تحلیل محتوای کتاب‌های عربی دورۀ متوسطۀ دوم، رشتۀ علوم انسانی، براساس مؤلفه‌های تربیت انقلابی با تأکید بر محتوای بیانیۀ گام دوم انقلاب اسلامی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه آموزش علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، صندوق پستی889-14665 تهران، ایران.

2 استادیار گروه آموزش زبان و ادبیات عرب، دانشگاه فرهنگیان، صندوق پستی889-14665 تهران، ایران.

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، تحلیل محتوای کتاب‌های عربی متوسطۀ دوم براساس میزان توجه به مؤلفه­‌های تربیت انقلابی در آن‌هاست و برای انجام‌دادن این پژوهش از روش تحلیل محتوای کیفی و کمّی استفاده کرده‌ایم. جامعۀ پژوهش در بخش تحلیل محتوای کیفی، متن بیانیۀ گام دوم و بیانات امام خامنه‌ای را شامل می‌شود و در این حوزه، با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند، تمام مستندات مرتبط در سال­‌های 1368 تا 1401 بررسی شده است. در بخش تحلیل محتوای کتاب‌های درسی، کتاب‌های عربی رشتۀ علوم انسانی متوسطۀ دوم، موردنظر بوده و با توجه به ماهیت موضوع و به‌دلیل محدودیت جامعۀ آماری، از روش تمام‌شماری برای نمونه استفاده شده است. ابزار جمع ­آوری داده­‌ها چک ­لیست محقق ­ساخته، مشتمل بر مؤلفه‌های تربیت انقلابی مبتنی ‏بر بیانیۀ گام دوم با اعتبار 0/88 بوده و پایایی آن با استفاده از ضریب پایایی اسکات، به‌میزان 0/89 به‌دست آمده است. براساس نتایج تحقیق، هفت مقولۀ مبانی و اصول، نقاط قوّت، فرصت­‌های پیشِ‌­روی، تهدیدها، راهبردها، سیاست­‌ها و اهداف انقلاب اسلامی، مهم­ترین مؤلفه­‌های تربیت انقلابی ازدیدگاه مقام معظم رهبری را تشکیل می­‌دهند. نتایج تحلیل محتوا بیانگر آن است که در کتاب‌های موردنظر، درمجموع، 245 بار به تربیت انقلابی اشاره شده که از این تعداد، 82 مورد (33/47 درصد) به پایۀ دهم، 86 مورد (35/11 درصد) به پایۀ یازدهم و 77 مورد (31/42 درصد) به پایۀ دوازدهم اختصاص یافته است. بیشترین میزان توجه به مؤلفه­‌های تربیت انقلابی در کتاب عربی پایۀ دهم و کمترین میزان توجه در کتاب عربی پایۀ دوازدهم دیده می‌شود. میزان توجه به مفاهیم تربیت انقلابی در بخش مبانی و اصول، 130 مورد (53/06 درصد)، نقاط قوّت انقلاب، سی مورد (12/24 درصد)، تهدیدها یک مورد (0/40 درصد)، راهبردها 79 مورد (32/24 درصد) و سیاست­‌ها پنج مورد (2/04 درصد) بوده و به دو بخش فرصت­‌های پیشِ­‌روی و اهداف انقلاب اسلامی توجهی نشده ­است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابراهیمی هرستانی، اصغر (1399). طراحی الگوی برنامۀ درسی تربیت انقلابی دانش‏آموزان جهت تربیت مدیران جهادیِ تمدن­ساز. دومین همایش بینالمللی گام دوم انقلاب، 2، 1-31.

استیری، زهرا (1395). راهبردها و راهکارهای تربیت نیروی انقلابی ازمنظر مقام معظم رهبری- مُدَّ ظِلُّهُ العالی. (پایان­نامۀ کارشناسی ارشد). دانشگاه بین­المللی امام رضا7، خراسان رضوی، ایران.

امام خمینی، روح­الله (1389). صحیفۀ نور. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).

ایمان، محمدتقی؛ و نوشادی، محمودرضا (١٣٩٠). تحلیل محتوای کیفی. عیار پژوهش در علوم انسانی، ٣(٢)، 15-44.

پاک­مهر، حمید؛ امین خندقی، مقصود؛ سعیدی رضوانی، محمود؛ و قندیلی، سید جواد (1395). بررسی و تحلیل محتوای کتب درسی دورۀ ابتدایی ازحیث توجه به آموزه‏های انقلاب اسلامی ایران، مبتنی‏بر نظرات شهید مطهری در کتاب پیرامون انقلاب اسلامی. دوفصلنامۀ علمی- پژوهشی پاسداری فرهنگی انقلاب، 6(14)، 196-197.
پروانه، فرهاد؛ ابراهیم­زاده، عیسی؛ و نظری، داریوش (1395). بررسی میزان توجه به مؤلفه­های هویت انقلابی در کتاب­های درسی تاریخ دورۀ تحصیلی متوسطه از سال 1375 تا 1388. مطالعات انقلاب اسلامی، 13(44)، 29-42.
تنهایی، لیلا؛ گودرزی، اکرم؛ و وجدانی، فاطمه (1402). چالش­ها و موانع کارکردهای فرهنگی- تربیتی مدارس براساس تجارب زیستۀ مدیران مدارس در چهار دهه بعداز انقلاب اسلامی ایران. فصلنامۀ علوم تربیتی ازدیدگاه اسلام، 11(20)، 65-97.
جوادی ارجمند، محمدجعفر؛ و حق­گو، جواد (1390). عـدالت جهـانی در اندیشـۀ امـام خمینـی (ره) و نظریۀ انتقادی روابط بین‌الملل. فصلنامۀ مطالعات انقلاب اسلامی، 8(26)، 93-118.
حسین­پور، داود (1392). بررسی فلسفی مؤلفه­های اصلی انقلاب اسلامی به‏مثابۀ ظرفیت­هایی برای تحول در نظام آموزش‌وپرورش. پژوهشنامۀ مبانی تعلیموتربیت، 3(2)، 173-194.
حسینی الخامنه­ای، سید علی)مقام معظم رهبری) (1394، 1395 و 1397). بیانات. قابل دسترسی در:  http://www.leader.ir.
دبیرخانۀ شورای عالی آموزش‌وپرورش (1390). مبانی نظری سند تحول بنیادین در نظام تعلیموتربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران. تهران.
رکابیان، رشید؛ و علی­پور گرجی، محمود (1398). انقلابیگری، انقلابی­بودن و انقلابی‌ماندن در اندیشۀ سیاسی مقام معظم رهبری. مطالعات انقلاب اسلامی، 16(۵۷)، 95-110.
شعاری­نژاد، علی­اکبر (1400). فلسفۀ آموزشوپرورش. تهران: امیرکبیر.
صالحی عمران، ابراهیم؛ ایزدی، صمد؛ و رضایی، فرزانه (1388). تحلیل محتوای کتاب­های درسی دورۀ ابتدایی برمبنای مؤلفه­های آموزش جهانی. فصلنامۀ مطالعات برنامۀ درسی، 4(14)، 141-177.
علی­پور، فاطمه (1400). واکاوی مؤلفه­های تربیت انقلابی زمینه­ساز تمدن اسلامی: پژوهشی مبتنی‏بر تحلیل مضمون بیانیۀ گام دوم انقلاب اسلامی. پژوهش در آموزش معارف و تربیت اسلامی، 2(1)، 69-100.
فرهادی، نوازالله؛ و گرامی طیبی، زهرا (1400). تحلیل محتوای کتاب­های فارسی متوسطۀ اول برپایۀ ساحت­های شش‌گانۀ تربیت در سند تحول بنیادین. دوفصلنامۀ علوم تربیتی ازدیدگاه اسلام، 9(16)، 205-228.
فقیهی، علی‌نقی (1400). تربیت جامعۀ انقلابی و نقش آن در تمدن‌سازی نوین اسلامی. فصلنامۀ علمی مطالعات قرآن و علوم، 5(10)، 7-37.
قادرزاده، امید (1393). آموزش‌وپرورش و هویت دینی و ملی: مطالعۀ پیمایشیِ مقطع متوسطۀ شهر بانه. فصلنامۀ مطالعات ملی، 15(6)، 81-106.
محمودی، سیروس (1397). تحلیل محتوای کتاب­های درسی دورۀ ابتدایی و متوسطۀ اول ازنظر توجه به مؤلفه­های هویت انقلابی. فصلنامۀ انقلاب اسلامی، 8(26)، 29-46.
مصباح یزدی، محمدتقی (1395). انقلاب اسلامی و ریشه­های آن. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
مطهری، مرتضی (1392). مجموعۀ ‏آثار استاد شهید مطهری. تهران: صدرا.
معین، محمد (1388). فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر.
موسوی، سید نقی (1397). تربیت انقلابی: چیستی، چرایی، چگونگی. تهران: زمزم هدایت.
نقیب‌زاده، میرعبدالحسین (1375). نگاهی به فلسفۀ آموزشوپرورش. تهران: کتابخانۀ طهوری.
نیکلس، ادری؛ و نیکلس، هاوارد (1381). راهنمای عملی برنامه­ریزی درسی (داریوش دهقان، مترجم). تهران: قدیانی.
Dator, J. A. (2002). Advancing Futures: Futures Studies in Higher Education. Greenwood Publishing Group, 17(5), 405-426. Doi: 10. 1108/FS-03-2015-0017. U8.
Neumann, S. (1949). The International Civil War. World PoliticI, 1(3), 333-350.