طراحی و اعتبارسنجی الگوی برنامۀ درسی معنوی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران.

2 استادیار گروه علوم تربیتی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران.

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، طراحی و اعتبارسنجی الگوی برنامۀ درسی معنوی است. روش مورداستفاده برای انجام‌دادن پژوهش، برمبنای هدف ازنوع کاربردی و برمبنای ماهیت، جزء روش‏های ترکیبی با رویکرد اکتشافی متوالی هدایت‌شده است. جامعۀ آماری تحقیق را معلمان ابتدایی شهر کرمانشاه به‌تعداد 4080 نفر تشکیل می‏دهند. نمونۀ آماری طبق جدول کرجسی، 352 نفر و روش نمونه‌گیری ازنوع تصادفی ساده بوده است. ابزار گردآوری داده‏ ها در بخش کیفی، مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته و در بخش کمّی، پرسشنامۀ محقق‌ساخته بود که روایی آن با استفاده از آرای صاحب‌نظران تأیید شد. برای تعیین پایایی پرسشنامه از روایی محتوایی تأییدی (CVR) و آلفای کرونباخ استفاده کرده‌ایم. تجزیه‌وتحلیل داده ‏های حاصل از جمع‌آوری پرسشنامه ‏ها با استفاده از روش تحلیل عاملی تأییدی انجام شده و بررسی شاخص‏ های برازش مدل پیشنهادی توسط نرم‌افزار LISERAL صورت گرفته است که نتیجۀ آن نشان می‏ دهد مدل از برازش خوبی برخوردار است. یافته‌های بخش کیفی، بیانگر آن است که ابعاد شناسایی‌شده برای الگوی برنامۀ درسی معنوی، شامل بایسته‌های پیش‌قراردادی، بایسته‌های قراردادی، بایسته‌های پس‌قراردادی، بایسته‌های فراتر از پس‌قراردادی، فرارَوَندگی و فرورَوَندگی هستند. یافته ‏های بخش کمّی نشان می‌دهند مدل برنامۀ درسی معنوی استخراج‌شده نیز تأیید شده است و شاخص‌های AGFA، GFI، RMSEA و خی‌دو بیانگر آن هستند که ابعاد شناسایی‌شده در یک ساختار متجانس، سازه‌های الگوی یک مفهوم تحت عنوان برنامۀ درسی معنوی را حمایت می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ادیب‏ منش، مرزبان؛ لیافت‌دار، محمدجواد؛ و نصر، احمدرضا (1397). تبیین ابعاد و مؤلفه‏ های برنامۀ درسی معنوی براساس منابع و متون مرتبط با آن. دوفصلنامۀ تربیت اسلامی، 13(27)، 61-84.
ایران‏ نژاد، پریسا (1392). طراحی چارچوب نظری مدل برنامۀ درسی معنوی در کتاب‏های درسی دینی دورۀ ابتدایی. علوم رفتاری، 4(13)، 35-53.
حسینی، فاطمه (1390). امکانسنجی اجرای برنامۀ درسی با رویکرد معنوی در دورۀ متوسطه. (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد). دانشگاه مازندران، ایران.
رئیس‌اسلام‌زاده، مریم؛ ایزدی، صمد؛ شریفی، اصغر؛ و ابوالمعالی، خدیجه (1399). مدل برنامۀ درسی معنوی: یک پژوهش اکتشافی مبتنی‌بر نظریۀ داده‌بنیاد. آموزش علوم دریایی، 3(7)، 23-105.
طهماسب‌زادۀ شیخلار, داود؛ و جلیل‌زاده, مهدیه (1400). تبیین مؤلفه‌های تربیت معنوی در آموزه‌های دینی (قرآن) و غیردینی (سکولاریسم) و مطابقت آن با اسناد بالادستی برنامۀ درسی. فصلنامۀ پژوهش در مسائل تعلیموتربیت اسلامی، 29(50)، 231-277.
قاسم ‏پور، عرفانه؛ ملکی ‏پور، احمد؛ و زارع‌صفت، صادق (1395). تبیین مؤلفه‏ های برنامۀ درسی معنوی با نگاهی به دیدگاه نادینگر. فصلنامۀ پژوهش‏های کیفی در برنامه ‏ریزی درسی، 1(3)، 27-51.
قاسم‏ پور دهاقانی، علی؛ و نصر اصفهانی، احمدرضا (1390). رویکرد معنوی و برنامه ‏ریزی درسی. پژوهش در مسائل تعلیموتربیت اسلامی، 19(13)، 71-92.
Abbasi, M.; Farahani-Nia, M.; and Mehrdad, N. (2014). Nursing Students’ Spiritual Well-Being, Spirituality and Spiritual Care. Iranian Journal of Nursing and Midwifery Research, 19(3), 242.
Afolayan, J. A. (2018). A Model for the Integration of Spiritual Care into the Nursing Curriculum in Nigeria. (Ph.D Thesis). University of the Western Cape, South Africa.
Appleby, A;, Swinton, J.; and Wilson, P. (2019). Spiritual Care Training and the GP Curriculum: Where to Now?. Education for Primary Care, 30(4), 194-197.
Bożek, A.; Nowak, P. F.; and Blukacz, M. (2020). The Relationship between Spirituality, Health-Related Behavior, and Psychological Well-Being. Frontiers in Psychology, 11, 1997, 1-13.
de Souza, M. (2016). The Spiritual Dimension of Education-Addressing Issues of Identity and Belonging. Discourse and Communication for Sustainable Education, 7(1), 125-138.
Dibaei, S. M.; and Mirarab, R. R. (2020). An Analysis of the Relationship between Spirituality at Work and the Quality of the Work Life of Secondary School Teachers (Case Study: Teachers of Qom). 45(27), 153-170.
Fisher, J. (2011). The Four Domains Model: Connecting Spirituality, Health and Well-Being. Religions, 2(1), 17-28.
Francis, Leslie J.; Lankshear, David W.; and Eccles, Emma L (2021). Introducing the Junior Spiritual Health Scale (JSHS): Assessing the Impact of Religious Affect on Spiritual Health among 8 to 11-Year-Old Students. International Journal of Children"s Spirituality, 26(4), 199-213.
Freeman, M. (2020). You Can't be an Atheist Here: Christianity and Outward Bound in Britain, c.1941–1965. History of Education Review, 49(1), 67-84.
Gallegos, M. L.; and Segrin, C. (2019). Exploring the Mediating Role of Loneliness in the Relationship between Spirituality and Health: Implications for the Latino Health Paradox. Psychology of Religion and Spirituality, 11(3), 308.
Hart, T. N. (1994). Hidden Spring: The Spiritual Dimension of Therapy: Fortress Press.
Hidemi, S.; and Yumi, M. (2020). Relationship between the Factors of Spirituality and Self-Esteem in Nurses Working in Palliative Care Wards: A Cross-Sectional Study in the Chugoku Region.
Huitt, W. G.; and Robbins, J. L. (2003). An Introduction to Spiritual Development. Paper Presented at the 11th Annual Conference: Applied Psychology in Education, Mental Health, and Business, Valdosta, GA, October.
Joseph, R. P.; Ainsworth, B. E.; Mathis, L.; Hooker, S. P.; and Keller, C. (2017). Incorporating Religion and Spirituality into the Design of Community-Based Physical Activity Programs for African-American Women: A Qualitative Inquiry. BMC Research Notes, 10(1), 506.
Krok, D. (2015). Religiousness, Spirituality, and Coping with Stress among Late Adolescents: A Meaning-Making Perspective. Journal of Adolescence, 45, 196-203.
Lizano, E. L.; Godoy, A. J.; and Allen, N. (2019). Spirituality and Worker Well-Being: Examining the Relationship between Spirituality, Job Burnout, and Work Engagement. Journal of Religion and Spirituality in Social Work: Social Thought, 38(2), 197-216.
Lucey, T. A. (2019). Capitalizing on a Compassionate Sense of Identity: A Spiritual Reframing of Financial Literacy and Worth, Intersections of Financial Literacy, Citizenship, and Spirituality: Examining a Forbidden Frontier of Social Education. Emerald Publishing Limited, 63-95.
Mata-McMahon, J. (2016). Reviewing the Research in Children’s Spirituality Proposing: A Pluricultural approach. International Journal of Children's Spirituality, 21(2), 140-151.
McCann, E.; Donohue, G.; and Timmins, F. (2020). An Exploration of the Relationship between Spirituality, Religion and Mental Health among Youth Who Identify as LGBT+: A Systematic Literature Review. Journal of Religion and Health, 1-17.
Miller, J. P.; Karsten, S.; Denton, D.; Orr, D.; and Kates, I. C. (2005). Holistic Learning and Spirituality in Education: Breaking New Ground. SUNY Press.
Mooney, B.; and Timmins, F. (2007). Spirituality as a Universal Concept: Student Experience of Learning about Spirituality through the Medium of Art. Nurse Education in Practice, 7(5), 275-284.
Moulin-Stożek, D. (2020). Spiritual Development as an Educational Goal. ECNU Review of Education, 3(3), 504-518.
Newey, L. R. (2019). Well-Being as a Staged Social Responsibility Process for Business and Society, Social Responsibility Journal, 15(1), 75-89.
Nurnainah, N.; Ismail, I.; and Wahyuni, W. (2020). The Relationship between Spirituality and Depression of Elderly in Elderly Social Service. Indonesian Journal of Global Health Research, 2(2), 183-190.
Oswald, A. J.; and Mascarenhas, S. J. (2018). The Domain and Context of Corporate Ethics: Introducing Concepts and Directions, Corporate Ethics for Turbulent Markets (Corporate Ethics for Turbulent Markets). Emerald Publishing Limited, 45-78.
Piwowarczyk, L. A.; and Ona, F. (2019). BeWell: Quality Assurance Health Promotion Pilot. International Journal of Health Care Quality Assurance, 32(2), 321-331.
Saadatzadeh, S.; Nateghi, F.; Seifi, M.; and Jalalvandi, M. (2022). Analysis of Spiritual Awareness in Heavenly Gifts Curriculum of Second Grade Elementary Schools in Iran. International Journal of Children's Spirituality, 25(3-4), 41-73.
Sabki, A.; and Hardaker, G. (2019). Memorisation and Learning in Sufi British Madrasahs. Journal for Multicultural Education, 13(4), 302-319.
Sellman, E. M. (2020). The Nature of Self and It's Challenges to Educational Orthodoxy and Discipline. In: Ergas, O.; and Ritter, J. K. (Eds.). Exploring Self Toward Expanding Teaching, Teacher Education and Practitioner Research: Advances in Research on Teaching, Emerald Publishing Limited, 34, 55-73.
Shamshiri, B.; Rahimian, S.; and Ardekani, H. A. T. (2020). The Study of Spiritual Education in Seyyed Hosein Nasrs' Works and Comparing It with Some Current Definitions. Al-Shajarah: Journal of the International Institute of Islamic Thought and Civilization (ISTAC), 25(1), 107-126.
Sharif, S. P.; and Ong, F. S. (2019). Education Moderates the Relationship between Spirituality with Quality of Life and Stress among Malay Muslim Women with Breast Cancer. Journal of Religion and Health, 58(4), 1060-1071.
Sherwood, P. (2006 October). Soul Education: Inspiring a New Passion for Sustainable Learning. In: Sharing Wisdom for Our Future, Environmental Education in Action: Proceedings of the National Conference of the Australian Association for Environmental Education. Sydney: AAEE, 100-111.
Siddiqi, L. A.; Chick, H.; and Dibben, M. (2017). Spirituality and It's Role in Responsible Leadership and Decision-Making ☆. Responsible Leadership and Ethical Decision-Making (Research in Ethical Issues in Organizations), Emerald Publishing Limited, 17, 63-81.