روش‌های خویشتن‏داری جنسی در ساحت‌های سه‌گانۀ تربیت براساس منابع اسلامی (با تأکید بر دوره‌های‌ نوجوانی و جوانی)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ سطح چهار حوزۀ علمیه و کارشناس ارشد مشاوره، مؤسسۀ آموزش عالی امام رضا (ع)، قم، ایران.

2 استادیار گروه روان‌شناسی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

3 دانش‌آموختۀ دکتری روان‏شناسی، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، قم، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر به‌منظور دستیابی به شیوه‌های خویشتن‏داریِ جنسیِ ناظر به ساحت‌های سه‌گانۀ تربیت با رویکرد اسلامی انجام شده است. این تحقیق به‌لحاظ داده‌های مورداستفاده در آن، ازنوع کیفی است و برای گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه‎ ای استفاده کرده‌ایم. داده‌های پژوهش توسط روش تحلیل محتوا به‌شیوۀ جهت‌دار تجزیه‏ وتحلیل شده‌اند. آیات قرآن کریم، روایات و آثار اندیشمندان مسلمان که مرتبط با موضوع تحقیق بوده‌اند، به‌عنوان جامعۀ مطالعاتی انتخاب شدند و نمونه‌گیری به‌روش هدفمند صورت گرفته است. یافته‌ها نشان می‌دهد خویشتن‏داری جنسی ازدیدگاه اسلام، یک فضیلت نفسانی است که با تولید و تصحیح شناخت از خود، هستی و خالق هستی آغاز می‌شود و با ایجاد احساس ارزشمندی و نگرش مثبت، به ایجاد رفتار خویشتن‌مدارانه ازسوی فرد می‌انجامد؛ همچنین درپی مطالعۀ متون دینی، چهارده کُد به ‏عنوان روش‏های کسب این فضیلت اخلاقی یافت شد: چهار روش در ساحت بینش، شامل تعقل، دوام ذکر، یاد مرگ و ضبط خیال؛ چهار روش در ساحت گرایش، شامل نعمت‌سپاسی، فعال‌کردن احساسات مثبت، دوربین مخفی، و تقویت شوق و خوف؛ شش روش در ساحت کنش، شامل کنترل کانال‌های ورودی، خودمشغولی در مسیر اهداف، تنظیم حضور و خلوت، مدیریت‌کردن ارتباط و معاشرت، محاسبه و خودتنبیهی- خودتشویقی؛ بنابراین، روش‏هایی که در متون دینی برای مصون‌سازی رفتار جنسی ذکر شده‌اند، به­ جهت همه‌جانبه‌نگری و پیشگیرانه‌بودن می‌توانند یاریگرانی مفید برای عبور سالم افراد از وسوسه‌های جنسی به‏ ویژه در دوره‌های نوجوانی و جوانی باشند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
نهج البلاغه (1379). (محمد دشتی، مترجم). قم: مشهور.
آقامحمدیان، حمیدرضا؛ و حسینی، سید مهران (1384). روانشناسی رشد. مشهد: دانشگاه فردوسی.
آمدی، ابوالفتح (1410ق). غرر الحکم و درر الکلم. بیروت: دار الکتاب الإسلامی.
ابن‏بابویه، محمد بن علی (1385). علل الشرائع. قم: نشر داوری.
ابن‏بابویه، محمد بن علی (1413ق). من لایحضره الفقیه. قم: نشر اسلامی.
ابن‌حیون، نعمان بن محمد مغربی (1385). دعائم الإسلام فی ذکر الحلال و الحرام. قم: مؤسسۀ اهل‌الببت.
ابن‌شعبۀ حرانی، حسن بن علی (1404ق). تحف العقول. قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
احدی، حسن؛ و محسنی، نیک‌چهر (1374). روان‏شناسی رشد. تهران: بنیاد.
امام جعفر بن محمد (1400ق). مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقة. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات،
امام علی بن الحسین (1381). صحیفۀ سجادیه. قم: خادم‌الرضا (ع).
ایزدآبادی، بهروز (1395). بررسی رابطۀ هوش هیجانی و هوش معنوی با خویشتن‌داری جنسی در دانشجویان مجرد. مجلۀ روانشناسی اجتماعی، 11(41)، 1-12.
بلر، مایرز گلن؛ و جونز، استیوارت (1353). روانشناسی نوجوانی برای مربیان (رضا شاپوریان، مترجم). تهران: نشر سیمرغ.
محمد رشید بن علی­رضا (1990). تفسیر المنار. مصر: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
پسندیده، عباس (1386). دین و مهارت­های خویشتن‏داری جنسی. مجلۀ حدیث زندگی، 1(34)، 40.
پسندیده، عباس (1399). مهارتهای خویشتن‏داری جنسی. قم: پژوهشگاه قرآن و حدیث.
تهرانی، آقامجتبی (1399). ادب الهی. قم: مصابیح الهدی.
جلالى، حسین (1380). درآمدى بر بحث بینش، گرایش، کنش و آثار متقابل آن‌ها. نشریۀ معرفت، 50، 45-56.
حر عاملی، محمد (1380). الجواهر السنیة فی الأحادیث القدسی (زین‌العابدین کاظمی خلخالی، مترجم). تهران: نشر دهقان.
حر عاملی، محمد (1414ق). وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة. قم: نشر آل البیت.
حلی، احمد بن محمد (۱۴۰۷ق). عدة الداعی و نجاح الساعی. قم: دار الکتاب الإسلامی.
خویی، حبیب‌الله (1344). منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة. تهران: مکتبة الإسلامیة.
دبس، موریس (1335). بلوغ (حسن صفاری، مترجم). تهران: مؤسسۀ مطبوعاتی علی‌اکبر علمی.
راغب اصفهانی، حسین (1374). مفردات ألفاظ القرآن. بیروت: دار القلم.
رفیعی هنر، حمید (1396). روان‏شناسی مهار خویشتن با نگرش اسلامی. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
رفیعی هنر، حمید؛ جان‌بزرگی، مسعود؛ پسندیده، عباس؛ و رسول‌زاده، سید کاظم (1393). تبیین سازۀ خودمهارگری براساس اندیشۀ اسلامی. روان‏شناسی دین، 7(3)، 5-26.
سلیمانی‌نسب، مرتضی، (1400). تدوین بستۀ آموزشی خویشتن‏داری جنسی براساس منابع اسلامی. (رسالۀ سطح چهار حوزۀ علمیه). قم، ایران.
شایگان، فریبا (1395). نقش عملکرد فرهنگی- اجتماعی مساجد در پیشگیری از جرایم. فصلنامۀ انتظام اجتماعی، 8(3)، 25-50.
شجاعی، محمدصادق (1399). نظام تحول روانی تولد تا مرگ برپایۀ منابع اسلامی. دوفصلنامۀ علمی روان‏شناسی فرهنگی، 4(2)، 134-160.
شرف‌الدین، سید حسین (1394). سبک اهل‌بیت در تفریحات و اوقات فراعت. دوفصلنامۀ علمی- پژوهشی مطالعات اسلام و روان‏شناسی، 9(16)، 27-54.
شرفی، محمدرضا (1380). دنیای نوجوانی. قم: منادی تربیت.
صفایی حائری، علی (1386). مسئولیت و سازندگی. قم: نشر لیلة القدر.
طباطبایی، سید محمدکاظم (1390). منطق فهم حدیث. قم: دارالحدیث.
طبرسی، علی بن حسن (۱۴۱۸ق). مشکاة الأنوار فی درر الأخبار. قم: مؤسسۀ فرهنگی دار الحدیث.
عابدینی، نصیر؛ و سهرابی، فرامرز (1396). اثربخشی آموزش مؤلفه‌های هوش معنوی بر خویشتن‏داری جنسی دانشجویان پسر. نشریۀ اسلام و پژوهشهای روانشناختی، 1(1)، 81-94.
عادل مهربان، مرضیه (1394). مروری بر تحلیل محتوای کیفی و کاربرد آن در پژوهش. اصفهان: نشر دانشگاه علوم پزشکی اصفهان.
عباسی، مهدی (1396). الگوی تنظیم رفتار جنسی با رویکرد اسلامی. قم: نشر دارالحدیث.
فرمهینی فراهانی، محسن (1386). تربیت جنسی. تهران: نشر البرز.
فقیهی، علی‌نقی (1387). تربیت جنسی ازمنظر قرآن و حدیث: اصول، مبانی و روشها. قم: نشر دارالحدیث.
فقیهی، علی‌نقی (1392). اصول، مبانی و روشهای تربیت جنسی. قم: دارالحدیث.
قطب راوندی (۱۳۶۸). قصص الأنبیا. مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
قمی، عباس (1401). مفاتیح الجنان. قم: معارف.
کاظمی رضایی، سید ولی؛ همتی گروسی، سجاد؛ حسنی، جعفر؛ و کاظمی رضایی، سید علی (1396). اثربخشیِ آموزش خویشتن‌داری جنسی بر رضایت از زندگی و شادکامی در دانشجویان پسر. نشریۀ پژوهش پرستاری ایران، 12(6)، 51-57.
کلینی، محمد بن یعقوب (1340). اصول کافی. قم: دارالحدیث.
گلمن، دانیل (1380). هوش هیجانی (نسرین پارسا، مترجم). تهران: رشد.
گلن مایرز، بلر؛ و استیوارت، جونز (1355). روان‏شناسی نوجوانی (رضا شاپوریان، مترجم). تهران: سیمرغ.
لیثی واسطی، علی بن محمد (1376). عیون الحکم و المواعظ (حسنی بیرجندی، مترجم). قم: دارالحدیث.
متقی، علی بن حسام (1372). کنز العمال. بیروت: الرساله.
مجلسی، محمدتقی (1403ق). بحار الأنوار الجامعة لدرر اخبار الأئمة الأطهار. قم: دار الکتب الإسلامیة.
مجلسی، محمدباقر (1423ق). زاد المعاد. بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
محصص، مرضیه (1394). نگرۀ قرآن کریم به خویشتن‏داری در رفتارهای خانوادگی. پژوهشنامۀ معارف قرآنی، 6(15)، 35-57.
محمدی ری‌شهری، محمد (1386). میزان الحکمة. قم، مؤسسۀ علمی- فرهنگی دارالحدیث.
مزیدی، محمد؛ و خدمتیان، محمد (1396). ارائۀ الگوی تربیت جنسی با تکیه بر دیدگاه‌های اندیشمندان مسلمان. دوفصلنامۀ علمی- پژوهشی تربیت اسلامی، 12(25)، 161-183.
مصطفوی، حسن (1385). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: نشر آثار علامه مصطفوی.
معصومی، راضیه؛ زارعی، فاطمه؛ آذین، سید علی؛ و علمی، سپیده (1396). روند پژوهش رفتار جنسی در ایران. نشریۀ پایش، 17(1)، 21-32.
موس، رالف (1357). نظریههای بنیادی دربارۀ نوجوانی (ناصرالدین صاحب‌الزمانی، مترجم). قم: عطایی.
نورعلی‌زادۀ میانجی، مسعود (1388). مدل اسلامی مصون‌سازی رفتار جنسی با تأکید بر پیشگیری و درمان انحراف‌ها و مشکلات جنسی. مطالعات اسلام و روان‏شناسی، 3(5)، 107-142.
Corwyn, R. F.; and Benda, B. (2003). Religiosity and Church Attendence: The Effects on Use of Drugs Controling for Sociodemographic and Theoretical Factors. The International Journal for the Psychology of Religion, 10(4), 241-258.
Donahue, M. J.; and Benson, P. L. (1995). Religone and the Weiibeing of Adolescents. Journal of  Socail Issues, 51, 145-160.
Doswel, W. M.;  Kouyate, M.; and Taylor, J. (2003). The Roler of Spirituality in Preventing Early Sexual Behavior. American Journal of  Health Studis, 18(4), 195-202.
Holder, D. W.; Durant, R.; Haarris, T.; Daniel, J. H.; Obeidallh, D.; and Goodman, E. (2000). The Association between Adolescent Spiritually and Voluntary Sexual Activity. Jornal of Adolescent Health, 26(4), 295-302.