مبانی و انواع خودآگاهی ازمنظر فلاسفۀ اسلامی و کاربست آن در سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو دکتری فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه بوعلی سینا، همدان. ایران.

2 دانشیار گروه فلسفۀ تعلیم‌وتربیت، دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

3 استاد تمام گروه علوم تربیتی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران.

4 استاد تمام گروه علوم تربیتی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان ایران.

چکیده

هدف از این پژوهش، بررسی مبانی و انواع خودآگاهی ازمنظر فلاسفۀ اسلامی و میزان به‌کارگیری آن در سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش بوده است و برای انجام‌دادن تحقیق، از روش ترکیبی (کیفی و کمّی) استفاده کرده‌ایم؛ بدین شرح که در بخش کیفی، روش تحلیل مفهومی و استنتاجی و تحلیل محتوای کیفی (استقرایی) و در بخش کمّی، روش تحلیل محتوای کمّی را به‌منظور تحلیل سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش (مبانی انسان‌شناسی و اهداف) به‌کار گرفته‌ایم. جامعۀ آماری پژوهش در بخش کیفی، آثار فلاسفۀ اسلامی و سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش را شامل می‌شود و روش نمونه‌گیری در بخش کیفی، ازنوع هدفمند و در بخش کمّی، ازنوع تحلیل محتوای مقوله‌ای بوده است. برای تحلیل اطلاعات از روش کدگذاری باز، محوری و گزینشی استفاده کرده‌ایم. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد مبانی خودآگاهی ازمنظر فلاسفۀ اسلامی، شامل ارتباط نفس و بدن، اندیشه‌ورزی، تکامل و تعالی نفس، غیرت، غایت‌‌گرایی و انواع خودآگاهی (اعم‌از فیزیکی، هیجانی، اجتماعی، معنوی و عقلانی) است؛ همچنین یافته‌های پژوهش در بخش تحلیل محتوای سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش نشان می‌دهد در بخش مبانی انسان‌شناسی، به خودآگاهی عقلی و در بخش اهداف سند موردبحث، به خودآگاهی فیزیکی و معنوی، به بیشترین میزان توجه شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Basics and Types of Self-Awareness from the Point of View of the Islamic Philosophers and its Application in Document of the fundamental Development of Education

نویسندگان [English]

  • naeges sajadiyan 1
  • Ahmad Salahshoori 2
  • Mohamad reza Yousefzade 3
  • Farhad Seraji 4
1 PhD student of Philosophy of Education, Bu Ali Sina University, Hamadan, Iran.
2 Associate Professor, Department of Philosophy of Education, Allameh Tabatabai University, Tehran. Iran.
3 Professor of the Department of Educational Sciences, Bu- Ali- Sina University, Hamadan, Iran.
4 Professor of Department of Educational Sciences, Bu- Ali -Sina University, Hamedan, Iran.
چکیده [English]

The purpose of this research was to investigate the foundations and types of self-awareness from the point of view of Islamic philosophers and the extent of its application in the Fundamental Development of education document. We have used a combined (qualitative and quantitative) method to conduct the research; In this way, in the qualitative part, we have used the method of conceptual and inferential analysis and qualitative content analysis (inductive) and in the quantitative part, we have used the method of quantitative content analysis in order to analyze the Fundamental Development of Education document and (the foundations of anthropology and goals). The statistical community of the research in the qualitative part includes the works of Islamic philosophers and the Fundamental Development of Education document, and the sampling method in the qualitative part was purposeful and in the quantitative part, it was a categorical content analysis. We have used open, axial and selective coding method for data analysis. The findings of the research show that the basics of self-awareness from the point of view of Islamic philosophers include the connection between the soul and the body, thinking, evolution and self-exaltation, zeal, eschatology and types of self-awareness (including physical, emotional, social, spiritual and intellectual); Also, the findings of the research in the content analysis section of the Fundamental Development of Education document show that in the anthropology basics section, intellectual self-awareness and in the objectives section of the discussed document, physical and spiritual self-awareness have been given more attention.

کلیدواژه‌ها [English]

  • basics of self-awareness
  • types of self-awareness
  • Islamic philosopher's point of view
  • document of fundamental transformation of education

مراجع

ابراهیمی، ندا؛ و درانی، کمال (1396). تحلیل تئولوژیک مهارت‌های اجتماعی در سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش. مدیریت فرهنگ سازمانی، 16(2)، 283-304.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1360). رسایل ابن‌سینا (ضیاءالدین درّی، مترجم) (چاپ 2). تهران: کتابخانۀ مرکزی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1371). المباحثات (محسن بیدارفر، مصحح و محقق). قم: بیدارفر.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1375). الإشارات و التنبیهات (خواجه نصیرالدین طوسی، شارح). قم: نشر البلاغة.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1404ق). الشفاء (الطبیعیات): النفس (2ج) (سعید زاید، محقق). قم: مکتبة آیت‌الله المرعشی النجفی.
احمدآبادی آرانی، نجمه؛ و باقری، خسرو (1399). مبانی انسان‌شناسی ازدیدگاه ملاصدرا و اصول تربیتی منتج از آن. مسائل تعلیم‌وتربیت اسلامی، 28(46)، 145-165.
احمدی، فاطمه (1391). تحلیل محتوای کتب "بخوانیم" دورۀ ابتدایی ازبُعد تقویت مهارت‌های زندگی. (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد). دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
ادیب، یوسف (1382). طراحی الگوی مناسب برنامۀ درسی مهارت‌های زندگی برای مدارس راهنمایی. (رسالۀ دکتری). دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
استینی، رحیمه؛ و سیدشریفی، سیده فاطمه (1394). بررسی و تحلیل محتوای کتاب‌های خوانداری دوم و سوم ابتدایی براساس مؤلفۀ مهارت‌های زندگی. همایش ملی آموزش ابتدایی، 1، 646-654.
اسداللهی، فاطمه؛ قاسمی‌زاد، علی‌رضا؛ و دهقانی، یوسف (1395). تحلیل محتوای کتاب تعلیمات اجتماعی ششم براساس مؤلفه‌های سند تحول بنیادین (هویت ملی، اخلاق، آداب و مهارت‌های زندگی)، پژوهش در برنامۀ درسی، 13(23)، 79-88.
باقری، خسرو (1394). نگاهی دوباره به تعلیم‌وتربیت اسلامی (جلد 1) (چاپ 39). تهران: مدرسه.
پیر فیروزجایی، فاطمه (1385). تحلیل محتوای کتاب‌های "فارسی" دورۀ آموزش ابتدایی براساس مؤلفه‌های مهارت‌های زندگی. (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد). دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.
حیدری، سمیرا؛ و زیباکلام مفرد، فاطمه (1387). بررسی دیدگاه ابن‌سینا درباب تعلیم‌وتربیت (مبانی، اصول، اهداف، محتوا، روش). مجلۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی، 38(3)، 89-113.
زمانی‌ها، حسین؛ و اسحاقی‌نسب، اسماء (1394). بررسی و تحلیل نسبت خودآگاهی با مبانی متافیزیکی در فلسفۀ ابن‎سینا. مجلۀ فلسفۀ ذهن، 12(28)، 41-60.
سجادیه، نرگس (1385). گزارشی از آرای فلسفی صدرالمتألهین و دلالت‌های تربیتی آن. فصلنامۀ تربیت اسلامی، 1(2)، 35-63.
سعیدی‌مهر، محمد؛ و صفر نورالله، اکرم (1396). آگاهی مرتبۀ بالاتر در فلسفۀ ابن‌سینا. حکمت سینوی، 21(58)، 5-25.
سهروردی، شهاب‌الدین (1373). مجموعۀ منصفات (هانری کربن، مصحح) (جلد 1) (چاپ 2). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی- سمت.
سهروردی، شهاب‌الدین (1380). مجموعۀ مصنفات (هانری کربن، به‌کوشش). تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
سهروردی، شهاب‌الدین (1391). سهروردی و مکتب اشراق (مجدالین کیوانی، مترجم) (چاپ 6). تهران: نشر مرکز.
سید احمد لواسانی، سید رضا (1394). شناسایی و تحلیل ابعاد و مراتب خودآگاهی در حکمت متعالیۀ صدرایی. (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد). دانشگاه شاهد، تهران، ایران.
صادقی، مجید؛ و مشتاقی، سعید (1394). ضرورت تحلیل محتوای کتاب‌های درسی در دورۀ ابتدایی. اولین کنگرۀ علمی- پژوهشی سراسری توسعه و ترویج علوم تربیتی و روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و علوم فرهنگی اجتماعی ایران.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1354). المبدأ و المعاد (سید جلال‌الدین آشتیانی، به‌کوشش). تهران: انجمن فلسفۀ ایران.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1360). أسرار الآیات. تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفۀ ایران.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1380). الحکمة المتعالیة فی الأسفار (9ج): به‌ضمیمۀ تعلیقات سبزواری (علی‌اکبر رشاد، مصحح و محقق و مقدمه‌نویس) (سید محمد خامنه‌ای، به‌اشراف). تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
صدرالدین شیرازی، مجمد ابن ابراهیم (1383). الحکمة المتعالیة فی أسفار أربعة العقلیة (محمد خواجوی، مترجم). قم: مطبعه.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1394). أسفار أربعه (محمدحسین نائینی و حسن حسن‌زادۀ آملی، ). تهران: مؤسسۀ بوستان کتاب.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1397). مفاتیح الغیب (محمد خواجوی، مترجم). تهران: مولی.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1428ق). الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة (9ج). قم: طلیعۀ نور.
قاسمی زرگر، فهیمه (1385). تحلیل محتوای کتاب‌های درسی دورۀ متوسطه براساس مؤلفه‌های مهارت زندگی. (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد). دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.
نوری، محمد (1393). راهنمای عملی تحلیل محتوای کتاب‌های درسی دورۀ ابتدایی. تهران: دانشگاه آزاد.
Alwishah, Ahmed R. D. (2006), Avecinna's Philosophy of Mind: Self-Awareness and Intentionality. Los Angeles: University of California.
Black, Deborah L. (2008). Avicenna on Self-Awareness and Knowing that One Knows. The Unity of Science in the Arabic Tradition, Volume 11 of the Series Logic, Epistemology, and The Unity of Science, Springer Netherlands, 63-87.
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (UNESCO) (2016).
علوم تربیتی از دیدگاه اسلام
دوره 10، شماره 18
فروردین 1401
صفحه 149-168

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 15 فروردین 1401
  • تاریخ بازنگری: 13 تیر 1401
  • تاریخ پذیرش: 20 تیر 1401
  • تاریخ اولین انتشار: 20 تیر 1401
  • تاریخ انتشار: 01 فروردین 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار