تحلیل محتوای کتاب‌های عربی دورۀ متوسطۀ دوم، رشتۀ علوم انسانی، براساس مؤلفه‌های تربیت انقلابی با تأکید بر محتوای بیانیۀ گام دوم انقلاب اسلامی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه آموزش علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، صندوق پستی889-14665 تهران، ایران.

2 استادیار گروه آموزش زبان و ادبیات عرب، دانشگاه فرهنگیان، صندوق پستی889-14665 تهران، ایران.

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، تحلیل محتوای کتاب‌های عربی متوسطۀ دوم براساس میزان توجه به مؤلفه­‌های تربیت انقلابی در آن‌هاست و برای انجام‌دادن این پژوهش از روش تحلیل محتوای کیفی و کمّی استفاده کرده‌ایم. جامعۀ پژوهش در بخش تحلیل محتوای کیفی، متن بیانیۀ گام دوم و بیانات امام خامنه‌ای را شامل می‌شود و در این حوزه، با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند، تمام مستندات مرتبط در سال­‌های 1368 تا 1401 بررسی شده است. در بخش تحلیل محتوای کتاب‌های درسی، کتاب‌های عربی رشتۀ علوم انسانی متوسطۀ دوم، موردنظر بوده و با توجه به ماهیت موضوع و به‌دلیل محدودیت جامعۀ آماری، از روش تمام‌شماری برای نمونه استفاده شده است. ابزار جمع ­آوری داده­‌ها چک ­لیست محقق ­ساخته، مشتمل بر مؤلفه‌های تربیت انقلابی مبتنی ‏بر بیانیۀ گام دوم با اعتبار 0/88 بوده و پایایی آن با استفاده از ضریب پایایی اسکات، به‌میزان 0/89 به‌دست آمده است. براساس نتایج تحقیق، هفت مقولۀ مبانی و اصول، نقاط قوّت، فرصت­‌های پیشِ‌­روی، تهدیدها، راهبردها، سیاست­‌ها و اهداف انقلاب اسلامی، مهم­ترین مؤلفه­‌های تربیت انقلابی ازدیدگاه مقام معظم رهبری را تشکیل می­‌دهند. نتایج تحلیل محتوا بیانگر آن است که در کتاب‌های موردنظر، درمجموع، 245 بار به تربیت انقلابی اشاره شده که از این تعداد، 82 مورد (33/47 درصد) به پایۀ دهم، 86 مورد (35/11 درصد) به پایۀ یازدهم و 77 مورد (31/42 درصد) به پایۀ دوازدهم اختصاص یافته است. بیشترین میزان توجه به مؤلفه­‌های تربیت انقلابی در کتاب عربی پایۀ دهم و کمترین میزان توجه در کتاب عربی پایۀ دوازدهم دیده می‌شود. میزان توجه به مفاهیم تربیت انقلابی در بخش مبانی و اصول، 130 مورد (53/06 درصد)، نقاط قوّت انقلاب، سی مورد (12/24 درصد)، تهدیدها یک مورد (0/40 درصد)، راهبردها 79 مورد (32/24 درصد) و سیاست­‌ها پنج مورد (2/04 درصد) بوده و به دو بخش فرصت­‌های پیشِ­‌روی و اهداف انقلاب اسلامی توجهی نشده ­است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis of the Content of Arabic Books of the Second Secondary Course, Humanities Field, based on the Components of Revolutionary Education with Emphasis on the Content of the Statement of the Second Step of the Islamic Revolution

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Alipoor 1
  • Azam Mahmoodi 2
1 Assistant Professor of the Department of Educational Sciences, Farhangian University, P.O. Box 14665-889, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor of the Department of Arabic language and Literature, Farhangian University, P.O. Box 14665-889, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The aim of the current research is to analyze the content of secondary Arabic books based on the amount of attention paid to the components of revolutionary education in them, and to conduct this research, we have used qualitative and quantitative content analysis methods. The research community in the qualitative content analysis section includes the text of the second step statement and the statements of Imam Khamenei, and in this area, using the purposeful sampling method, all related documents have been examined in the years 1368 to 1401. In the section of content analysis of textbooks, the Arabic books of the secondary humanities major were considered, and due to the nature of the subject and due to the limitation of the statistical community, the enumeration method was used for the sample. The data collection tool is a researcher-made checklist, which includes the components of revolutionary education based on the statement of the second step, with a validity of 0.88, and its reliability using Scott's reliability coefficient is 0.89. Based on the results of the research, seven categories of foundations and principles, strengths, opportunities, threats, strategies, policies and goals of the Islamic Revolution constitute the most important components of revolutionary education from the perspective of the Supreme Leader. He results of the content analysis show that revolutionary education is mentioned 245 times in the books in question, of which 82 cases (33.47 percent) refer to the 10th grade, 86 cases (35.11 percent) refer to the 11th grade. And 77 cases (31.42 percent) are assigned to the twelfth grade. The highest amount of attention to the components of revolutionary education is seen in the 10th grade Arabic book and the lowest amount of attention is seen in the 12th grade Arabic book. The amount of attention to the concepts of revolutionary education in the basics and principles section, 130 cases (53.06 percent), the strengths of the revolution, 30 cases (12.24 percent), threats one case (0.40 percent), strategies 79 cases (24. 32 percent) and policies were five cases (2.04 percent) and the opportunities of advancement and the goals of the Islamic Revolution were not paid attention to.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Content analysis
  • Arabic textbook
  • secondary school
  • revolutionary education
  • statement of the second step of the revolution

ابراهیمی هرستانی، اصغر (1399). طراحی الگوی برنامۀ درسی تربیت انقلابی دانش‏آموزان جهت تربیت مدیران جهادیِ تمدن­ساز. دومین همایش بینالمللی گام دوم انقلاب، 2، 1-31.

استیری، زهرا (1395). راهبردها و راهکارهای تربیت نیروی انقلابی ازمنظر مقام معظم رهبری- مُدَّ ظِلُّهُ العالی. (پایان­نامۀ کارشناسی ارشد). دانشگاه بین­المللی امام رضا7، خراسان رضوی، ایران.

امام خمینی، روح­الله (1389). صحیفۀ نور. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).

ایمان، محمدتقی؛ و نوشادی، محمودرضا (١٣٩٠). تحلیل محتوای کیفی. عیار پژوهش در علوم انسانی، ٣(٢)، 15-44.

پاک­مهر، حمید؛ امین خندقی، مقصود؛ سعیدی رضوانی، محمود؛ و قندیلی، سید جواد (1395). بررسی و تحلیل محتوای کتب درسی دورۀ ابتدایی ازحیث توجه به آموزه‏های انقلاب اسلامی ایران، مبتنی‏بر نظرات شهید مطهری در کتاب پیرامون انقلاب اسلامی. دوفصلنامۀ علمی- پژوهشی پاسداری فرهنگی انقلاب، 6(14)، 196-197.
پروانه، فرهاد؛ ابراهیم­زاده، عیسی؛ و نظری، داریوش (1395). بررسی میزان توجه به مؤلفه­های هویت انقلابی در کتاب­های درسی تاریخ دورۀ تحصیلی متوسطه از سال 1375 تا 1388. مطالعات انقلاب اسلامی، 13(44)، 29-42.
تنهایی، لیلا؛ گودرزی، اکرم؛ و وجدانی، فاطمه (1402). چالش­ها و موانع کارکردهای فرهنگی- تربیتی مدارس براساس تجارب زیستۀ مدیران مدارس در چهار دهه بعداز انقلاب اسلامی ایران. فصلنامۀ علوم تربیتی ازدیدگاه اسلام، 11(20)، 65-97.
جوادی ارجمند، محمدجعفر؛ و حق­گو، جواد (1390). عـدالت جهـانی در اندیشـۀ امـام خمینـی (ره) و نظریۀ انتقادی روابط بین‌الملل. فصلنامۀ مطالعات انقلاب اسلامی، 8(26)، 93-118.
حسین­پور، داود (1392). بررسی فلسفی مؤلفه­های اصلی انقلاب اسلامی به‏مثابۀ ظرفیت­هایی برای تحول در نظام آموزش‌وپرورش. پژوهشنامۀ مبانی تعلیموتربیت، 3(2)، 173-194.
حسینی الخامنه­ای، سید علی)مقام معظم رهبری) (1394، 1395 و 1397). بیانات. قابل دسترسی در:  http://www.leader.ir.
دبیرخانۀ شورای عالی آموزش‌وپرورش (1390). مبانی نظری سند تحول بنیادین در نظام تعلیموتربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران. تهران.
رکابیان، رشید؛ و علی­پور گرجی، محمود (1398). انقلابیگری، انقلابی­بودن و انقلابی‌ماندن در اندیشۀ سیاسی مقام معظم رهبری. مطالعات انقلاب اسلامی، 16(۵۷)، 95-110.
شعاری­نژاد، علی­اکبر (1400). فلسفۀ آموزشوپرورش. تهران: امیرکبیر.
صالحی عمران، ابراهیم؛ ایزدی، صمد؛ و رضایی، فرزانه (1388). تحلیل محتوای کتاب­های درسی دورۀ ابتدایی برمبنای مؤلفه­های آموزش جهانی. فصلنامۀ مطالعات برنامۀ درسی، 4(14)، 141-177.
علی­پور، فاطمه (1400). واکاوی مؤلفه­های تربیت انقلابی زمینه­ساز تمدن اسلامی: پژوهشی مبتنی‏بر تحلیل مضمون بیانیۀ گام دوم انقلاب اسلامی. پژوهش در آموزش معارف و تربیت اسلامی، 2(1)، 69-100.
فرهادی، نوازالله؛ و گرامی طیبی، زهرا (1400). تحلیل محتوای کتاب­های فارسی متوسطۀ اول برپایۀ ساحت­های شش‌گانۀ تربیت در سند تحول بنیادین. دوفصلنامۀ علوم تربیتی ازدیدگاه اسلام، 9(16)، 205-228.
فقیهی، علی‌نقی (1400). تربیت جامعۀ انقلابی و نقش آن در تمدن‌سازی نوین اسلامی. فصلنامۀ علمی مطالعات قرآن و علوم، 5(10)، 7-37.
قادرزاده، امید (1393). آموزش‌وپرورش و هویت دینی و ملی: مطالعۀ پیمایشیِ مقطع متوسطۀ شهر بانه. فصلنامۀ مطالعات ملی، 15(6)، 81-106.
محمودی، سیروس (1397). تحلیل محتوای کتاب­های درسی دورۀ ابتدایی و متوسطۀ اول ازنظر توجه به مؤلفه­های هویت انقلابی. فصلنامۀ انقلاب اسلامی، 8(26)، 29-46.
مصباح یزدی، محمدتقی (1395). انقلاب اسلامی و ریشه­های آن. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
مطهری، مرتضی (1392). مجموعۀ ‏آثار استاد شهید مطهری. تهران: صدرا.
معین، محمد (1388). فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر.
موسوی، سید نقی (1397). تربیت انقلابی: چیستی، چرایی، چگونگی. تهران: زمزم هدایت.
نقیب‌زاده، میرعبدالحسین (1375). نگاهی به فلسفۀ آموزشوپرورش. تهران: کتابخانۀ طهوری.
نیکلس، ادری؛ و نیکلس، هاوارد (1381). راهنمای عملی برنامه­ریزی درسی (داریوش دهقان، مترجم). تهران: قدیانی.
Dator, J. A. (2002). Advancing Futures: Futures Studies in Higher Education. Greenwood Publishing Group, 17(5), 405-426. Doi: 10. 1108/FS-03-2015-0017. U8.
Neumann, S. (1949). The International Civil War. World PoliticI, 1(3), 333-350.
دوره 11، شماره 21
تیر 1402
صفحه 35-57
  • تاریخ دریافت: 22 تیر 1402
  • تاریخ بازنگری: 03 آذر 1402
  • تاریخ پذیرش: 07 آذر 1402
  • تاریخ اولین انتشار: 07 آذر 1402
  • تاریخ انتشار: 01 تیر 1402