مفهوم‌کاوی و مرزشناسی «تربیت انقلابی»

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان، صندوق پستی 889-14665، تهران، ایران.

چکیده

در میان جمعیت­‌های وفادار به انقلاب اسلامی ایران سبک­‌های تربیتی متعددی دیده می­‌شود که وجه اشتراک آن‌ها در الگویی از تربیت مبتنی بر انقلاب اسلامی است که به «تربیت انقلابی» موسوم است. نوشتار حاضر درصدد است با روش تحلیل مفهومی به مفهوم‌شناسی و مرزشناسی این نوع تربیت بپردازد. برای این منظور ابتدا گونه‌­ها و معانی تربیت انقلابی صورت­‌بندی شد و درادامه باهدف ارائه تعریفی هنجاری از «تربیت انقلابی» و «انسان انقلابی»، عناصر معنایی «انقلابی‌­گری» مورد تحلیل قرار گرفت. سپس مرز مفهومی تربیت انقلابی با مفاهیم مشابه در گفتمان خودی یعنی تربیت مهدوی، تربیت جهادی، تربیت بسیجی و نیز گفتمان­‌های رقیب مرزشناسی شد. پس از بررسی‌­ها و تحلیل معانی و اقسام تربیت انقلابی و نیز بررسی عناصر معنایی آن در گفتمان انقلاب اسلامی، در تعریف تربیت انقلابی، بر فرایند یاری­رسانی به متربی برای مبارزه عدالت­‌خواهانه و عقلانی با حاکمیت غیرالهی و پذیرش و التزام به ربوبیت تشریعی الهی همراه با تأیید، مشارکت، نظارت و انتقاد در حکومت اسلامی تأکید شد. همچنین مفهوم تربیت انقلابی در گفتمان‌های دیگر مانند پست‌مدرن، نومارکسیستی و رویکردهای انتقادی با این مفهوم در گفتمان انقلاب اسلامی، به‌لحاظ زیربنایی و روبنایی تمایز دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم
اعرافی، علیرضا و موسوی، سیدنقی (1391)، تعریف تربیت و تطبیق آن بر حرکت فلسفی، تربیت اسلامی. شماره 14، صص 7-28.
الیاس، جان (1385). فلسفه تعلیم و تربیت قدیم و معاصر. ترجمه عبدالرضا ضرابی. قم: مؤسسه امام خمینی.
اوزمن، هوراد و کراور، سموئل ام (1387). مبانی فلسفی تعلیم و تربیت. ترجمه گروه علوم تربیتی. قم: مؤسسه امام خمینی.
ایلیچ، ایوان (1387). مدرسه‌زدایی از جامعه. ترجمه الهه ضرغام. تهران: رشد.
باقری، خسرو؛ سجادیه، نرگس و توسلی، طیبه (1389). رویکردها و روش‌های پژوهش در فلسفه تعلیم‌وتربیت. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
برزینکا، ولفگانگ (1376). فلسفه تعلیم‌وتربیت، در: فلسفه تعلیم‌وتربیت معاصر. ترجمه خسرو باقری و محمد عطاران. تهران: محراب قلم.
راغب اصفهانی، حسین (1412). مفردات الفاظ القرآن. بیروت: دارالقلم.
زرشناس، شهریار (1383). واژه­نامه فرهنگی سیاسی. تهران: کتاب صبح.
ژوزف، پاملا بلوتین و دیگران (1396). فرهنگ‌های برنامه درسی. ترجمه محمد مهرمحمدی و دیگران. تهران: سمت.
خامنه­ای، سیدعلی (1390). بیانات در بیست‌ودومین سالگرد امام خمینی، 14/4/1390. دسترسی در https://khl.ink/f/12595
خمینی، روح­الله (بی­تا- الف). صحیفه، جلد 19. در: نرم‌افزار مجموعه آثار امام خمینی. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
خمینی، روح­الله (بی­تا-ب). ولایت فقیه. در: نرم‌افزار مجموعه آثار امام خمینی. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
خمینی، روح­الله (بی­تا- ج). صحیفه، جلد 7. در: نرم‌افزار مجموعه آثار امام خمینی. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
علاقبند، علی (1384). جامعهشناسی آموزش‌وپرورش. تهران: روان.
علیدوست، ابوالقاسم (1397). فقه و عقل. قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
علیپور، فاطمه و محمودی، اعظم (1402). تحلیل محتوای کتاب‌های عربی دوره متوسطه دوم رشته انسانی براساس مؤلفه­های تربیت انقلابی با تأکید بر محتوای بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی. علوم تربیتی از دیدگاه اسلام. شماره 21. صص 35-57.
علم‌الهدی، جمیله (1391). نظریه اسلامی تعلیم‌وتربیت (مبانی آموزش رسمی). تهران: دانشگاه امام صادق.
گوتک، جرالد. ال (1387). مکاتب فلسفی و آراء تربیتی. ترجمه محمدجعفر پاک‌سرشت. تهران: سمت.
محمدی، منوچهر (1381).  انقلاب اسلامی زمینه‌ها و پیامدها. قم: دفتر نشر معارف.
نلر، جی. اف. (1391). آشنایی با فلسفه آموزشوپرورش. ترجمه فریدون بازرگان، تهران: سمت.
Peters, R.S. (1996). Ethics and Education, London: Allen & Unwin.