مصادیق هنجارهای اسلامی درمیان دانش‌آموزان پسر دورۀ متوسطۀ دوم

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران .

2 معلم آموزش و پرورش منطقه کهریزک، تهران.

چکیده

امروزه، تربیت دینی و اخلاقی نوجوانان از مهم‌ترین آرمان­‌های خانواده­‌ها و از شاخص­‌ترین اولویت­‌های نظام آموزشوپرورش است و بنابراین، در پژوهش حاضر، درصدد تعیین مصادیق هنجارهای اسلامی درمیان دانش‌­آموزان پسر دورۀ متوسطۀ دوم با عنایت به تجربۀ زیسته بوده‌ایم. طرح مورداستفاده در تحقیق، کیفی و ازنوع پدیدارشناسی بوده است. جامعۀ موردمطالعه، کلیۀ اعضای هیئت‌علمی دانشگاه فرهنگیان استان تهران و دانش‌­آموزان پسر دورۀ متوسطۀ دوم در شهر تهران را شامل می‌شود که ازمیان آن‌ها شانزده صاحب­نظر و پانزده دانش‌­آموز با استفاده از روش نمونه‌­گیری هدفمند انتخاب شدند. برای جمع‌­آوری داده‌ها از ابزار مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته استفاده شد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد ازدیدگاه صاحب‌­نظران حوزۀ تعلیموتربیت و دانش‌­آموزان، مصادیق هنجارهای اسلامی در مدارس پسرانۀ متوسطۀ دوم در شش بُعد پوشش و وضع ظاهری دانش‌­آموزان، رعایت‌کردن شعایر دینی، رعایت‌کردن ادب و احترام دربرابر مدیر و معلمان و دیگر کارکنان مدرسه، حُسن اخلاق و رفتار با دیگر دانش‌­آموزان، رعایت بهداشت و پاکیزگی فضای مدرسه، و خودداری از قصور و سهلانگاری در انجام‌دادن وظایف، قابل تببین و بررسی هستند. براساس یافته­‌های پژوهش، درپی اجرای درست ابعاد شش­‌گانۀ مصادیق هنجارهای اسلامی در محیط مدرسه می­‌توان به رعایت‌شدن هنجارهای اسلامی در مدارس متوسطه ازسوی دانش‌­آموزان پسر، امیدوار بود و این مسئله در تحقق‌یافتن اهداف موردنظر از تربیت اخلاقی در نظام آموزشوپرورش، بسیار مؤثر واقع خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آتشی، فلکناز؛ و کوهی، احمد (1398). بررسی عوامل مؤثر بر آموزش ارزش‏های اخلاقی در دبیرستانهای شهرستان بوشهر. فصلنامۀ دانش انتظامی بوشهر، 10(37)، 35-53.
احمدی، علیاصغر (1382). تحلیل اعتقاد دینی براساس ساختار شخصیت و موانع تحقق ایمان. مجموعۀ مقالات همایش آسیبشناسی تربیت دینی در آموزش‌وپرورش، 1(2)، 59-68.
امیرکانیان، مریم؛ مهرام، بهروز؛ و سعیدی رضوانی، محمود (1396). تأثیر مطالعۀ کتابهای معنوی و حماسی بر ارزش‏های اسلامی- ایرانی و رفتار اخلاقی دانش­آموزان دختر با زمینۀ انحرافات اخلاقی. فصلنامۀ راهبرد فرهنگ، 39، 184-211.
انصاری، مریم؛ و محسنی­پور، محمدصادق (1398). بررسی دیدگاههای دبیران دورۀ متوسطه پیرامون فرصتها و تهدیدهای تربیت اخلاقی در نظام آموزشگاهی. فصلنامۀ مسائل کاربردی تعلیموتربیت اسلامی، 3(1)، 7-30.
بابایی، الهام (1391). بررسی میزان عمل به ارزش‏های اسلامی دربین دانش­آموزان دختر و پسر پایۀ سوم متوسطۀ شهر رودهن. (پایاننامۀ کارشناسی ارشد). دانشگاه آزاد اسلامی رودهن، تهران، ایران.
حاجیباباییان امیری، محسن (1396). روش­های تربیت اخلاقی کاربردی در اسلام با تأکید بر دورۀ نوجوانی و جوانی. تهران: سروش.
حمیدزاده، بهرام (1382). آسیبشناسی تربیت دینی: درونداد، فرایند و برونداد. مجموعۀ مقالات همایش آسیبشناسی تربیت دینی در آموزشوپرورش، 2، 24-38.
خنیفر، حسین؛ و مسلمی، ناهید (1396). اصول و مبانی روش­های پژوهش کِیفی. تهران: نگاه دانش.
زهادت، عبدالمجید (1386). تعلیموتربیت در نهجالبلاغه. قم: بوستان کتاب.
سادئی، علی (1375). عوامل مؤثر در ترغیب دانشآموزان به نماز دربین دانشآموزان دختر و پسر دورۀ راهنمایی و متوسطۀ استان مرکزی. گزارش پژوهش، ادارۀ کل آموزشوپرورش استان مرکزی.
سادئی، علی (1386). موانع و راهکارهای مؤثر در تربیت دینی نسل جوان. تهران: شلاک.
ستوده، هدایتالله (1393). آسیبشناسی اجتماعی. تهران: آوای نور.
سعیدی رضوانی، محمود (1386). بررسی وضع موجود تربیت دینی و اخلاقی دانش­آموزان و ارزیابی آن براساس مؤلفه­های اصلی آموزش‌وپرورش. گزارش پژوهش، شورای عالی آموزشوپرورش.
شریعتمدار، آسیه؛ و آدینه­وند، فیضیه (1398). تعیین اثربخشی آموزش مفاهیم فلسفی بر رشد ارزش‏های اخلاقی. فصلنامۀ اخلاق در علوم و فناوری، 14(2)، 23-30.
شعبانی، زهرا (1389). سلامت معنوی و تربیت اسلامی. چکیدۀ مقالات همایش ملی سلامت معنوی و تعمیق تربیت اسلامی، پژوهشگاه مطالعات آموزش‌وپرورش.
شورای عالی انقلاب فرهنگی (1390). سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش. تهران: نشر افست.
فضل­اللهی قمشی، سیفالله؛ و ملکی توانا، منصوره (1396). عوامل مؤثر بر توسعۀ معنویت و ارزش‏های دینی دانش­آموزان. مجلۀ معرفت، 236، 71-86.
کاشانی، مجید (1387). گرایش دانشآموزان به ارزش‏های دینی و اخلاقی. فصلنامۀ مطالعات بسیج، 11(39)، 93-119.
کلدی، علیرضا؛ و رسولی، مهستی (1380). بررسی عوامل مؤثر بر میزان رعایت هنجارها توسط دانش­آموزان در محیط­های آموزشی. مجلۀ انجمن ایرانی روان­شناسی، 19، 262-276.
گلچین، مسعود (1385). انحراف اجتماعی جوانان در آیینۀ پژوهشها. نامۀ علوم اجتماعی، 28، 124-158.
لطفآبادی، حسین؛ و نوروزی، وحیده (1383). بررسی چگونگی نگرش دانش­آموزان دبیرستانی و پیشدانشگاهی ایران به جهانیشدن و تأثیر آن بر ارزش‏ها و هویت دینی و ملی آنان. فصلنامۀ نوآوری­های آموزشی، 9(3)، 88-119.
مسعودی علوی، اکرم السادات؛ خالقیپور، شهناز؛ و وهابی همابادی، جلال (1397). روابط ساختاری ارزش‏های اخلاقی براساس سبک دلبستگی، بهزیستی معنوی و جهت­گیری زندگی در نوجوانان بدسرپرست: مدل اخلاق متعالی. نشریۀ پرستاری کودکان، 4(3)، 14-23.
ملکی­پور، احمد؛ حکیم­زاده، رضوان؛ و معمرحور، جمال (1393). ارزیابی و بسترسازی مؤلفه­های مؤثر بر نهادینهکردن ارزش‏های اخلاقی (مطالعۀ موردی: مدارس متوسطۀ منطقۀ دهلران). فصلنامۀ اخلاق، 3(15)، 80-105.
نادر بیگلویلو، آریان؛ شمخانی، اژدر؛ و نوعلیان، یاور (1392). درونی­کردن ارزش‏های اسلامی درمیان فرزندان دانش­آموز کارکنان ف. ا. ا. همدان. فصلنامۀ مطالعات مدیریت بر آموزش انتظامی، 7(2)، 24-36.
نبوی، سید صادق (1395). بررسی میزان عمل به هنجارهای اسلامی در دانش‌آموزان دورۀ متوسطه. گزارش نهایی پژوهش، پژوهشگاه مطالعات آموزش‌وپرورش.
نصیری، فخرالسادات؛ یزدی معز، شیرین؛ فلاحی، احمد؛ و شمخانی اژدر، حسین (1390). درونیکردن ارزش‏های اسلامی درمیان دانش­آموزان ازدیدگاه مربیان تربیتی (مطالعۀ موردی: دبیرستانهای دخترانۀ شهر همدان). نشریۀ مهندسی فرهنگی، شورای عالی انقلاب فرهنگی، 57، 50-73.
یادگاری، مطهره؛ صالحی، کیوان؛ و سجادیه، نرگس سادات (1398). ارائۀ نظریۀ داده­بنیاد برای تبیین فرایندهای جاری تربیت اخلاقی در مدارس متوسطۀ شهر تهران. فصلنامۀ مسائل کاربردی تعلیموتربیت اسلامی، 4(2)، 147-186.
Ahmad, M. F. (2021). A Study of Teachers’ Code of Conduct at Secondary School Level in Perspective of Teaching of Islamic Studies and Basic Islamic Information. Multicultural Education, 7(12), 433-445.
Al-Mafdi, S. (2004). Preparation of the Teacher of Islamic Education in Light of the Immediate and Future Needs of High School Students. A Research Presented to the 16th Scientific Conference of the Egyptian Society for Curriculum and Teaching Methods, Entitled (Teacher Formation “Preparation and Training”). Retrieved from: https://goo.gl/3yH89m.
Al-Qarni, A. A. G. (2008). Work Values Contained in the Teaching Code of Ethics from the Islamic Perspective and the Mechanism for Activating It among Teachers. (Unpublished Thesis). Umm Al Qura University, SaudiArabia.
Arthur, J. (2011). Personal Character and Tomorrow’s Citizens: Student Expectations of Their Teachers. International Journal of Educational Research, 50(3), 184-189.
Bartkowski, J. P.; Xu, X.; and Bartkowski, S. (2019). Mixed Blessing: The Beneficial and Detrimental Effects of Religion on Child Development among Third-Graders. Religions, 10(1), 37-50.
Denisa Manea, A. (2014). Influences of Religious Education on the Formation Moral ‎Consciousness of Students. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 149(5), 518-523.
Farisia, H. (2020). Nurturing Religious and Moral Values at Early Childhood Education. Didaktika Religia, 8(1), 1-27.
FeldmanHall, O.; Otto, A. R.; and Phelps, E. A. (2018). Learning Moral Values: Another’s Desire to Punish Enhances One’s Own Punitive Behavior. Journal of Experimental Psychology: General, 147(8), 1211.
Harris, K. M. A. (2021). Sekularisasi Etika dan Krisis Moral Masa Kini: Secularisation of Ethics and Contemporary Moral Crisis. Afkar-Jurnal Akidah and Pemikiran Islam, 23(2), 121-170.
Hashim, R. (2005). Rethinking Islamic Education in Facing the Challenges of the Twenty-First Century. American Journal of Islamic Social Sciences, 22(4), 133-147.
Johansson, E. et al. (2011). Practices for Teaching Moral Values in the Early Years: A Call for a Pedagogy of Participation. Education, Citizenship and Social Justice, 6(2), 109-124.
Mahooni, M. (2008). Morality in Classroom. Journal of Moral Education, 37(3), 240-250.
Munastiwi, E.; and Rahmatullah, B. (2021). The Impact of Islamic Religious Education on the Development of Early Childhood Religious and Moral Values During the COVID-19 Pandemic in Indonesia and Malaysia. Jurnal Pendidikan Islam, 10(1), 49-66.
Nadia, M. (2015). Professional Ethics of Teachers in Educational Institutions Nanigopal Malo. International Research Journal of Interdisciplinary and Multidisciplinary Studies (IRJIMS), 1(6), 94-98.
Pajević, I.; Hasanović, M.; and Delić, A. (2007). The Influence of Religious Moral Beliefs on Adolescents' Mental Stability. Psychiatria Danubina, 19(3), 173-183.
Rogers, L.; and Faust Sizer, N. (2010). Ethical Dilemmas in Education: Standing up for Honesty and Integrity. Journal of Moral Education, 39(2), 243-248.
Setiawati, E.; and Junining, E. (2021). Linguistic Landscape as a Means of Reinforcing Character Education for Senior High School Students. International Congress of Indonesian Linguistics Society (KIMLI 2021), p. 177-181, Atlantis Press.
Stoeber, J.; and Yang, H. (2016). Moral Perfectionism and Moral Values, Virtues, and Judgments: Further Investigations. Personality and Individual Differences, 88, 6-11.
Svensson, R.; Pauwels, L. J. R.; Weerman, F. M.; and Bruinsma, G. J. N. (2016). Explaining Individual Changes in Moral Values and Moral Emotions among Adolescent Boys and Girls: A Fixed-Effects Analysis. European Journal of Criminology, 1477370816649626, 23, 57-70.