوی مؤلفه‌های اخلاق حرفه‌ای استفاده کرده‌ایم و واحد تحلیل با توجه به ماهیت نهج البلاغه، پاراگراف‌های کوتاه و بلندی بوده است که روایت‌های این کتاب را شامل می‌شود. برای انجام‌دادن پژوهش، از روش تحلیل محتوا استفاده کرده و براساس تکنیک آنتروپی شانون، داده‌های بهنجار، بار اطلاعاتی و ضریب اهمیت هریک از 25 مؤلفۀ شناسایی‌شده را محاسبه کرده‌ایم. اطلاعات موردنیاز برای تحقیق را از خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌های نهج البلاغه گرد آورده و فراوانی واحدهای تحلیل جامعۀ آماری و ضریب اهمیت آن‌ها را نیز مشخص کرده‌ایم. از 241 خطبۀ نهج البلاغه، در دو خطبه (167 و 190)، از 79 نامۀ این کتاب، در هشت نامه (5. 26، 31، 46، 51، 53، 69 و 76) و از 480 حکمت آن، در شش حکمت (9، 15، 50، 161، 193 و 372) به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم به اخلاق حرفه‌ای پرداخته شده است. مؤلفۀ بردباری با 8/12 درصد، بیشترین میزان بار اطلاعاتی و ضریب اهمیت را درمیان مؤلفه‌ها دارد و پس‌از خوش‌رفتاری، امانت‏داری، خدمت‌گزاری، و توجه به حرمت و کرامت کارمندان که در مراتب دوم و سوم قرار می‌گیرند، بقیۀ مؤلفه‌ها دارای کمترین بار اطلاعاتی و ضریب اهمیت هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم (ناصر مکارم شیرازی، مترجم).
نهج البلاغه (1383) (محمد دشتی، مترجم). قم: مؤسسۀ فرهنگی- تحقیقاتی امیرالمؤمنین.
آمدی، عبدالواحد (1367). شرح غرر الحکم و درر الکلم (محمدعلی انصاری، مترجم) (جلد 2). تهران: علمی.
احسانی، محمد (1379). تربیت سیاسی کارگزاران در مدرسۀ امام علی (ع). ماهنامۀ معرفت، 39، 462-478.
اسگندری، غلام‌رضا؛ اسگندری، کریم؛ بیک‏زاد، جعفر؛ و کردبچه، شیما (1391). تأثیر هوش اخلاقی مدیران بر مهارت‏های ارتباطی آنان: سازمان تأمین اجتماعی استان آذربایجان شرقی. فصلنامۀ فراسوی مدیریت، 6(21)، 105-128.
اسگندری، کریم (1393). اخلاق حرفه‏ای: جزوۀ کارشناسی رشتۀ مدیریت کسبوکار. دانشگاه جامع علمی- کاربردی، واحد تعاون تبریز.
اسگندری، کریم؛ بیگلو، لیلا؛ سوسرایی، امیرحسن؛ و قربانی، لیلا (1392). نقش هوش اخلاقی در تجلی‌شدن عزت‌نفس مدیران. سومین کنفرانس بین‏المللی علوم رفتاری، کیش، ایران.
اسگندری، کریم؛ و کریم‏زاده، علی (1393). شناسایی مؤلفه ‏های اخلاق حرفه‎ای مدیران ازدیدگاه اسلام، قرآن و حضرت علی (ع). سومین همایش بین ‏المللی فرهنگ غدیر، الگوی مدیریت جهادی، تبریز: دانشگاه تبریز.
امیری، علی‏نقی؛ همتی، محمد؛ و مبینی، مهدی (1389). اخلاق حرفه‏ ای، ضرورتی برای سازمان. فصلنامۀ معرفت اخلاقی، (4)، 137-159.
ایزدی‏فر، علی ‏اکبر؛ و کاویار، حسین (1389). مسئولیت ‏پذیری کارگزاران و مدیران ازدیدگاه امام علی (ع) با تأکید بر مؤلفه ‏های اخلاق حرفه‏ ای. پژوهشنامۀ علوی، (2)، 1-20.
باقری، حسین؛ صالحی، محمد؛ و حاجی‏زاده، محمد (1389). اخلاق حرفه ‏ای در مدیریت. پژوهشنامۀ اخلاق، (7 و 8).
بورقانی فراهانی، سهیلا (1391). اخلاق حرفه‏ ای. ماهنامۀ اصلاح و تربیت، (125)، 48.
بیک‏زاد، جعفر؛ حسین‏ پور سنبلی، علی‌رضا؛ و صادقی، محمد (1389). اخلاق حرفه‏ ای. ماهنامۀ کار و جامعه، (125 و 126)، 1-7.
بیک‏زاد، جعفر؛ صادقی، محمد؛ و ابراهیم ‏پور، داود (1391). تأثیر عوامل سازمانی بر رشد اخلاق حرفه ‏ای کارکنان. فصلنامۀ اخلاق در علوم و فناوری، (2)، 55-63.
پوریانسب، امیر (1379). اصول اخلاق حرفه‏ ای. ماهنامۀ حسابدار، (137)، 18-73.
جبلی، پیمان (1383). اخلاق حرفه ای خبر در اسلام. فصلنامۀ دین و ارتباطات، (21).
چاووشی، سید کاظم (1390). بررسی رویکردهای نظری به مدیریت اسلامی. فصلنامۀ پژوهشی دانشگاه امام صادق (ع)، (2)، 42-53.
حسینی، لیلا (1390). اخلاق حرفه ‏ای در آموزه‏ های اسلامی. ماهنامۀ کار و جامعه، (136)، 81-99.
دل‌شاد تهرانی، مصطفی (1379). ارباب امانت: اخلاق اداری در نهج البلاغه (چاپ 3). تهران: دریا.
روزنامۀ کیهان، 9/6/83. ص 1.
سلاجقه، آزیتا؛ و صفری، ثنا (1394). رابطۀ اخلاق حرفه‌ای با عملکرد استادان دانشگاه. فصلنامۀ اخلاق در علوم و فناوری، 10(3)، 103-110.
شال‌باف، عذرا؛ و سرمدی، محمدرضا (1386). اخلاق حرفه‏ ای در مدیریت کیفیت فراگیر. فصلنامۀ اخلاق در علوم و فناوری، (3 و 4)، 99-110.
شاه‏ علی، مهرزاد؛ رشیدپور، علی؛ کاووسی، اسماعیل؛ و اعتباریان، علی‌اکبر (1394). الگوی پیاده‌سازی اخلاق حرفه‌‌ای در سازمان‌های ایران. فصلنامۀ مدیریت شهری، 14(39)، 393-405.
صالحی امیری، سید رضا؛ رحمانی، جعفر؛ و باقی نصرآبادی، علی (1391). ضرورت اخلاق حرفه‌ای در سازمان‏ها. فصلنامۀ پژوهش‏های اخلاقی، (9 و 10)، 155-172.
عاملی، منیژه (1388). رویکرد نظری به دانش اخلاق حرفه‏ ای. پژوهشنامۀ اخلاق، (4)، 113-148.
غفوری ‏نژاد، محمد (1383). از حکمت عملی تا اخلاق حرفه ‏ای. ماهنامۀ آینۀ پژوهش، 15(87)، 56-61.
فرامرز قراملکی، احد (1381). اخلاق حرفه ‏ای در مدیریت علوی. پژوهش‏های اجتماعی اسلامی، (32 و 33)، 63-78.
فرامرز قراملکی، احد و همکاران (1385). سازمانهای اخلاقی در کسب‏ وکار. تهران: مرکز مطالعات جهانی‌شدن.
فرامرز قراملکی، احد و همکاران (1386). مبانی و الگوی اخلاق حرفهای در نهج البلاغه. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
کریم‏زاده، علی (1393). شناسایی مؤلفه‏ های اخلاق حرفهای مدیران ازدیدگاه اسلام و بررسی آن دربین مدیران سازمان تأمین اجتماعی تبریز. (پایان‏نامۀ کارشناسی). دانشگاه پیام نور اسکو، ایران.
ماهینی، سلمان (1383). اخلاق حرفه ‏ای. کتاب نقد، 30.
مصباحی، مریم؛ و عباس‏زاده، عباس (1392). الگوی سیستمی اخلاق حرفه‌ای در آموزش عالی. فصلنامۀ اخلاق زیستی، 3(10)، 11-33.
مطهری، مرتضی (1366). سِیری در سیرۀ نبوی. تهران: صدرا.
موسوی، صاحب (1384). مبانی، اصول و روشهای تربیت اخلاقی ازدیدگاه امام صادق (ع). تهران: دانشگاه شاهد.
نجارزادگان، فتح‏الله (1388). توحیدگرایی و اخلاق حرفه ‏ای. پژوهشنامۀ اخلاق، (4)، 9-25.
نوشین، نوید (1388). ضرورت اصلاح مسیر و رعایت اخلاق حرفه ‏ای. ماهنامۀ تدبیر، 211.
نیازآذری، کیومرث؛ عنایتی، ترانه؛ بهنام‌فر، رضا؛ و کهرودی، زهرا (1393). رابطۀ اخلاق حرفه‌ای و تعهد سازمانی. نشریۀ پرستاری ایران، 27(87)، 34-42.
یوسفی محله، ابراهیم (1387). پیرامون اخلاق حرفه ‏ای. کانون وکلا، (202 و 203)، 57-64.