چالش‎ها و موانع‌کارکردهای فرهنگی- تربیتی مدارس براساس تجارب زیستۀ مدیران مدارس در چهار دهۀ بعداز انقلاب اسلامی ایران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی، دانشگاه امام صادق (ع)، پردیس خواهران، تهران، ایران.

2 استادیار گروه معارف اسلامی و علوم تربیتی، دانشگاه امام صادق (ع)، پردیس خواهران، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه معارف اسلامی، دانشکدۀ الهیات و ادیان، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، شناسایی چالش‎ها و کژکارکردهای فرهنگی- تربیتی مدرسه براساس تجارب زیستۀ‌ مدیران‌ مدارس در چهار دهۀ ‌بعداز انقلاب ‌اسلامی ‌ایران (1358-1398) بوده است. پژوهش پیشِ‌روی، کیفی و ازنوع پدیدارشناسی تفسیری است و برای انجام‌دادن آن از ابزار مصاحبۀ نیمه­‌ساختاریافته استفاده شد. جامعۀ مطالعاتی تحقیق، شامل مدیران مدارس دخترانه و پسرانه‎ از طبقات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مختلف از مناطق22گانۀ تهران بود و نمونه ­ها به‌صورت هدفمند تا رسیدن به اشباع مقوله ای انتخاب شد. اطلاعات براساس رویکرد تحلیلی و تفسیری دیکلمن درسطح کدهای باز، مؤلفه‌ها و تم‎های مضمونی تحلیل شد. یافته ها در بخش چالش‎ها و موانع کارکردها شامل ‌دَه مؤلفۀ مالی، مذهبی و اخلاقی، فرهنگ‌پذیری و پرورشی، انگیزشی، رسانه ای، اجرایی- محتوایی، مدیریتی، شناختی، سخت افزاری و نرم ساختاری بوده است؛ همچنین هشت مؤلفۀ­ مضمونی با تقسیم‌بندی کژکارکردهای مشترک، شامل انواع اجتماعی، مذهبی و اخلاقی، هویت فرهنگی، اقتصادی و ساختاری، و کژکارکردهای اختصاصی تحت عناوین‌ شناختی، شخصی و شخصیتی، و هدایت تحصیلی شناسایی شد. یافته‌های مقاله، بیانگر آن است که روند چالش‎ها، موانع و کژکارکردهای فرهنگی- تربیتی مدارس طی چهاردهۀ موردنظر، عرصه‌ای وسیع از فعالیت­ها و برنامه های فرهنگی- تربیتی مدرسه را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و برای مواجهه وحل‌آن‌ها هوشیاری رهبران تربیتی و برنامه ­ریزی راهبردی در هریک از موارد ضرورت دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آزاد ارمکی، تقی؛ و غیاثوند، احمد (1391). تحلیل جامعه‌شناختی وضعیت دین‏داری جوانان با رویکرد بی‌شکلیِ دین‌ورزی. پژوهشنامۀ علوم انسانی (ویژهنامۀ جامعه‏شناسی)، 35، 117-148.
احمدی، غلام‎علی؛ عباس‎زاده، طاهره؛ درویشی، علی؛ و میرجوانی زنگنه، کاترین (1395). مروری بر نحوۀ تأمین منابع مالی در آموزش‏وپرورش. کنفرانس بینالمللی نخبگان مدیریت. تهران.
باطنی، محمدرضا؛ مهاجر، مهران؛ آذرمهر، فاطمه؛ و نبوی، محمد (1388). فرهنگ معاصر انگلیسی- فارسی (چاپ 17). تهران: فرهنگ معاصر.
حبیب‌زادۀ خطبه‌سرا، رامین (1383). بررسی انواع دین‏داری دربین دانشجویان دانشگاه تهران. (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد). دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
حسن‌پور، آرش؛ و معمار، ثریا (1393). مطالعۀ وضعیت دین‌ورزی جوانان با تأکیدبر دین‏داری خودمرجع: ارائۀ یک نظریۀ زمینه‌ای. تحقیقات فرهنگی ایران، 8(3/31)، 99-131.
خدیوی، اسدالله (1395). شناخت فرهنگ ملی و مدیریت فرهنگ سازمانی. مجلۀ مدیریت، 115 و 116، 26-34.
داوودی مازندرانی، محمدعلی (1395). تأثیر کژکارکردهای نظام آموزشوپرورش بر بزهکاری اطفال و نوجوانان. (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد). دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران.
دبیرخانۀ شورای عالی آموزش‌وپرورش (1390). مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم‏وتربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران. تهران.
دبیرخانۀ شورای عالی انقلاب فرهنگی (1390). سند تحول بنیادین آموزشوپرورش. تهران.

رضاییان، عالیه؛ و ادریسی، افسانه (1397). تأثیر شبکه‌های اجتماعی و اعتماد اجتماعی بر مصرف فرهنگی نسل چهارم (دهۀهشتادی‌ها) با تأکید بر تلگرام، اینستاگرام و توییتر. جامعهپژوهی فرهنگی، 9(2)، 29-54.

زرهانی، احمد (1379). مدرسۀ پویا. ماهنامۀ آموزشی- تربیتی پیوند (انجمن اولیا و مربّیان)، 254، 18.
شجاعی زند، علی‌رضا؛ شریعتی مزینانی، سارا؛ و حبیب‌زادۀ خطبه‌سرا، رامین (1385). بررسی وضعیت دین‏داری دربین دانش‏آموزان. نشریۀ مطالعات فرهنگی، 7(2/26)، 55-80.
شفیعی، سیده سارا (1396). کارکردهای مدرسه در ارتقای رفتار و فرهنگ ترافیک ازنگاه معلمان دانشگاه فرهنگیان.(پایان‎نامۀ کارشناسی ارشد) دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.
صفار حیدری، حجت (1383). بررسی انتقادی کارکردهای مدارس در دوران نو. دوماهنامۀ ‌علمی- پژوهشی دانشگاه شاهد، 11(9)، 79-89.
طالبان، محمدرضا؛ و رفیعی بهابادی، مهدی (1389). تغییرات دین‏داری براساس تفاوت‌های نسلی در ایران (1353-1388). مجلۀ مسائل اجتماعی ایران، 1(2)، 85-114.
عبدالحسینی، معصومه (1395). بررسی جایگاه نهاد مدرسه در سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر امور تربیتی. (پایان‎نامۀ کارشناسی ارشد). دانشگاه باقرالعلوم (ع)، قم، ایران.
علاقه‎بند، علی (1394). جامعهشناسی آموزش‏وپرورش (چاپ 57) (ویراست 7). تهران: دوران.
عمرانی، سلمان؛ و داوودی مازندرانی، محمدعلی (1399). تأثیر ک‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍ژکارکردهای نظام آموزش‌وپرورش بر بزهکاری اطفال و نوجوانان. رهیافت پیشگیری از جرم، 3(4/4)، 63-90.
غریبی، جلال (1394). کارکردهای تربیتی مدرسه با توجه به ویژگی‌های فضای مجازی. فصلنامۀ علمی- تخصصی پژوهشنامۀ تربیت تبلیغی، 4(7 و 8)، 117-129.
کاردان، علی‌محمد (1391). فلسفۀ تعلیم‏وتربیت (جلد 1) (چاپ 11). تهران: سمت.
کرم‌اللهی، نعمت‌الله (1392). بررسی وضعیت دین‏داری جوانان شهر قم. اسلام و مطالعات اجتماعی. 2، 162-176.
گودرزی، اکرم (1396). کارکردهای آموزش‏وپرورش: جزوه و اسلایدهای آموزشی درس جامعه‏شناسی آموزش‏وپرورش، دورۀ کارشناسی. تهران: دانشگاه امام صادق (ع)، پردیس خواهران.
موسوی، سیده صفا؛ کاشانی، زهرا؛ و عزیزآبادی فراهانی، فاطمه (1397). عوامل فرهنگی- اجتماعی مؤثر بر پایبندی جوانان تهرانی به ارزش‌های دینی از دو بُعد مناسکی (اعمال دینی) و پیامدی (آثار دینی). مجلۀ مدیریت فرهنگی، 13(4/46)، 59-75.
نعمتی، معصومه (1390). استعداد در آموزش‌وپرورش. نشریۀ رشد آموزش مشاور مدرسه، 26، 44-49.
Brocki, J.; and Wearden, A. (2006). A Critical Evaluation of Use of Interpretative Phenomenological Anahysis (IPA) in Health. Psychology and Health, 21(1), 87-108.
Jopman, J. A. (2011). Pupil’s Perception of Latent Functions and Dysfunctions of School Councils. Bloxham Project Reserch Unit, Oxford. Reserch in Education.
Morrow, R.; Rodriguez, A.; and King, N. (2015). Collaizi Sescripetive Phenomenological Method. The Psychologist, 28(8), 643-644.
Robertson, I. (2016). An Introduction to Society (With Emphasis on the Theories of Functionalism. Conflict and Symbolic Interaction) (H. Behravan, Translator) (4th Edition). Mashhad: Astan Quds Razavi.
Smith, J. A.; and Osborn, M. (2007). Interpretative Phenomenological Analysis in Qualitative Psychology: A Practical Guide to Reserch Methods. London: Sage.