تحلیل محتوای مؤلفه‏‌های خودمراقبتی در کتاب‌‏های درسیِ تفکر و سبک زندگی دورۀ متوسطۀ اول

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران .

2 استاد گروه روان‏شناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

3 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی درسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، تحلیل محتوای کتب درسی دورۀ متوسطۀ اول ازنظر میزان توجه به مؤلفه‌های خودمراقبتی در آن‏ها بوده است. بدین منظور، از روشی ازنوع تحلیل محتوای کمّی استفاده شد و جامعۀ پژوهش، شامل محتوای کتب درسی تفکر و سبک زندگی دورۀ متوسطۀ اول (پایه‏‌های هفتم و هشتم) در سال تحصیلی 1401-1402 بوده است. جهت گردآوری اطلاعات از تکنیک‌های تحلیل محتوا (فهرست وارسی) استفاده و فرم اولیۀ این چک‌لیست از ادبیات و مبانی نظری پژوهش تهیه‌ شد. جهت اعتباربخشی، چک‌لیست تهیه‌شده دراختیار استادان راهنما و مشاور و همچنین پنج نفر از صاحب‌نظران این حوزه قرار گرفت و پس‏از اِعمال نظرات آن‌ها فهرست وارسی تحلیل محتوا تدوین نهایی شد. واحد تحلیل و بررسی در این پژوهش، همۀ اجزای کتاب تفکر و سبک زندگی دورۀ متوسطۀ اول (مشتمل بر محتوا، تصاویر، فعالیت و پرسش‌ها) و واحد ثبت، یک مضمون بود. در این پژوهش، از روش آنتروپی شانون جهت وزن‌دهی به داده‌­ها استفاده شد؛ بدین صورت که داده­‌ها بهنجار شدند و ضریب اهمیت و بار اطلاعاتی و انحراف‏معیار هر مؤلفه محاسبه شد. یافته‌های پژوهش نشان می‏‌دهد در کتاب‌های تفکر و سبک زندگی پایه‏‌های هفتم و هشتم، به‏‌میزانی اندک به مؤلفه‌های خودمراقبتی توجه شده است. ازمیان مؤلفه‌های موردمطالعه، بیشترین فراوانی، مربوط به مؤلفه‌‏های جسمی (رعایت‌‏کردن پوشش مناسب و براساس فصول سال)، عاطفی (عامل مهربانانه با خود و دیگران) و روانی (احساس اعتمادبه‌نفس کافی) بوده است. کمترین فراوانی هم به مؤلفه‌های خودمراقبتی معنوی مربوط می‌شود و به اکثر زیرمؤلفه‌های آن‏ها (مانند تلاوت و شنیدن آیات قرآن و شرکت‏‌کردن در مراسم و مناسک دینی، انجام‌‏دادن کار‏های خیر، کمک به نیازمندان و شکرگزاری درقبال نعمت‌های الهی) توجهی نشده است. پیشنهاد می‌‏شود با گنجاندن مؤلفه‌های خودمراقبتی در کتاب‌های آموزشی و نگاه متوازن به آن‏ها در کتب دورۀ متوسطۀ اول، به‏‌خصوص در کتاب‌های تفکر و سبک زندگی، آموزش‏دهی مهارت‌های خودمراقبتی به دانش‌‏آموزان ارتقا یابد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Content Analysis of Thinking and Lifestyle Text Books of The First Secondary Schools in regard to Self- care

نویسندگان [English]

  • Ali Imanzadeh 1
  • Shahram Vahedi 2
  • Fatemeh Gharaghani 3
1 Associate Professor of the Department of Education, University of Tabriz, Tabriz, Iran.
2 Professor of Psychology, University of Tabriz, Tabriz, Iran.
3 M.A. in Curriculum Development, University of Tabriz, Tabriz, Iran.
چکیده [English]

The purpose of the research content analysis of the fist secondary school text books( thinking and lifestyle) in regard to self- care. The current research is a quantitative content analysis.  In this research, the research community, the content of the thinking and lifestyle textbooks of the first secondary school (7th, 8th) academic year of 1402-1401 were selected.  The statistical sample of the research included the seventh and eighth grade thinking and lifestyle textbooks (common for boys and girls) and the method of sampling was also targeted.  Content analysis techniques (checklist) were used to collect information.  The initial form of this checklist is prepared from the literature and theoretical foundations of the research.  In order to check the validity of its content, the prepared checklist was given to the tutors and advisors as well as five experts in this field for modification and after applying their opinions, the content analysis checklist was finalized.  The unit of analysis and review in this research was all the components of the book "Thinking and Lifestyle" of the first secondary school (content, pictures, activities, questions) and the unit of registration was a theme.  In this research, the Shannon entropy method was used to analyze the data.  In this order, the data were normalized and the importance coefficient, information load and standard deviation of each component were calculated.  The findings of the research showed that the seventh and eighth grade thinking and lifestyle books paid little attention to self-care.  Among the studied components, the most frequency is related to the physical component (observing proper clothing and according to the seasons), emotional (being kind to yourself and others), psychological (feeling of sufficient self-confidence).  The lowest frequency is related to the components of spiritual self-care, and most of their sub-components (such as reciting and listening to the verses of the Qur'an and participating in religious ceremonies and rituals, doing good deeds, helping the needy, giving thanks for God's blessings) have not been paid attention to.  Self-care skills can be realized by including the components of self-care in educational books and taking a balanced look at it in books of the first secondary school, especially books on thinking and lifestyle.

کلیدواژه‌ها [English]

  • content analysis
  • text Books
  • thinking and lifestyle
  • self­­- care
  • first secondary schools

مراجع

آذر، عادل (1380). بسط و توسعۀ روش آنتروپی شانون برای پردازش داده‌‏ها در تحلیل محتوا. فصلنامۀ علمی- پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا (س)، 11(37)، 1-17.
امیدی گرگری، غلامرضا؛ حجتی، سید عبدالله؛ و ایمان‏زاده، علی (1401). بازنمایی تجربۀ خودمراقبتی در دانش‌‏آموزان دورۀ دوم متوسطه: مطالعۀ پدیدارشناختی. مسائل کاربردی تعلیم‌‏وتربیت، 7(1)، 7-40.
حکمت‌ی‏پور، نفیسه؛ محمودی‌شن، غلامرضا؛ عبادی، عباس؛ و بهنام‏‌پور، ناصر (1400). تجارب خودمراقبتی معنوی در نوجوانان: یک مطالعۀ کیفی. نشریۀ پرستاری کودکان، 7(4)، 52-64.
رام، سمیه؛ مهرمحمدی، محمود؛ صادق‌‏زادۀ قمصری، علیرضا؛ و طلایی، ابراهیم (1396). آموزش خویشتن‌بانی به کودکان سنین ۷ تا ۱۴ سال، با کدام منطق و رویکرد؟ تحلیل نتایج یک مطالعۀ پدیدارنگارانه. مسائل کاربردی تعلیم‌‏وتربیت اسلامی. ۲(۳)، ۸۷-۱۱۶.
شاکری، رسول (1399). بررسی رابطۀ کنترل عواطف و سلامت روانی با عملکرد تحصیلی دانش‌‏آموزان. اولین همایش ملی آسیب‌شناسی روانی، اردبیل.
شیخ‏‌حسینی فرد، زینب؛ و بیرانوند، صفر (۱۴۰۰). بررسی رابطه بین سواد رسانه‌ای، خودمراقبتی و سلامت روان دربین دانش‌آموزان متوسطۀ دوم هنرستان‌های فنی- حرفه‌ای و کاردانش. مجلۀ پیشرفت‌های نوین در روان‏شناسی، علوم تربیتی و آموزش‌وپرورش، ۴۵(۱۵)، ۲۶-۴۰.
کاهنی، غزاله (1401). بررسی تأثیر آموزش برنامه‌های خودمراقبتی در دانش‌آموزان. نشریۀ پیشرفت‌های نوین در روان‏شناسی، علوم تربیتی و آموزش‌وپرورش، 5(53)، 289-297.
گلچین‌‏نژاد دزفولی، حسن؛ غفاری، خلیل؛ و فقیهی، علیرضا (۱۴۰۲). بررسی جایگاه آموزش خودمراقبتی در برنامۀ درسیِ قصدشدۀ علوم تجربی دورۀ دوم ابتدایی. پژوهش‌های برنامه‌ریزی درسی و آموزشی، ۱۳(۱)، ۱۶۵-۱۷۸.
مقامی، الهام (1399). اثربخشی خودمراقبتی بر کیفیت زندگی فردی و اجتماعی معلولین. فصلنامۀ علمی روان‏شناسی و علوم رفتاری ایران، 2(22)، 1-8.
Adkins-Jackson, P. B.; Jackson Preston, P. A.; and Hairston, T. (2023). The Only Way Out: How Self-Care is Conceptualized by Black Women?. Ethnicity and Health, 28(1), 29-45.
Ahmad Sharoni, S. K.; Abdul Rahman, H.; Minhat, H. S.; Shariff-Ghazali, S.; and Azman Ong, M. H. (2018). The Effects of Self-Efficacy Enhancing Program on Foot Self-Care Behaviour of Older Adults with Diabetes: A Randomised Controlled Trial in Elderly Care Facility, Peninsular Malaysia. PloS One, 13(3), e0192417.
Bloomquist, K. R.; Wood, L.; Friedmeyer-Trainor, K.; and Kim, H. W. (2015). Self-88 Care and Professional Quality of Life: Predictive Factors among MSW Practitioners. Advances in Social Work, 16(2), 292–311.
Butler, L. D.; Mercer, K. A.; McClain-Meeder, K.; Horne, D. M.; and Dudley, M. (2019). Six Domains of Self-Care: Attending to the Whole Person. Journal of Human Behavior in the Social Environment, 29(1), 107–124.
Choi, S. A.; and Hastings, J. F. (2019). Religion, Spirituality, Coping, and Resilience among African-Americans with Diabetes. Journal of Religion and Spirituality in Social Work: Social Thought, 38(1), 93-114.
Coaston, S. C. (2017). Self-Care through Self-Compassion: A Balm for Burnout. Professional Counselor, 7(3), 285-297.
Dalphon, H. (2019). Self-Care Techniques for Social Workers: Achieving an Ethical Harmony between Work and Well-Being. Journal of Human Behavior in the Social Environment, 29(1), 85–95.
Denyes, M. J.; Orem, D. E.; and Bekel, G. (2001). Self-Care: A Foundational Science. Nursing Science Quarterly, 14(1), 48-54.
Hoffman, L. (2021). Existential–Humanistic Therapy and Disaster Response: Lessons from the COVID-19 Pandemic. Journal of Humanistic Psychology, 61(1), 33-54.
Ister, E. D. (2020). Investigation of Relationship between Levels of Self-Care Agency and Self-Efficacy in Nursing Students. Asian Pacific Journal of Health Sciences, 7(1), 1-6.
Jourdan, D. et al. (2021). Supporting Every School to Become a Foundation for Healthy Lives. The Lancet Child and Adolescent Health, 5(4), 295-303.
Lin, L. C.; Chan, M.; Hendrickson, S.; and Zuñiga, J. A. (2020). Resiliency and Self-Care Behaviors in Health Professional Schools. Journal of Holistic Nursing, 38(4), 373-381.
Loi, N. M.; and Pryce, N. (2022). The Role of Mindful Self-Care in the Relationship between Emotional Intelligence and Burnout in University Students. The Journal of Psychology, 156(4), 295-309.
London, M. L.; Ladewig, P. A. W.; Ball, J. W.; and Bindler, R. C. (2017). Maternal and Child Nursing Care. (No Title). New York: National League for Nursing Press.
Nakhla, N.; Black, E.; Abdul-Fattah, H.; and Taylor, J. (2021). Self-Care Education across Canadian Pharmacy Schools: Curriculum Survey Findings. Canadian Pharmacists Journal/Revue des Pharmaciens du Canada, 154(1), 52-60.
Narasimhan, M.; and Kapila, M. (2019). Implications of Self-Care for Health Service Provision. Bulletin of the World Health Organization, 97(2), 76.
O’Neill, M.; Yoder Slater, G.; and Batt, D. (2019). Social Work Student Self-Care and Academic Stress. Journal of Social Work Education, 55(1), 141-152.
Rupert, P. A.; and Dorociak, K. E. (2019). Self-Care, Stress, and Well-Being among Practicing Psychologists. Professional Psychology: Research and Practice, 50(5), 343.
Shepherd, M. A.; and Newell, J. M. (2020). Stress and Health in Social Workers: 104 Implications for Self-Care Practice. Best Practices in Mental Health, 16(1), 46.
Slemon, A.; Jenkins, E. K.; and Bailey, E. (2021). Enhancing Conceptual Clarity of Self-Care for Nursing Students: A Scoping Review. Nurse Education in Practice, 55, 103178.
Town, R.; Hayes, D.; March, A.; Fonagy, P.; and Stapley, E. (2023). Self-Management, Self-Care, and Self-Help in Adolescents with Emotional Problems: A Scoping Review. European Child and Adolescent Psychiatry, 1-28.
Wise, E. H.; Hersh, M. A.; and Gibson, C. M. (2012). Ethics, Self-Care and Well-Being for Psychologists: Reenvisioning the Stress-Distress Continuum. Professional Psychology: Research and Practice, 43(5), 487.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 25 دی 1402
  • تاریخ بازنگری: 28 فروردین 1403
  • تاریخ پذیرش: 23 اسفند 1402
  • تاریخ اولین انتشار: 01 فروردین 1403
  • تاریخ انتشار: 01 فروردین 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار