تأملی در غایت تربیت اسلامی در هم‌افزایی دین و تکنولوژی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران؛ پژوهشگر پسادکتری، دانشگاه تهران، تهران، ایران .

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

دین و تکنولوژی از پدیده­‌های فراگیر در حیات انسانی بوده و تعامل آن‏ها صورت‏‌های مختلفی دارد. هدف از انجام این پژوهش، صورت­‌بندی انواع هم­‌افزایی‏‌های دین و تکنولوژی (سطحی، نادرست و ناقص) و به‌‏دست‏‌دادن رویکرد مطلوب و مسئولانه به این رابطه ازمنظر انسان تکنولوژیک و انسان دین‏دار بود. با توجه به اینکه هدف دین، تربیت آدمی و عالی‌­ترین هدف تربیت دینی، وصول به قرب به­‌مثابۀ واقعیتی تکوینی است، در این پژوهش، تأثیر انواع هم­‌افزایی دین و تکنولوژی بر میزان وصول به این هدف تبیین و تحلیل شد. به منظور انجام‏ تحقیق حاضر از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شد. یافته‌­های پژوهش حاضر نشان داد اگرچه انتفاع دین و تکنولوژی از یکدیگر، از جهات متکثری ممکن است، اشتراک در تعالی­‌طلبی منجر به شکل‏‌گیری وجوهی تازه از هم‌­افزایی آن‏ها شده است. در این پژوهش، نوع مواجهۀ انسان دین‏دار با تکنولوژی و انسان تکنولوژیک با دین ترسیم و واکاوی شد و با توجه به موقعیت کانونیِ مفهوم قرب در تربیت اسلامی، تأملات روبنایی و زیربنایی رابطۀ دین و تکنولوژی برای متولیان تربیتی که توأمان به رشد دینی و هوشمندسازی مراکز و محتوای تربیتی اهتمام می‏‌ورزند، برجسته شد. نتایج پژوهش نشان داد چهرۀ فی‌­نفسه تکنولوژی و وجوهی از آن که درخدمت نیازهای اصیل بشرند، آگاهانه یا ناآگاهانه به قرب می‌­انجامد؛ اما آنجا که تکنولوژی درخدمت سیاست‌­ها و رویه‌­های منفعت‌­طلبانۀ بشری قرار می­‌گیرد، وجهه مخرب و نامطلوب پیدا می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم (محمدمهدی فولادوند، مترجم).
کتاب مقدس.
آرتور، برایان (1394). سرشت فناوری (محمدابراهیم محجوب، مترجم). تهران: نشر نی.
ارسطو (1389). اخلاق نیکوماخوس (محمدحسن لطفی، مترجم). تهران: طرح نو.
بودریار، ژان (1393). نظام اشیا ( یروز ایزدی، مترجم). تهران: ثالث.
پایا، علی (1396). گره‏گشایی به‏‌شیوۀ فیلسوفان و مهندسان. تهران: طرح نقد.
تافلر، آلوین (1385). موج سوم (شهین‌‏دخت خوارزمی، مترجم). تهران: علم.
جرج، سوزان (1390). دین و تکنولوژی در قرن بیست‏ویکم. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
جوادی آملی، عبدالله (1391). منزلت عقل در هندسۀ معرفت دینی. قم: اسراء.حسین­‌زاده، ام‏البنین (1400). تدوین الگویی برای تربیت زیبایی‏شناسانه براساس مبانی زیبایی در قرآن. دوفصلنامۀ علوم تربیتی ازدیدگاه اسلام، 9(16)، 83-113.
خمینی، روح‏الله (1384). شرح چهل حدیث. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
حسین­زاده، ام‏ البنین  (1400). تدوین الگویی برای تربیت زیبایی‏ شناسانه بر اساس مبانی زیبایی در قرآن، نشریه دو فصلنامۀ علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، 9 (16)، 83-113
درّاز، محمد عبدالله (1427ق). بحوث ممهدة لدراسة تاریخ الأدیان. کویت: دار الفله.
شورای عالی انقلاب فرهنگی (1390). سند تحول بنیادین آموزش‏‌وپرورش. تهران.
صدوق، محمد بن علی (1404). عیون اخبار الرضا، جلد یک، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
فرانسن، مارتن؛ گرت یان، لوکهورست؛ و ایبو وان، د. پول (1395). دانشنامۀ استنفورد: فلسفۀ تکنولوژی (مریم هاشمیان، مترجم). تهران: ققنوس.مجلسی، محمدباقر (1421ق). بحار الأنوار (جلد 1، 51 و 52). بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
مصباح یزدی، محمدتقی (1392). رابطۀ علم و دین. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
مصباحی جمشید، پرستو (1398). بررسی امکان تربیت دینی برمبنای نظریۀ عقلانیت وحیانی با تکیه بر نظریات علامه جوادی آملی. اخلاق وحیانی، 7(2)، 5-37.
مقام معظم رهبری (20/3/1397). بیانات در دیدار جمعی از استادان، نخبگان و پژوهشگران دانشگاه‌ها.
میچم، کارل (1392). فلسفۀ تکنولوژی چیست؟ (مصطفی تقوی و یاسر خوشنویس و پریسا موسوی، مترجمان). تهران: سروش.
میرباقری، سید مهدی؛ حاجی‏ابراهیم، رضا؛ و معلمی، حسن (1389). جهت­داریِ علوم ازمنظر معرفت‌‏شناختی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
میرباقری، محمد حسین (1398)، سخنرانی رابطه دین و تکنولوژی و تحلیل ریشه آن، B2n.ir/e62058 
نورمن ال، گیسو (1375). فلسفۀ دین (حمیدرضا آیت‏اللهی، مترجم). تهران: حکمت.
هایدگر، مارتین (1375). پرسشی درباب تکنولوژی (محمدرضا اسدی، مترجم و شارح). تهران: اندیشه.
هایدگر، مارتین؛ دون آیدی، یان هکینگ، تامس کوون، دونالد مکنزی (1377). فلسفۀ تکنولوژی (شاپور اعتماد، مترجم). تهران: نشر مرکز.
هیک، جان (1372). فلسفۀ دین (بهرام راد، مترجم). تهران: الهدی.
Barth, K. (1969). Church Dogmatics. T and T. Clark Publishers, Ltd.
Bostrom, N. (2005). A History of Transhumanist Thought. Journal of Evolution and Technology, 1 (14), 1-25
Chang, K. H. (2022). The Impact of Bodily Experience on Paul's Resurrection Theology. T and T. clark.
Durbin, P. T. (2006). Philosophy of Technology: In Search of Discourse Synthesis Techne. Techne 10 (2) (2006(
Durkheim, E. (1912). The Elementary Forms of the Religious Life. London: Geoege Allen and Uniwin.
Hirst, P. (1974). Moral Education in a Secular Society. University of London Press, Ltd, London.
Schleiermacher, F. (1928). The Christian Faith (2d Edition). London, T. & T. Clark.
Weber, M. (1964). The Sociology of Religion (E. Fischoff, Translator). Boston: Beacon Press.