1
استادیار گروه معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دولت اباد
2
دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، واحد دولت آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
10.30497/esi.2024.244960.1651
چکیده
تأثیرپذیری کودک از محیط کالبدی پیرامونش، مؤید جایگاه و نقش معماری در تربیت کودک است. این در حالی است که پژوهش‌های اندکی درباره نقش و قابلیت محیط‌های فیزیکی در شکل‌دهی به رفتارها و کنش‌های کودک صورت گرفته است. پژوهش حاضر بنای آن را دارد تا مبتنی بر پژوهش‌های صورت گرفته درباره آموزه‌های تربیتی متون دینی مسلمانان، تبیینی از مؤلفه‌های کالبدی و راهکارهای مؤثر معماری بر تربیت و پرورش کودکان ارایه دهد. پژوهش از منظر نوع داده‌ها کیفی است و داده‌ها به دو روش کتابخانه‌ای و میدانی جمع آوری شده‌اند. در این راستا در گام نخست مولفه‌های تربیتی کودک، که محیط کالبدی قابلیت پاسخگویی به آنها را دارد، از طریق تحلیل محتوای کیفی مطالعات صورت گرفته، استخراج شدند. بررسی صورت گرفته نشان داد که محبت و مهرورزی، تکریم کودک و دادن عزت نفس به او، بازی با کودک و تنوع فعالیت‌ها، آزادی کودکان، تعامل و نشاط اجتماعی، نظم و انضباط فکری، تفکر عقلانی و پرسشگری، الگوگیری و آشنایی با احکام دین از شاخص‌های تربیتی متون دینی است. در گام دوم در جهت تکمیل و لحاظ کارآمدی مؤلفه‌های استخراجی، مصاحبه نیم ساختاریافته با مربیان پنج پیش دبستانی در اصفهان انجام شد. مربیان به صورت هدفمند انتخاب شدند و مصاحبه‌ها تا اشباع نظری ادامه یافت. در نهایت در راستای انطباق نتایج با نظر کودکان، از آنها خواسته شد تا فضای آموزشی مطلوب خود را نقاشی کنند. یافته‌های پژوهش ضمن تأیید نقش مهم محیط کالبدی در پاسخگویی به این مؤلفه-های تربیتی، نهایتاً نشان داد که توجه به مولفه‌هایی محیطی همچون آرامش و امنیت روانی، تنوع و جذابیت فضایی، ارتباط با طبیعت، انعطاف‌پذیری، تعاملات گروهی و گاه بازی، در فضای معماری، می-تواند قابلیت محیط را در جهت تربیت کودک ارتقا دهد.
)