اثر رهبری معنوی اسلامی بر سلامت معنوی معلمان با نقش‌های میانجی سرمایۀ معنوی و هوش معنوی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌‏آموختۀ کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

2 دانشیار گروه مدیریت آموزشی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران .

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، بررسی اثر رهبری معنوی اسلامی بر سلامت معنوی معلمان با نقش‌های میانجی سرمایۀ معنوی و هوش معنوی است و برای انجام‌دادن تحقیق از روش توصیفی- همبستگی استفاده کرده‌ایم. جامعۀ آماری پژوهش، تمام دبیران متوسطۀ شهر خاش (استان سیستان و بلوچستان) در سال تحصیلی 1400-1401 را دربر می‌گیرد (281N=) و به‌شیوۀ نمونه‌گیری تصادفی- طبقه‌ای (برحسب جنسیت)، 163 دبیر ازطریق پرسشنامه‌های رهبری معنوی اسلامی (مرزوقی، ترک‌زاده و پیروی‌نژاد، 1394)، هوش معنوی (Hildebrant, 2011)، سلامت معنوی اسلامی (سایه‌میری و دیگران، 1395) و سرمایۀ معنوی (گل‌پرور، مصاحبی، عابدینی، ادیبی و عبدلی، 1394) مطالعه شده‌اند. برای تجزیه‌‏وتحلیل داده‌ها از ضریب همبستگی پیرسون و مدل معادلات ساختاری با کمک نرم‌افزار‌های SPSS و SmartPLS استفاده کرده‌ایم. یافته‌ها نشان می‌دهد بین رهبری معنوی اسلامی، سلامت معنوی، سرمایۀ معنوی و هوش معنوی، رابطه‌ای مثبت و معنادار وجود دارد و نتایج مدل معادلات ساختاری نیز بیانگر آن است که رهبری معنوی اسلامی به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم، و با میانجی‌گری‌های سرمایۀ معنوی و هوش معنوی بر سلامت معنوی معلمان اثر معنادار و مثبت دارد؛ بنابراین، به‌‏کارگیری سبک رهبری معنوی اسلامی نه‏‌تنها مستقیماً بر سلامت معنوی معلمان اثر مثبت می‌گذارد؛ بلکه ازطریق تقویت سرمایۀ معنوی و هوش معنوی بر سلامت معنوی معلمان به‌گونه‌ای معنادار و مثبت، مؤثر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابوالقاسمی، حسن؛ و اسدزندی، مینو (1398). تبیین چگونگی تأثیر سلامت معنوی بر سایر ابعاد سلامت. فرهنگ و ارتقای سلامت فرهنگستان علوم پزشکی، 3(2)، 164-174.
احمدی نیک، فاضل (1400). بررسی تأثیر ابعاد هوش معنوی بر فرسودگی شغلی معلمان متوسطۀ شهرستان بهبهان. رویکردی نو در علوم تربیتی، 3(3)، 48-58.
اسدزندی، مینو؛ ابوالقاسمی، حسن؛ جوادی، مهروز؛ و سرهنگی، فروغ (1399). ارزیابی تطبیقی رفتارهای سلامت معنوی مردم ایران در پاندمی کووید-۱۹ با شواهد دینی. طب نظامی، 22(8)، 864-872.
اله‌ویردی‌زاده، مهدی؛ و خدایی محمودی، رضا (1397). مدل اثربخشی رهبری معنوی برمبنای دستیابی به رفتار شهروندی سازمانی و بهره‌وری کارکنان. مدیریت بهره‌وری (فراسوی مدیریت)، 11(44)، 211-229.
امیدی‌نژاد، مجید؛ و شیخ‌الاسلامی کندلوسی، نادر (1398). بررسی رابطۀ هوش معنوی و تحول سازمان ازطریق به‌کارگیری رهبری خدمت‌گزار در بانک ایران‌زمین. مطالعات مدیریت و حسابداری، 5(1)، 19-34.
بنی‌سی، پری‌ناز؛ و فرهودی، هانیه (1397). بررسی تأثیر سرمایۀ معنوی و سرمایۀ اجتماعی بر فرهنگ سازمانی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد دماوند. تحقیقات مدیریت آموزشی، 9(36)، 105-120.
بهرامی، محمود؛ بابایی، رضا؛ فروهر، آرزو؛ محمدنظری، علی؛ و زهراکار، کیانوش (1392). نقش ابعاد سلامت معنوی در پیش‌بینی الگوهای ارتباطی زناشویی معلمان زن مقطع ابتدایی شهر کرج. نسیم تندرستی، 2(4)، 9-16.
بهرامی، محمود؛ نظری، علی؛ محمدی، زهرا؛ و کار، کیانوش (1393). پیش‌بینی الگوهای ارتباطی زوج‌ها توسط سلامت معنوی و بهزیستی روان‌شناختی. اندیشه و رفتار در روانشناسی بالینی، 9(23)، 7-16.
ترابی، محمدامین؛ ممیز، آیت‌الله؛ و رسولی، نسرین (1400). نقش میانجی سرمایۀ معنوی پلیس در اثرگذاری اخلاق اسلامی بر نظام سلامت اداری (مورد مطالعه: فرماندهی انتظامی همدان). مطالعات فرهنگی پلیس (دانش انتظامی همدان)، 81، 25-34.
جهانگیری فرد، سهراب؛ شفیع‌زاده، حمید؛ و سلیمانی، نادر (1400). ارتقای سلامت ‏معنوی در دانشگاه نسل چهارم. پژوهش در دین و سلامت، 7(3)، 92-110.
دوادی، خدیجه (1398). رابطه بین هوش معنوی و خلاقیت بین معلمان متوسطۀ شهرستان تبریز. پیشرفتهای نوین در روان‏شناسی، علوم تربیتی و آموزشوپرورش، 2(6)، 16-29.
دوجی، سامیا؛ و باقرپور، معصومه (1399). پیش‌بینی فضیلت‌گرایی معلمان براساس مؤلفه‌های «سرمایۀ معنوی» و «التزام حرفه‌ای». علوم تربیتی ازدیدگاه اسلام، 8(15)، 77-95.
رامرودی، مسعود؛ و ناستی زایی، ناصر (1399). تأثیر رهبری معنوی بر سلامت معنوی با میانجیگری حمایت سازمانی. پژوهش در دین و سلامت، 6(2)، 73-86.
سایه‌میری، کوروش؛ تقی‌نژاد، حمید؛ توان، حامد؛ موسوی مقدّم، سید رحمت‌الله؛ محمدی، ایمان؛ و احمدی، زهرا (1395). بررسی رواسازی پرسشنامۀ سلامت معنوی ازدیدگاه اسلام. فصلنامۀ علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ۲۶(2)، 109-115.
سپه‏وند، رضا؛ موسوی، سید نجم‌الدین؛ عارف‌نژاد، محسن؛ و فتحی چگنی، فریبرز (1400). رهبری توانمندساز و آوای سازنده: تحلیل نقش میانجی سرمایۀ معنوی (مورد مطالعه: دانشگاه علوم دریایی امام خمینی (ره) نوشهر). آموزش علوم دریایی، 8(1)، 80-95.
سجادی، زینب سادات (1395). بررسی نقش هوش معنوی در رهبری تحول‌آفرین. اسلام و مدیریت، 5(10)، 91-108.
شمسی، منیژه؛ و ناستی زایی، ناصر (1397). نقش واسطه‌گری هوش معنوی در رابطه بین سرمایۀ اجتماعی و سرمایۀ روان‏شناختی دانشجویان تحصیلات تکمیلی. توسعۀ آموزش در علوم پزشکی، 11(32)، 22-33.
عابدینی، یاسمین؛ رجایی‌پور، سعید؛ و سلام سدهی، علی‌رضا (1394). بررسی رابطۀ هوش معنوی و رهبری خدمت‌گزار در مدیران مدارس متوسطه. پژوهش‌های کاربردی روان‏شناختی، 6(4)، 31-43.
عبداللهی، عاطفه؛ و نصیری، محمد (1397). ارتباط سلامت معنوی با سبک تفکر و خلاقیت معلمان ورزش. مطالعات اسلامی درحوزۀ سلامت، 2(4)، 95-104.
عربشاهی کریزی، احمد؛ و صفا، سید باقر (1400). هوش معنوی و دل‌بستگی شغلی کارکنان نیروی انتظامی. مطالعات راهبردی ناجا، 6(19)، 105-132.
عربشاهی کریزی، احمد؛ و فلاحتی، آمنه (1399). بررسی تأثیر سبک زندگی اسلامی بر سلامت روانی با توجه به نقش تعدیلگری هوش معنوی. مدیریت در دانشگاه اسلامی، 9(2)، 375-392.
عیسی‌مراد، ابوالقاسم؛ حسن‏وند، فضل‌الله؛ و قلمی، زهرا (1400). فراترکیب پژوهش‌های سلامت معنوی در ایران (مروری). فرهنگ و ارتقای سلامت، 5(2)، 195-204.
فرح‌بخش، سعید؛ ستار، آزیتا؛ و پورمحمدی، سیده مریم (1396). ارائۀ مدل ساختاری ارتباطی بین رهبری معنوی و بهزیستی سازمانی با میانجیگری مثبت‌اندیشی مدیران مدارس ابتدایی شهر خرم‌آباد. علوم تربیتی، 24(1)، 97-120.
فروتنی، زهرا (1398). سنجش تأثیر سرمایۀ معنوی بر تمایل کارآفرینی. فرهنگ در دانشگاه اسلامی، 9(1)، 61-80.
قنبری، سیروس؛ و سلطان‌قلی، فرزانه (1399). نقش رهبری معنوی مدیران مدارس در تعلق خاطر کاریِ معلمان با میانجیگری سرمایۀ اجتماعی. مدیریت مدرسه، 8(3)، 215-238.
گل‌پرور، محسن؛ مصاحبی، محمدرضا؛ عابدینی، حسن؛ ادیبی، زهرا؛ و عبدلی، فهیمه (1394). ساخت و اعتباریابی مقیاس سرمایۀ معنوی و بهزیستی معنوی سالمندان. فصلنامۀ اندازهگیری تربیتی، 5(19)، 130-149.
محمدی، سمیه؛ سلیمان‌پور، لیلا؛ برهانی، فریبا؛ و روشن‌زاده، مصطفی (1397). هوش معنوی و سلامت معنوی در دانشجویان دانشکدۀ پرستاری بروجن. پرستاری ایران، 31(113)، 1-9.
مرزوقی، رحمت‌الله؛ ترک‌زاده، جعفر؛ و پیروی‌نژاد، زینب (1394). تدوین و اعتباریابی الگوی رهبری معنوی اسلامی در سازمان ازمنظر نهج‏البلاغه. پژوهشنامۀ نهجالبلاغه، 3(12)، 43-70.
مشتاقیان ابرقویی، حجت؛ زارع، محمدرضا؛ محمودی خمیری، یوسف؛ و احمدزاده، علی (1390). دیدگاه رهبری اسلامی. مدیریت در اسلام، 4(10)، 25-35.
معارف، مجید؛ و اسدی، فرزانه (1396). عوامل دستیابی به سلامت معنوی ازمنظر قرآن و حدیث. بصیرت و تربیت اسلامی، 14(41)، 9-40.
Ajele, W. K.; Oladejo, T. A.; Akanni, A. A.; and Babalola, O. B. (2021). Spiritual Intelligence, Mindfulness, Emotional Dysregulation, Depression Relationship with Mental Well-Being among Persons with Diabetes during COVID-19 Pandemic. Journal of Diabetes and Metabolic Disorders, 20(2), 1705-1714.
Aydin, B.; and Ceylan, A. (2009). The Effect of Spiritual Leadership on Organizational Learning Capacity. African Journal of Business Management, 3(5), 184-190.
Ayranci, E.; and Semercioz, F. (2010). The Relationship between Spiritual Leadership and Issues of Spirituality and Religiosity: A Study of Top Turkish Managers. International Journal of Business and Management, 6(4), 136-149.
Bekis, T. (2006). Liderlikte Ruhsal Zekâ Üzerine Uygulamalı bir Çalışma: A Practical Study about Spiritual Intelligence in Leadership. (Master Thesis). Selcuk University, Retrieved from The Council of Higher Education National Theses Database. Available in: http://tez2.yok.gov.tr/ 17.02.2010.
DeConinck, J. B. (2010). The Effect of Organizational Justice, Perceived Organizational Support, and Perceived Supervisor Support on Marketing Employees' Level of Trust. Journal of Business Research, 63(12), 1349-1355.
Dogan, S.; and Kylayn, F. (2009). Ruhsallık, Duygusal Zekâ ve Dönüştürücü Liderlik Davranışları Üzerine bir Araştırma: A Research about Spirituality, Emotional Intelligence and Transformational Leadership Behaviors. İş, Güç; Industry İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi (Industrial Relations and Human Resources Journal(, 11(4), 67-88.
Fornell, C.; and Larcker, D. F. (1981). Evaluating Structural Equation Models with Unobservables, Variables and Measurement Error. Journal of High Technology Management Research, 11(1), 137-153.
Hildebrant, L. S. (2011). Spiritual Intelligence: Is It Related to a Leader's Level of Ethical Development?. A Dissertation Presented in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree Doctor of Philosophy. Capella University.
Howard, B. B.; and White, S. R. (2009). Spiritual Intelligence and Transformational Leadership: A New Theoretical Framework. Journal of Curriculum and Instruction (JoCI), 3(2), 54-67.
Luckcock, T. (2010). Spirited Leadership and the Struggle for the Soul of Headteachers: Differentiating and Balancing Nine Types of Engagement. Educational Management Administration and Leadership, 38, 405-422.
Mas-Machuca, M.; and Marimon, F. (2019). Holistic Spiritual Capital: Definition and It's Measurement. International Journal of Organization Theory and Behavior, 22(1), 96-110.
Mohammed, S. M.; and Elashram, R. E. (2022). The Impact of Spiritual Leadership on Workplace Spirituality in the Light the COVID-19 Pandemic in the Governmental Health Sector. Leadership and Organization Development Journal, 43(4), 623-637.
Samul, J. (2020). Emotional and Spiritual Intelligence of Future Leaders: Challenges for Education. Education Sciences, 10(7), 178.
Saxena, G.; Mowla, M. M.; and Chowdhury, S. (2020). Spiritual Capital (Adhyatmik Shompatti): A Key Driver of Community Well-Being and Sustainable Tourism in Cox’s Bazar, Bangladesh. Journal of Sustainable Tourism, 28(10), 1576-1602.
Vasconcelos, A. F. (2021). Individual Spiritual Capital: Meaning, A Conceptual Framework and Implications. Journal of Work-Applied Management Ahead-of-Print (Ahead-of-Print), 13(1), 117-141.
Yasuno, M. (2008). The Role of Spirituality in Leadership for Social Change. Spirituality in Higher Education Newsletter, 4(3), 1-4.
Yusuf, M. B. (2011). Effects of Spiritual Capital on Muslim Economy: The Case of Malaysia. Research on Humanities and Social Science, 1(2), 23-40.