واکاوی تجارب زیستۀ مربّیان عفاف‎گرایی: پیش‌برنده‌ها و بازدارنده‌ها

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه مطالعات برنامۀ درسی و آموزش، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران .

2 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

این پژوهش به‌منظور واکاوی تجارب زیستۀ مربّیان عفاف‎گرایی صورت گرفته است تا امکان تحلیل فرصت‎ها و چالش‎های این حرفۀ مهم مهیا شود. جامعۀ پژوهش حاضر، مربّیان عفاف‌گرایی مرتبط با مدارس دورة ابتدایی و متوسطۀ شهر مشهد را شامل می‌شود که هفده نفر از ایشان به‌صورت هدفمند ازنوع «با حداکثر تنوع» انتخاب شدند و با توجه به معیار اشباع داده‏ها و تکرار اطلاعات، مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته با آن‌ها صورت گرفت. پس‌از انجام‌شدن مصاحبه‏‌ها، کاوش در تجارب مربّیان عفاف‏‌گرایی و تجزیه‎وتحلیل اطلاعات، یافته‌های پژوهش درقالب 103 مفهوم و 21 مقوله جای داده شد و درنهایت، مقوله‌های تدوین‎شده، تحت لوای شش مضمونِ پیش‌برندۀ‌‌ فردی، پیش‌برندۀ ‌‌تعاملی، پیش‌برندۀ‌‌ دانشی و مهارتی، بازدارندۀ‌ دانشی و مهارتی، بازدارندۀ تعاملی، و بازدارندۀ ساختاری و فرهنگی قرار گرفتند. بررسی یافته‎ها نشان می‌دهد آنچه مربّیگری را پیش می‎رانَد، تعامل و برهم‎کُنش مجموع عوامل پیش‎برنده است و حاصل‌جمعِ عوامل بازدارنده نیز اسباب بازدارندگی و اثربخش‌نبودن وظیفۀ مربّیگری می‎شود؛ از این روی، برآیند مجموعۀ عوامل پیش‎برنده با هم‌جمعیِ عوامل بازدارنده، درکنار دیگر عوامل، تعیین‌کنندۀ موفقیت یا ناکامی جامعه در عفاف‎گرایی و تربیت جنسی مطلوب و درنتیجه، بروز رفتارهای سالم یا مخرب جنسی در نسل آینده خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
ابراهیمی هرستانی، اصغر؛ مهرام، بهروز؛ و لیاقت‌دار، محمدجواد (1394). واکاوی برنامۀ درسی مغفول برای تربیت جنسی دانش‌آموزان پسر مقطع راهنمایی تحصیلی. پژوهش در برنامهریزی درسی، 12(44)، 26-40.
ارشدی، وحید (1401). تبیین عوامل مؤثر بر ایجاد و توسعۀ شبکۀ بازار اقتصاد جنسی: چالش میان تربیت حداقلی و حداکثری در امر جنسی. مشهد: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، و پژوهشکدۀ مطالعات اسلامی در علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد.
استراوس، انسلم؛ و کوربین، جولیت (1391). مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریۀ زمینه‌ای (ابراهیم افشار، مترجم). تهران: نشر نی.
اسلامیان، زهرا؛ سعیدی رضوانی، محمود؛ و غفاری، ابوالفضل (1398). شناسایی و اولویت‎بندی پیام‎های مرتبط با خویشتن‏داری جنسی دانش‎آموزان براساس منابع و دیدگاه‎های دانش‎آموزان. تربیت اسلامی، 14(28)، 175-194.
جناتی، اشرف (1399). الگوی عفاف برمبنای تحلیل محتوایی سورۀ نساء. نشریۀ مطالعات اخلاق کاربردی، 10(38)، 11-36.
حجازی، زهرا؛ قادری، مصطفی؛ صادقی، علیرضا؛ صمدی، پروین؛ و نیکنام، زهرا (1401). مفهوم‎سازی برنامۀ درسی تربیت جنسی با تأکید بر نقش خانواده- مدرسه. مجلۀ پژوهشهای برنامۀ درسی، 12(23)، 62-88.
حسینی خیرآبادی، سید حسن؛ مؤمنی مهمویی، حسین؛ و راعی، طاهره (1401). بررسی و تبیین راهبردهای تربیت جنسی دختران نوجوان در خانواده و جامعه. پژوهشنامۀ اسلامی زنان و خانواده، 10(27)، 69-87.
رضوی‎نژاد، مهتاب؛ و موسوی، مهسا السادات (1402). چالش‎های تربیت جنسی کودکان: یک مطالعۀ مروری. نشریۀ پژوهش پرستاری، 18(3)، 32-40.
سالاری‎فر، محمدرضا؛ بیاتی، مهدی؛ و سالاری‎پور، حسن (1396). مدل نظری آسیب‎شناسی تربیت عفاف و حجاب در ایران. نشریۀ تربیت اسلامی، 12(25)، 95-117.
سعیدی رضوانی، محمود (1397). پاره‌حقیقت‌گویی در تحلیل گفتمان انتقادی تربیت جنسی نظام آموزشی ایران. پژوهشنامۀ مبانی تعلیموتربیت، 8(15)، 160-173.
سعیدی رضوانی، محمود (1399). تربیت جنسی. دانشنامۀ ایرانی برنامۀ درسی، 1-17.
سعیدی رضوانی، محمود (1401). تقلیلگرایی در تربیت و پیچیدگی امر جنسی: چالش میان تربیت حداقلی و حداکثری در امر جنسی. مشهد: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، و پژوهشکدۀ مطالعات اسلامی در علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد.
سعیدی رضوانی، محمود؛ و غلامی، فاطمه (1400). بررسی پدیدارشناسانۀ پیشران‎ها و چالش‎های رعایت عفاف در دانشجویان پسر دانشگاه فردوسی مشهد. نشریۀ مسائل کاربردی تعلیموتربیت اسلامی، 6(20)، 37-60.
سعیدی رضوانی، محمود؛ غلامی، فاطمه؛ و باقری، حسین (1398). شایستگی‎های کانونیِ مربّی تربیت جنسی. مجلۀ پژوهشهای برنامۀ درسی، 9(18)، 163-199.
سلمانی، عباس‌علی (1396). شایستگی‎های مربّی درزمینۀ تعلیم‌وتربیت با رویکرد جهادی. فصلنامۀ پژوهش در مسائل تعلیموتربیت اسلامی، 25(36)، 5-30.
سلیمانی‎نسب، مرتضی؛ نورعلی‌زادۀ میانجی، مسعود؛ و همتی، مجید (1402). روش‎های خویشتن‏داری جنسی در ساحت‎های سه‎گانۀ تربیت براساس منابع اسلامی با تأکید بر دوره‎های نوجوانی و جوانی. فصلنامۀ علوم تربیتی ازدیدگاه اسلام، 11(20)، 35-64.
شمس‏الدین دیانی، محمد؛ و نمازی‌زادگان، سعید (۱۳۹۴). نقش مربّیان در تربیت جنسی کودکان و نوجوانان. همایش خانواده و تربیت جنسی، دانشگاه فردوسی مشهد.
شهریار، روح‎الله؛ و نجفی، حسن (1398). صلاحیت‎های حرفه‎ای مربّیان تربیت دینی: ارائۀ چارچوبی همسو با حکمت 147 نهج البلاغه. فصلنامۀ پژوهش در مسائل تعلیموتربیت اسلامی، 27(45)، 197-224.
عباس‎زاده، محمد (1391). تأملی بر اعتبار و پایایی در تحقیقات کیفی. جامعهشناسی کاربردی، 23(45)، 19-34.
فلکیان، محدثه (1396). شناسایی نیازهای تربیت جنسی کودکان ازمنظر تجارب زیستۀ مادران. (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد). دانشگاه فردوسی مشهد، خراسان رضوی، ایران.
فیاضی، مینا؛ رامشت، شهرام؛ و صداقت‎زاده، میثم (1402). ویژگی‎های مربّی شایسته در اندیشۀ شهید مطهری. مجلۀ راهبردهای نوین تربیت معلمان، 9(15)، 179-200.
کارآمد، حسین؛ و عباسی، محمدعلی (1400). مؤلفه‎های شناختی و فراشناختی سبک زندگی عفیفانه. نشریۀ تربیت اسلامی، 16(36)، 113-135.
محمدحسین‎زاده، معصومه؛ سعیدی رضوانی، محمود؛ امین‎خندقی، مقصود؛ مهرام، بهروز؛ و تقی‏پور، علی (1399). افول ارزش‎های عفاف و حجاب در دانشکدۀ پزشکی: یک مطالعۀ پدیدارشناسی. نشریۀ تربیت اسلامی، 15(32)، 33-53.
محمدی مقدّم، فرید (1394). درسنامۀ عفاف. مشهد: نشر اعتقاد ما.
محمدی مقدّم، فرید (1396). خانواده و مراقبت‌های جنسی فرزندان در آموزههای اسلامی. مشهد: نشر اعتقاد ما.
مدبّر عزیزی، حسین؛ و سعیدی رضوانی، محمود (1401). چالشهای رسانهای مؤثر در تربیت جنسی: چالش میان تربیت حداقلی و حداکثری در امر جنسی. مشهد: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، و پژوهشکدۀ مطالعات اسلامی در علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد.
مرویان حسینی، سید محمود (1394). کودک و نوجوان و تربیت جنسی: سلسله مباحث تربیتی در سبک زندگی اسلامی (جلد 1) (چاپ 1). مشهد: مؤسسۀ چاپ و نشر آستان قدس رضوی.
معصومی، محترم (1398). تشخیص نیازهای آموزشی مربّیان پیشدبستانی برای تربیت جنسی نوآموزان: مطالعه با رویکرد کیفی. (پایان‎نامۀ کارشناسی ارشد). دانشگاه فردوسی مشهد، خراسان رضوی، ایران.
وقاری زمهریر، زهرا؛ حجازی، زهرا؛ عبیری، ساناز؛ و سعیدی رضوانی، محمود (1394). بررسی نگرش و کنش والدین به تربیت جنسی فرزندان. همایش ملی اشراق اندیشۀ مطهر، خانواده و تربیت جنسی، 9، 343-360.
یاری دهنوی، مراد؛ و ابراهیمی شاه‎آبادی، فاطمه (1395). پدیدارشناسی تربیت جنسی ازدیدگاه کارشناسان تربیتی. دوفصلنامۀ علوم تربیتی ازدیدگاه اسلام، 4(7)، 95-114.
یوسفی‎کیا، فهیمه؛ وجدانی، فاطمه؛ و محصص، مرضیه (1401). صلاحیت‎های حرفه‎ای مربّی براساس دیدگاه آیت‌الله حائری شیرازی. دوفصلنامۀ علوم تربیتی ازدیدگاه اسلام، 10(18)، 287-318.
Askari, F.;  Mirzaiinajmabadi, K.; Saeedy Rezvani, M.; and Seyyed Mohsen,  A. (2020). Sexual Health Education Issues (Challenges) for Adolescent Boys in Iran: A Qualitative Study. Journal of Education and Health Promotion, 9, 1, 33-42.
Balakrishnan, K.; and Singh, G. K. S. (2023). Parents’ Perspective on Sex Education Mplementation within The Context of Early Childhood Education in Malaysia. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 13(8), 1481-1493.
Moser, A.; and Korstjens, I. (2018). Series: Practical Guidance to Qualitative Research. Part 3: Sampling, Data Collection and Analysis. EUROPEAN JOURNAL OF GENERAL RAL PRA, 24(1), 9–18.
Neubauer, B. E.; Witkop, C. T.; and Varpio, L. (2019). How Phenomenology Can Help us Learn from the Experiences of Others. Perspect Med Educ. 8(2), 90–97.
Ram, S.; and Mohammadenzhad, M. (2020). Sexual and Reproductive Health in Schools in Fiji: A Qualitative Study of Teachers' Perceptions. Health Education, 120(1), 57-71.
Tenny, S.; Brannan, G. D.; Brannan, J. M.; and Sharts-Hopko, N. C. (2021). Qualitative Study. StatPearls Publishing, Treasure Island. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29262162/.