الگوی شبکه محور حکمرانی آموزش وپرورش مبتنی بر نهج البلاغه

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای مدیریت آموزشی، دانشکده علوم تربیتی وروانشناسی، واحد اصفهان(خوراسگان)، دانشگاه آزاد

2 دانشیار علوم تربیتی،دانشکده علوم تربیتی وروانشناسی،واحداصفهان(خوراسگان)،دانشگاه آزاد اسلامی،اصفهان،ایران

3 دانشیارگروه مدیریت آموزشی، دانشکده علوم تربیتی وروانشناسی، واحد اصفهان(خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

چکیده

آموزش‏‌وپرورش، معرف هویت فرهنگی و دینی جامعه است که ارتقای حکمرانی آن به‌‏مثابۀ مهم‌ترین نهاد تربیت نیروی انسانی، مولّد سرمایۀ اجتماعی و عهده‌دار اجرای سیاست‌های مصوب، ضرورتی انکارناپذیر دارد. با توجه به اهمیت موضوع، هدف از این پژوهش کیفی، شناسایی مؤلفه‌های حکمرانی در آموزش‏‌وپرورش با رویکرد اسلامی بوده است و برای گردآوری داده‌ها و شناسایی مضامین از تحلیل مضمون موضوعی برپایۀ روش آتراید- استرلینگ با رویکرد استقرایی و به‏صورت اکتشافی استفاده کرده‌ایم. محیط پژوهش، متن نهج‌البلاغه، بیست مقاله و دو کتاب را شامل می‌شود. پس‌از مطالعۀ دقیق، ابتدا متون موردنظر کدگذاری شدند و بدین ترتیب، با بهره‌گیری از ترجمه‌های مختلف نهجالبلاغه، 650 مضمون اولیه براساس کلیدواژۀ مرتبط با حکمرانی شناسایی و انتخاب شد. بعداز جمع‌بندی و خلاصه‌کردن، مضامین اولیه به 154 مضمون پایه و هشت مضمون سازمان‌دهنده (ضرورت و چگونگی شکل‌گیری، پیش‌بایست‌ها، اهداف و مسئولیت‌ها، پیش‌ران‌ها، بازدارنده‌ها، مردم‌گرایی، تسهیل‌گرها و معنویت در لایه‌های مختلف حکمرانی) برای مضمون فراگیر حکمرانی آموزش‌‏وپرورش با رویکرد اسلامی تقسیم‌بندی شد و ترسیم شبکۀ مضامین آن صورت گرفت. اعتبارپذیری پژوهش با استناد به رویکرد لینکلن و گوبا (1985)، مبتنی‏بر چهار معیار باورپذیری، انتقال‌پذیری، اطمینان‌پذیری و تأییدپذیری انجام شد و متخصصان و خبرگان حوزه و دانشگاه درزمینۀ حکمرانی و آموزش‏‌وپرورش، آن را تأیید کردند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


نهج‌البلاغه (۱۳۸۵). (محمد دشتی، مترجم). قم: قدس.
آذرنگ، ندا؛ و پیروزی، عبدالله (۱۳۹6). بررسی نقش مردم در حکومت اسلامی و مبانی نظری آن ازدیدگاه امام خمینی. پرتال امام خمینی، تهران: مؤسسۀ چاپ و نشر عروج، 44-67.
ایوب میگونی، محمدرضا (۱۳۹۷). تبیین پیشرانهای حکمرانی خوب با رویکرد تحلیل تأثیر متقاطع، تهران: کنفرانس حکمرانی و سیاست‌گذاری.
باغ‏گلی، حسین (۱۳۹۲). مطالعۀ انتقادی تربیت معنوی در دنیای معاصر: مقایسۀ معنویت‌های دینی و نوپدید در عرصۀ تربیت. (رسالۀ دکتری). دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه مشهد، مشهد، ایران.
باقری مقدّم، ناصر؛ و احمدی، حسن (۱۳۹۷). آسیب‌شناسی حکمرانی در نظام آموزش عالی ایران. فصلنامۀ علمی- پژوهشی سیاستگذاری عمومی، 4(4)، 55-74.
باقریان، فاطمه؛ و فاضلی، عصمت (۱۳۹۰). آموزش عالی در کشورهای درحالتوسعه: بیم و امید (گزارش بانک جهانی). تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
بردبار، غلام‌رضا؛ ضرابی‌زاده، شیما؛ و صالحی، طاهر (۱۳۹۲). ارائۀ الگوی حکمرانی خدامَدار. فصلنامۀ علمی- پژوهشی مدیریت اسلامی، ۲۳(۲)، ۹-41.
بور، مارک (1379). حکمرانی: مقدمه‌ای بسیار کوتاه (عرفان مصلح و زهره کریمیان، مترجمان). تهران: کرگدن.
حجازی فرد، سعید (۱۳۹۷). حکمرانی در نهج‌البلاغه. نشست تخصصی شمارۀ ۳ از سلسلهنشست‌های حکمرانی اسلامی، تهران: مدرسۀ حکمرانی شهید بهشتی.
خلخالی، علی؛ نصیرناتری، جعفر؛ شکیبایی، زهره؛ سلیمان‌پور، جواد؛ و کاظم‌پور، اسماعیل (۱۳9۹). مفهوم‌سازی حکمرانی خوب در آموزش‌وپرورش عمومی ایران با رویکرد پدیدارشناسی. دوفصلنامۀ علمی- پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 11(41/41)، ۱۹۱-۲0۸.
داداش‌کریمی، یحیی؛ میرسپاسی، ناصر؛ و نجف‌بیگی، رضا (۱۳۹۷الف). آسیب‏شناسی حکمرانی در نظام آموزش عالی ایران. فصلنامۀ علمی- پژوهشی سیاستگذاری عمومی، 4(74)، 4-55.
داداش‏کریمی، یحیی؛ میرسپاسی، ناصر؛ و نجف‏بیگی، رضا (۱۳۹۷ب). طراحی مدل حکمرانی در آموزش عالی کشور. نشریۀ مدیریت سازمان‌های دولتی، ۲۸، ۱-۲۷.
درخشه، جلال؛ و موسوی‏نیا، مهدی (۱۳۹۷). مؤلفه‌های حکمرانی شایسته در سیرۀ حکومتی پیامبر اسلام (ص). دوفصلنامۀ علمی- پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 9(1)، ۱-۲۸.
رجایی، امیر (۱۳۹6). بررسی وضعیت حکمرانی در بخش آموزش ازمنظر ارتباطی آن در کشورهای جهان. فصلنامۀ علمی- ترویجی سیاستنامۀ علم و فناوری، 7(4)، 25-34.
رضایی، حسن؛ دهقانی، روح‌الله؛ و کیان‌پور، مهرداد (۱۳۹۸). طراحی و تبیین مؤلفه‌ها و شاخص‌های اساسی حکمرانی اسلامی (دولت معیار). تهران: مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری.
رفیعی آتانی، عطاء‌الله (۱۳9۹). معنا و مبنای حکمرانی اسلامی: نخستین نشست از سلسلهنشست‌های مقدماتی کنفرانس سیاستگذاری عمومی و حکمرانی اسلامی. تهران: مرکز پژوهش‌های علوم انسانی صدرا.
سالار زرهی، حبیب‌الله؛ و پورحبیب، حبیب (۱۳۹5). بررسی سِیر تحول در پارادایم‌های مدیریت دولتی: از پارادایم مدیریت سنتی دولتی تا پارادایم حکمرانی خوب. نشریۀ مدیریت دولتی دانشگاه تهران، 4(۹)، 4۳-6۲.
سلطانی سروستانی، ژاله؛ صالحی، مسلم؛ قلتاش، عباس؛ و نادی، محمدعلی (۱۳۹۷). تحلیل عاملی تأییدی الگوی رهبری معنوی در آموزش عالی. فصلنامۀ پژوهش در رویکرد نو در مدیریت آموزشی، 8(4/۳۲)، ۱۹-4۲.
سلیمی، جلیل؛ و مکنون، رضا (۱۳۹۷). فراتحلیل پژوهش‌های علمی ناظر بر مسئلۀ حکمرانی در ایران. نشریۀ مدیریت دولتی، دانشکدۀ مدیریت دانشگاه تهران، 10(۱)، ۱-۳۰.
شاه‌آبادی، ابوالفضل؛ و جامه‌بزرگی، آمنه (۱۳۹۲). نظریۀ حکمرانی خوب ازدیدگاه نهج‌البلاغه. نشریۀ پژوهشنامۀ نهج‌البلاغه، 1(۲)، ۲.
صلیبا، جمیل؛ و صانعی دره‌بیدی، منوچهر (۱۳۹۳). فرهنگ فلسفی (چاپ 4). تهران: حکمت.
عابدی جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمدسعید؛ فقیهی، ابوالحسن؛ و شیخ‌زاده، محمد (۱۳۹۰). تحلیل مضمون و شبکۀ مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی. نشریۀ اندیشۀ مدیریت راهبردی، ۱۰، ۱5۱-۱۹۸.
عمید زنجانی، عباس‌على (۱۳۸۰). دو گفت‌وگو درباب حکومت دینی و سکولار. فصلنامۀ علمی- پژوهشی قبسات، 6(۲۰ و ۲۱)، 3-27.
غلامی، رضا (۱۳98). معنا و مبنای حکمرانی اسلامی: نخستین نشست از سلسلهنشست‌های مقدماتی کنفرانس سیاستگذاری عمومی و حکمرانی اسلامی. تهران: مرکز پژوهش‌های علوم انسانی صدرا.
محمدپور، احمد (۱۳۹۷). ضدِروش: زمینه‌های فلسفی و رویه‌های علمی در روششناسی کیفی. قم: لوگوس.
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (1397). نرم‌افزار دانشنامۀ علوی (نسخۀ 3). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مطهری، مرتضی (۱۳6۸). سِیری در نهج‌البلاغه. قم: صدرا.
مطهری، مرتضی (۱۳۸۳). مجموعۀ آثار (جلد ۲۳). قم: صدرا.
معین، محمد (1371). فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر.
منتظری، محمد؛ بهمنی، اکبر؛ و فتحی‌زاده، علی‌رضا (1397). الگوی حکمرانی خوب ازدیدگاه نهج‌البلاغه: گامی درجهت تبیین الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت. دوفصلنامۀ علمی- پژوهشی مطالعات الگوی پیشرفت اسلامی ایران، (11)6، 133-155.
منیعی، رضا؛ سلیمانی، نادر؛ و عباس‌زاده، موسی (۱۳۹۷). شناسایی عوامل مؤثر بر الگوی حکمرانی تربیتی مناسب در نظام آموزشی با استفاده از نظریۀ سه‌شاخگی. مجلۀ دانشکدۀ پزشکی دانشگاه پزشکی دانشگاه مشهد، 6۱، ۲۲۳-۲۳۰.
منیعی، رضا؛ سلیمانی، نادر؛ عباس‌زاده، ناصر؛ و طباطبایی، سید موسی (۱۳۹۸). طراحی و اعتباریابی الگوی حکمرانی تربیتی خوب در نظام آموزشی. فصلنامۀ علمی آموزش علوم دریایی، 6(۲۱)، ۱۰۹-۱۲۶.
موسوی خمینی، روح‌الله (۱۳۷۸). صحیفۀ امام (۲۲ج). تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
مهدی‌نژاد نوری، محمد؛ نوروزی، خلیل؛ و کاظمی شوره، محمدحسین (1400). شناسایی ابعاد حکمرانی آموزش‌وپرورش جمهوری اسلامی ایران. اولین همایش ملی حکمرانی اسلامی، مدرسۀ حکمرانی شهید بهشتی. تهران.
نادری، محمدمهدی (۱۳۹6). مقدمه و واژه‌نامۀ حکمرانی خوب. نشریۀ اسلام و پژوهش‌های مدیریت، 1(1)، 6۹-94.
ناظمی اردکانی، محمد (۱۳۹۸). نشست تخصصی شمارۀ ۱۷. تبیین مؤلفه‌های حکمرانی اسلامی، سلسله نشست‌های حکمرانی اسلامی، تهران: مدرسۀ حکمرانی شهید بهشتی.
نصیرناتری، جعفر؛ خلخالی، علی؛ شکیبایی، زهره؛ سلیمان‌پور، جواد؛ و کاظم‌پور، اسماعیل (۱۳9۹). تبیین سازه‌های حکمرانی خوب در نظام آموزش عمومی ایران. فصلنامۀ علمی آموزش علوم دریایی، ۲۱، ۱۰۹-۱۲4.
Addink, H. (2019). Good Governance: Concept and Context. Oxford University Press.
Attride-Stirling, J. (2001). Thematic Networks: An Analytic Tool for Qualitative Research. Qualitative, 1(3), 385-405.
Best, R. (2014). Spirituality, Faith and Education: Some Reflections from a UK Perspective. Global Perspectives on Spirituality and Education. 5-20, New York: Routledge.
D'Angelo, K,; Krivel-Zacks, G.; and Johnson, C. (2016). Finding Good Governance: Collaboration between the University of British Columbia and the Richmond School District. Problem-Based Learning in Teacher Education, 73-83, Springer International Publishing.
Frey, S. (2015). Leadership, Governance, and Organization in Higher Education: Select Books for Administrators. Reference Reviews, 29(7), 2–6.
Heinrich, C. J. (2015). The Role of Performance Management in Good Governance and It's Application in Public. Employment Research Newsletter, 22(3), 2.
Kaho, Mok; and Xiao, Han (2016). The Rise of Transnational Higher Education and Changing Educational Governance in China. International Journal of Comparative Education and Development, 18(1), 19-39.
Kelly, R. (2016). Creative Development: Transforming Education through Design Thinking, Innovation, and Invention. Brush Education.
Khalid, Z. (2016). Quality Guidelines for Good Governance in Higher Education across the Globe. Pacific Science Review B: Humanities and Social Sciences.
Khanna, P. (2017). A Conceptual Framework for Achieving Good Governance at. Open Learning. The Journal of Open, Distance and E-Learning, 32(1), 21-35.
King, N.; and Horrocks, C. (2010). Interviews in Qualitative Research. London: Sage.
Klomp, J.; and De Hann, J. (2015). Effect of Governance on Health: A Cross-Sectional Analysis 101 Countries. KYKLOS, 61(4), 599-614.
Lewis, M.; and Pett'erson, G. (2002). Governace in Education: Raisingper Formance. SSRN Electronic Journal, https://www.researchgate.net/publication/22824719.
Lincoln, Y.; and Guba, E. (1985). Naturalistic Inquiry. Beverley Hill, CA: Sage. Midrash, M. (2011), Thematic Analysis: The Secret to Rightly Dividing the Torah of Life, Retrieved from: http://restorationoftorah.or.
Lockwood, M. (2010). Good Governance for Terrestrial Protected Areas: A Framework, Principles and Performance Outcomes. Journal of Environmental Management, 91(3), 754.
Munir Ahmad, H. (2018). Islamic Governance in Islamic School Finance. Cendekia, (2018), 12(1), 1-22, Http://cendekia.pusatbahasa.or.id.
Naqvi, I. H.; Aziz, S.; and Zaidi, S. A. H. (2011). The Model of Good Governance in Islam. African Journal of Business Management, 5(27), 10984.
Ntim, C. G.; Soobaroyen, T.; Broad, M. J.; and Broad, M. J. (2017). Governance Structures, Voluntary Disclosures and Public Accountability: The Case of UK Higher Education Institutions. Accounting, Auditing and Accountability Journal, 30(1), 65-118.
Shaier, A.; and Stive, J. (2014). Basics of Qualitative Research: Grounded Theory Procedures and Techniques. Sage, Newbury Park, CA.
Taylor, M. (2012). Shared Governance in the Modern University. Higher Education Quarterly, 5224-0951, 6(1) 80-94.