مدل علّی عمل‌کردن به باورهای دینی با رفتارهای مدنی- تحصیلی: نقش میانجیگری اخلاق تحصیلی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مشاوره، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه حضرت معصومه (س)، قم، ایران .

2 استادیار گروه روان‌شناسی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران.

چکیده

در پژوهش حاضر، مدل علّی عمل‌کردن به باورهای دینی و رفتارهای مدنی- تحصیلی با توجه به نقش میانجی‌گری اخلاق تحصیلی بررسی شده است. روش تحقیق، توصیفی ازنوع همبستگی و جامعۀ آماری پژوهش، مشتمل بر کلیۀ دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطۀ دوم در شهر خرم‌آباد به‌تعداد 9981 نفر بوده است که ازمیان آن‌ها 240 نفر براساس روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای نسبی انتخاب شده‌اند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه‌های اخلاق تحصیلی حسینی‌نژاد، ثناگو، کلانتری، جویباری و سعیدی (1394)، رفتارهای مدنی- تحصیلی گل‌پرور (1389) و عمل‌کردن به باورهای دینی گلزاری (1380) استفاده کرده‌ایم. تحلیل داده‌ها به‌روش آماری مدل معادلات ساختاری و با استفاده از نرم‌افزارهای آماری SPSS-22 و AMOS-24 انجام شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد عمل‌کردن به باورهای دینی بر رفتارهای مدنی- تحصیلی، مستقیماً اثر می‌گذارد و به‌واسطۀ اخلاق تحصیلی بر رفتارهای مدنی- تحصیلی به‌صورت غیرمستقیم مؤثر است؛ به‌علاوه، اخلاق تحصیلی بر رفتارهای مدنی- تحصیلی اثر مستقیم دارد. برای دستیابی به مصادیق خاص اخلاق در محیط‌های آموزشی باید به باورهای دینی عمل کنیم. این عملکرد می‌تواند دستورهای اخلاقی را در موردی خاص با حدود مشخص و شرایط و لوازمش تبیین کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احسانی، محمد (1388). تربیت دینی در خانواده. قم: معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
احمدی نوده، خدابخش؛ فتحی آشتیانی، علی؛ و عرب‌نیا، علی‌رضا (1385). بررسی رابطه بین تقیدات مذهبی و سازگاری زناشویی. خانواده‌پژوهی، 2(5)، 55-67.
افرازنده، سیده سارا؛ پورابولی، بتول؛ و سبزواری، سکینه (1396). واکاوی میزان رعایت رفتارهای مدنی- تحصیلی توسط دانشجویان پرستاری. نشریۀ آموزش پرستاری، 6(1)، 9-15.
اوجاقی، ناصرالدین (1386). دین و تأثیر آن بر رفتار اخلاقی. ماهنامۀ معرفت، 16(2/113)، 17-28.
توکلی، نسرین (1398). بازپژوهی ارتباط بین دین و اخلاق ازنگاه دانشمندان اسلامی و غربی. پژوهش‌های اعتقادی- کلامی، 9(33)، 143-162.
جاچی‌زادۀ میمندی، مسعود؛ و برغمندی، مهدی (1389). رابطۀ عمل به باورهای دینی و رضایت از زندگی دربین سالمندان. مجلۀ سالمندی ایران، 5(15)، 87-95.
جعفری، عیسی؛ حاجلو، نادر؛ و محمدزاده، علی (1393). رابطۀ عمل به باورهای دینی و بهزیستی معنوی با سلامت عمومی و شیوه‌های مقابله در سربازان وظیفه. مجلۀ طب نظامی، 16(4)، 191-196.
چراغی کوتیانی، اسماعیل؛ و بیاری، علی‌اکبر (1398). سازوکار تأثیر باورهای دینی در کاهش آسیب‌های اجتماعی. دوفصلنامۀ مطالعات اسلامی آسیب‌های اجتماعی، 1(2)، 241-262.
حسینی‌نژاد، سید محسن؛ ثناگو، اکرم؛ کلانتری، سهیلا؛ جویباری، لیلا؛ و سعیدی، سمیرا (1394). اخلاق تحصیلی در محیط آموزشی: دیدگاه و تجربیات دانشجویان پزشکی. مجلۀ توسعۀ آموزش در علوم پزشکی، 9(22)، 34-43.
داوودی، محمد (1385). نقش معلم در تربیت دینی. قم، پژوهشکدۀ حوزه و دانشگاه.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1392). معجم المفردات الفاظ القرآن (ندیم مرعشی، محقق). تهران: مکتبة الرضویة.
رضایی، محمدعلی؛ سبزواری، سکینه؛ و گروسی، بهشید (1394). بررسی ارتباط سلامت معنوی و رفتارهای مدنی- تحصیلی دانشجویان تحصیلات تکمیلی. گام‌های توسعه در آموزش پزشکی، 12(2)، 377-387.
شاه‌نظری، مهدی (1385). رابطه بین ویژگیهای شخصیتی (روانرنجورخویی، برونگرایی، گشودگی به تجربه، توافقگرایی، وجدانگرایی) با عمل به باورهای دینی در دانشجویان مقطع کارشناسی در دانشگاههای دولتی تهران. (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد روان‌شناسی عمومی)، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.
شعاع کاظمی، مهرانگیز؛ و میرمحمدحسین اوشانی، سیده آتنا (1394). رابطۀ آموزه‌های دینی والدین و رشد اخلاقی کودکان دبستانی. پژوهش در مسائل تعلیموتربیت اسلامی، 20(29)، 107-119.
شهبازی، علی (1394). بررسی رابطۀ پایبندی به مناسک دینی و رعایت شئونات اخلاقی و فرهنگی درمیان دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت. فرهنگ در دانشگاه اسلامی، 5(2)، 243-258.
صبورنژاد، ریحانه (1397). بررسی رابطۀ عمل به باورهای دینی و امیدواری با رضایت از زندگی دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطۀ شهر تهران. رویش روانشناسی، 7(2)، 223-240.
طاهریان، حمید؛ و بهرامی، محمد (1399). بررسی رابطه بین آموزه‌های دینی و تربیت اخلاقی دانش‌آموزان. سومین کنگرۀ بینالمللی نوآوری و تحقیق در علوم انسانی و اسلامی.
گل‌پرور، محسن (1389). بررسی نقش اخلاق تحصیلی، عدالت و بی‌عدالتی آموزشی در رفتارهای مدنی- تحصیلی دانشجویان. فصلنامۀ اندیشه‌های تازه در علوم تربیتی، 5(4)، 26-41.
گلزاری، محمود (1380). مقیاس عمل به باورهای دینی (معبد). اولین همایش بین‌المللی نقش دین در بهداشت روان. تهران: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی- درمانی ایران.
موحد، مجید؛ و کایدان، میثم (1386). جنسیت و جامعه‌شناسی دین. شیراز: آوند اندیشه.
نیکویی، مریم؛ و سیف، سوسن (1384). بررسی رابطۀ دینداری با رضایتمندی زناشویی. تازه‌ها و پژوهش‌های مشاوره، 4(13)، 61-79.
Baker, T. L.; Hunt, T. G.; and Andrews, M. C. (2006). Promoting Ethical Behavior and Organizational Citizenship Behaviors: The Influence of Corporate Ethical Values. Journal of Business Research, 59(7), 849-857.‏
Batson, C. D. (1983). Sociobiology and the Role of Religion in Promoting Prosocial Behavior: An Alternative View. Journal of Personality and Social Psychology, 45(6), 1380-1385.
Burris, C. T.; and Navara, G. S. (2002). Morality Play or Playing Morality? Intrinsic Religious Orientation and Socially Desirable Responding. Self and Identity, 1(1), 67-76.
Cummings, D. J.; Poropat, A. E.; Loxton, N. J.; and Sheeran, N. (2017). Development and Initial Validation of a Multidimensional Student Performance Scale. Learning and Individual Differences, 59, 22-33.
Flite, C. A.; and Harman, L. B. (2013). Code of Ethics: Principles for Ethical Leadership. Perspectives in Health Information Management/AHIMA, American Health Information Management Association, 10(1), 1-10.
Goren, H.; and Yemini, M. (2017). The Global Citizenship Education Gap: Teacher Perceptions of the Relationship between Global Citizenship Education and Students’ Socio-Economic Status. Teaching and Teacher Education, 67, 9-22.
James, W. (1902). The Varieties of Religious Experience in His Collected Writings 1902-1910. Selected by B. Kuklick (1987). New York: The Library of America.
Khalid, S. A.; Rahman, N. A.; Madar, A. R. S.; and Ismail, M. (2013). Undergraduates' Organizational Citizenship Behavior: The Role of Religiosity. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 3(7), 572.
Khaola, P. P.; Musiiwa, D.; and Rambe, P. (2022). The Influence of Social Media Usage and Student Citizenship Behaviour on Academic Performance. The International Journal of Management Education, 20(2), 100625.
Kline, R. B. (2015). Principles and Practice of Structural Equation Modeling: New York: Guilford Publications.
Kutcher, E. J.; Bragger, J. D.; Rodriguez-Srednicki, O.; and Masco, J. L. (2010). The Role of Religiosity in Stress, Job Attitudes, and Organizational Citizenship Behavior. Journal of Business Ethics, 95(2), 319-337.
Morgan, S. P. (1983). A Research Note on Religion and Morality: Are Religious People Nice People?. Social Forces, 683-692.
Niehoff, B. P.; and Moorman, R. H. (1993). Justice as a Mediator of the Relationship between Methods of Monitoring and Organizational Citizenship Behavior. Academy of Management Journal, 36(3), 527-556.
Oğuz, E. (2010). The Relationship between the Leadership Styles of the School Administrators and the Organizational Citizenship Behaviours of Teachers. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 9, 1188-1193.
Organ, D. W. (1988). Organizational Citizenship Behavior: The Good Soldier Syndrome. Lexington Books/DC Heath and Com.
Ramsden (2012). Integrity, Administration and Reliable Research. Oxford Magazine, 3(23), 6-8.
Skinner, B. F. (2014). Contingencies of Reinforcement: A Theoretical Analysis (Vol. 3). BF Skinner Foundation.
Smith, T. R.; Langenbacher, M.; Kudlac, C.; and Fera, A. G. (2013). Deviant Reactions to the College Pressure Cooker: A Test of General Strain Theory on Undergraduate Students in the United States. International Journal of Criminal Justice Sciences, 8(2), 88.‏
Van Dick, R.; Van Knippenberg, D.; Kerschreiter, R.; Hertel, G.; and Wieseke, J. (2008). Interactive Effects of Work Group and Organizational Identification on Job Satisfaction and Extra-Role Behavior. Journal of Vocational Behavior, 72, 388-399.
Yonker, J. E.; Schnabelrauch, C. A.; and DeHaan, L. G. (2012). The Relationship between Spirituality and Religiosity on Psychological Outcomes in Adolescents and Emerging Adults: A Meta-Analytic Review. Journal of Adolescence, 35(2), 299-314.