تبیین رابطۀ سلامت معنوی با انواع قلوب هشت‌گانه در قرآن کریم

نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ دکتری علوم قرآن و حدیث، پژوهشگر و مدرس دانشگاه جامع امام حسین (ع)، تهران، ایران .

2 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

امروزه، سلامت معنوی، یکی از ابعاد مهم سلامتی انسان قلمداد می‌شود؛ زیرا نقش معنویات در سلامت روحی و به‌تبع آن، سلامت جسمانیِ انسان، انکارناپذیر است. از طرفی در اسلام به جنبۀ معنوی و الهی توجه فراوان شده است؛ چنان‌که خداوند متعال در قرآن کریم، از قلب به‌عنوان منبع و ظرفِ سلامت معنوی یاد کرده و در این حوزه، بیست نوع قلب مختلف را نام برده است که هشت مورد از آن‌ها بر سلامت و دوازده مورد دیگر بر نبودِ سلامت دلالت می‌کنند؛ از این روی، در نوشتار حاضر، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و مراجعه به منابع تفسیری، ارتباط قلب‌های سالم با سلامت معنوی انسان، را بررسی کرده‌ایم تا ضمن مشخص‌شدن میزان ارتباط این قلوب با سلامت معنوی، شاخصه‌ها و ویژگی‌های این قلوب معرفی شوند؛ بنابراین، در مرحلۀ نخست، قلب و سلامت معنوی را تعریف و سپس رابطۀ قلوب هشت‌گانه با سلامت معنوی را تبیین و تحلیل کرده‌ایم. درنهایت نتیجه گرفته‌ایم نقطۀ مشترک این قلب‌ها گرایش به توحید است و با عنایت به این مسئله که قلب، ظرفی برای مظروف خود محسوب می‌شود، هرقدر این قلوب از توحید بیشتری برخوردار باشند، به همان اندازه، سلامت معنوی خواهند داشت. بررسی‌های صورت‌گرفته نشان می‌دهد قلب سلیم، دارای بالاترین مرتبه است و پس‌از آن، به‌ترتیب، قلب مخبت، قلب مهدی، قلب منیب، قلب تقی، قلب مطمئن، قلب وجل و قلب حی. درجاتی از سلامت معنوی دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Explaining the Relationship between Spiritual Health and Different Types of Eight Hearts from the Perspective of the Holy Quran

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ghasemi Shub 1
  • Saeed Jalilian 2
1 Ph.D in Quran and Hadith Sciences, Instructor and Researcher of Imam Hussein University, Tehran, Iran.
2 AM in Quran and Hadith Sciences, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Today, spiritual health is recognized as one of the most important aspects of human health; Because the role of spirituality in the mental and consequently physical health of man is undeniable. On the other hand, the religion of Islam has paid much attention to the spiritual and divine aspect. God in the Holy Quran mentions the heart as a source and container of spiritual health and in this regard, it names  different types of hearts, of which 8 indicate health and  indicate ill health. Now the question arises, to what extent are these hearts related to spiritual health in humans? For this reason, this article, using descriptive and analytical methods and referring to interpretive sources, and in order to prevent lengthy speech, has only examined the relationship between healthy hearts and spiritual health. First, a definition of heart and spiritual health is presented and then the relationship between the eight hearts and spiritual health was explained and analyzed.  Finally, the common point of these hearts is in the tendency to monotheism, and considering that the heart is a container for its contents, the more this monotheistic heart enjoys, the more it enjoys spiritual health Therefore, a healthier heart has the highest level of spiritual health, after that, in order, the heart of Mokhbet, the heart of Mahdi, the heart of Munib, the heart of Taqi, the heart of Muotmaan, the heart of Wajal and the heart of Hie. They have some degrees of spiritual health.

کلیدواژه‌ها [English]

  • spiritual health
  • eight hearts
  • Holy Quran
  • healthy heart

مراجع

قرآن کریم (ناصر مکارم شیرازی، مترجم).
نهج البلاغه (1414ق). ‏(صبحى صالح، مصحح). قم‏: دار الهجرة.
ابن‌اثیر، مبارک بن محمد (1367). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر. قم: مؤسسۀ مطبوعاتی اسماعیلیان.
ابن‌عاشور، محمد بن طاهر (بی‌تا). التحریر و التنویر. بی‌جا: بی‌نا.
ابوالقاسمى، محمدجواد (1391). مفهوم‌شناسى سلامت معنوى و گسترة آن در نگرش دینى. مجلۀ اخلاق پزشکى، ۲، 45-68.
ازدى، عبدالله بن محمد (1387). کتاب الماء. تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران- مؤسسۀ مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل.
اسد زندی، مینو (۱۳۹۳). رهیافت قلب سلیم در مفهوم‌شناسی سلامت معنوی. نشریۀ فقه پزشکی، 18 و ۱۹، 143-174.
اسدی نوقانی، احمدعلی؛ امیدی، شیدا؛ و حاجی‌آقاخانی، سعید (1384). روان‌پرستاری. تهران: بشری.
تسترى، ابومحمد سهل بن عبدالله (‏1423ق). تفسیر التسترى. بیروت: منشورات محمدعلى بیضون- دار الکتب العلمیة.
تهرانی، مجتبی (1400). کتاب رسائل بندگی: دفتر دل. تهران: مصابیح الهدی.
جلایی نوبری، حسین (۱۳۹۷). قلب و سلامت معنوی. پژوهش در دین و سلامت، ۵، 1-۴.
جوهرى، اسماعیل بن حماد (1376ق). الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة. بیروت: دار العلم للملّایین.
حسینی کارنامی، سید حسین؛ و زکوی، علی‌اصغر (1398). تحلیلی بر معناشناسی قلب سلیم: رهیافتی در شناخت سلامت معنوی در قرآن کریم. دین و سلامت، ۱، 50-63.
حقى بروسوى، اسماعیل (بى‌تا). تفسیر روح البیان. بیروت‏: دارالفکر.
حمیرى، نشوان بن سعید (1420ق). شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم. دمشق: دارالفکر.
خطیب، عبدالکریم (بی‌تا). التفسیر القرآنى للقرآن. بی‌جا‏: بی‌نا.
دروزة، محمد عزت (‏1383ق). التفسیر الحدیث. قاهره‏: دار إحیاء الکتب العربیة.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن. بیروت‏: دارالقلم‏.
رشیدالدین میبدى، احمد بن ابى‌سعد (1371). ‏کشف الأسرار و عدة الأبرار. تهران‏: امیرکبیر.
سید قطب، ابراهیم شاذلی (1412ق). فى ظلال القرآن‏. قاهره: دارالشروق.
سیدفاطمی، نعیمه؛ رضایی، محبوبه؛ گیوری، اعظم؛ و حسینی، فاطمه (1385). اثر دعا بر سلامت معنوی بیماران مبتلا به سرطان. فصلنامۀ پایش، ۴، 295-۳۰۴.
صاحب، اسماعیل بن عبّاد (1414ق). المحیط فى اللغة. بیروت: عالم الکتب.
صادقى تهرانى، محمد (1365). الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن. قم‏: فرهنگ اسلامى‏.
طباطبایی، سید محمدحسین (1374). تفسیر المیزان (سید محمدباقر موسوى همدانى، مترجم). قم‏: دفتر انتشارات اسلامى جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم..
طبرسى، فضل بن حسن (‏1372‏). مجمع البیان فى تفسیر القرآن. تهران‏: ناصرخسرو.
طریحى، فخرالدین بن محمد (1375). مجمع البحرین (چاپ 3) (احمد حسینى اشکورى، محقق و مصحح). تهران‏: مرتضوی..
طوسى، محمد بن حسن (بی‌تا). التبیان فى تفسیر القرآن. بیروت‏: دار احیاء التراث العربى.
عباسى، محمود؛ شمسى کوشکى، احسان؛ و ابوالقاسمى، محمدجواد (1396). درآمدى بر سلامت معنوى. تهران: مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی.
عبدالرحیمی، محمد (1394). جایگاه سلامت در دین اسلام و تبیین نقش قلب و عقل در سلامت معنوی. نشریۀ بصیرت و تربیت اسلامی، ۳۲، ۱۰-75.
عبدالرزاق کاشی، عبدالرزاق بن جلال‌الدین (1370). شرح فصوص الحکم (چاپ 4). قم: بیدار.
عسکرى، حسن بن عبدالله (1400ق). الفروق فى اللغة. بیروت: دار الآفاق الجدیدة.
فخرالدین رازى، ابوعبدالله محمد بن عمر (۱۴۲۰ق‏). مفاتیح الغیب. بیروت‏: دار احیاء التراث العربى.
فراهیدى، خلیل بن احمد (۱۴۰۹ق). کتاب العین. قم: نشر هجرت.
فضل‌الله، سید محمدحسین (1419ق). تفسیر من وحى القرآن. بیروت‏: دار الملاک للطباعة و النشر.
قاسمى، محمد جمال‌الدین‏ (1418ق). محاسن التأویل. بیروت‏: دار الکتب العلمیة.
قرشى، على‌اکبر (۱۳۷۱). قاموس قرآن. تهران‏: دار الکتب الإسلامیة.
قشیرى، عبدالکریم بن هوازن (بی‌تا). لطایف الإشارات (ابراهیم بسیونى‏، محقق). مصر: الهیئة المصریة العامة للکتاب‏.
گروه سلامت معنوی فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران؛ و عزیزی، فریدون (1393). سلامت معنوى: چیستى، چرایى و چگونگى. تهران: حقوقى.
گنابادی، سلطان محمد (1372). بیان السعادة فى مقامات العبادة (رضا خانی و حشمت‌الله ریاضى، مترجمان). تهران‏: دانشگاه پیام نور.
مدرسى، سید محمدتقى (1419ق‏‏). من هدى القرآن. تهران: دار محبى الحسین‏.
مدنى، على‌خان بن احمد (1384). الطراز الأول و الکناز لما علیه من لغة العرب المعول. مشهد: مؤسسة آل‌البیت- علیهم السلام- لاحیاء التراث.
مصطفوى، حسن (1360). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران‏: بنگاه ترجمه و نشر.
مغنیه، محمدجواد (۱۴۲۴ق‏). تفسیر الکاشف. تهران‏: دار الکتب الإسلامیة.
مکارم شیرازى، ناصر (1374). تفسیر نمونه. تهران‏: دار الکتب الإسلامیة.
هاشمی رفسنجانی، اکبر (1378). تفسیر راهنما. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
Gomez, R.; and Fisher, J. W. (2003). Domains of Opiritual Well-Being and Development and Validation of the Spiritual Well-Being Questionnaire. Personality and Individual Differences, 35, 1975-1991.
Sarabandi, A.; Kamali, M.; and Mobaraki, H. (2013). The Relationship between Impaired Visual Function and Quality of Life of the Blind. Journal of Research in Rehabilitation, 8(6), 5-10.
علوم تربیتی از دیدگاه اسلام
دوره 10، شماره 19
مهر 1401
صفحه 329-355

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 05 اردیبهشت 1401
  • تاریخ بازنگری: 28 مرداد 1401
  • تاریخ پذیرش: 08 شهریور 1401
  • تاریخ اولین انتشار: 08 شهریور 1401
  • تاریخ انتشار: 01 مهر 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار