سازماندهی محتوای برنامۀ درسی بر اساس واکاوی مفهوم علم در نگاه جان دیویی و علامه طباطبایی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری حکمت متعالیه دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران.

چکیده

هدف از انجام این پژوهش، تببین و تحلیل سازماندهی محتوای برنامۀ درسی از منظر جان دیویی و علامه طباطبایی بود. این تحلیل بر اساس نگاه هر یک از دو به معنا و مفهوم علم به دست آمده ­است. هر دو دیدگاه، فرایندی از شکل­‌گیری علم را بیان کرده که شروع آن با مسئله است. پژوهش حاضر با استفاده از روش استتناجی ضرورت عقلی و با تحلیل منطقی داده‌­های کتابخانه­‌ای مورد مطالعه انجام شد. در این نوشته پس از تحلیل تفصیلی فرایند شکل­‌گیری علم از نگاه هر دو اندیشمند این نتیجه حاصل شد که فرایند مذکور می­‌تواند در سازماندهی محتوای برنامه ­درسی تأثیر به­‌سزایی داشته ­باشد. به همین جهت رویکرد حاکم بر سازماندهی محتوای هر دو دیدگاه، مسئله محوری بود؛ لکن در این نوشتار استدلال­‌هایی بیان شده است که نشان می­‌دهد مسئله­‌محوری از نگاه علامه طباطبایی و جان دیویی با یکدیگر تفاوت­های بنیادی دارند. علت این امر هم به فهم هر یک از ایشان از معنای علم برمی­‌گردد. از آنجایی که جان دیویی معنای علم را منحصر در علم تجربی کرده­ است مسائل او هم در همان سطح باقی می­‌مانند؛ لکن علامه طباطبایی علم را در سطحی فراگیرتر معنا می­‌کند و مسئله از نگاه او معنای گسترده‌­تری پیدا می­‌کند. دیویی ناظر به رویکرد خود، به نقد رویکرد موضوع‌محوری پرداخته و صرفاً سازماندهی تلفیقی را مورد تأکید قرار می‌دهد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که نظام فکری علامه طباطبایی با تقریری که از معنا و سطوح مسئله ارائه می­‌دهد، می­تواند سازماندهی موضوع­‌محور و تلفیقی را جمع کرده و ناظر به مسائل مختلف دانش‌­آموزان، پیشنهادات جامع‌تری ارائه نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Organization of Curriculum Content Based on the Analysis of the Concept of Science in the Perspectives of John Dewey and Allameh Tabatabai

نویسندگان [English]

  • Ebrahim Rastiyan 1
  • Mahdi Shariatzadeh 2
1 Ph.D in Wisdom, University of Isfahan, Isfahan, Iran.
2 M.A in Islamic philosophy and theology, Imam Sadeq University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The aim of this research was to clarify and analyze the organization of curriculum content from the perspectives of John Dewey and Allameh Tabatabai. This analysis is based on each of their interpretations of the meaning and concept of science. Both perspectives describe a process of the formation of science that begins with a problem. This study was conducted using the deductive method of rational necessity and logical analysis of library data. After a detailed analysis of the process of scientific formation from the viewpoints of both thinkers, it was concluded that this process could significantly impact the organization of curriculum content. Therefore, the prevailing approach to the organization of content in both perspectives was problem-centered; however, this paper presents arguments showing that the problem-centeredness of Allameh Tabatabai and John Dewey fundamentally differs. This difference is rooted in each of their understandings of the meaning of science. While John Dewey confines the meaning of science to empirical science, his issues remain at that level. In contrast, Allameh Tabatabai defines science at a broader level, giving problems a more extensive meaning. In relation to his approach, Dewey critiques the subject-centered approach and emphasizes only integrative organization. The results of this research indicate that Allameh Tabatabai's intellectual system, with his interpretation of the meaning and levels of issues, can integrate both subject-centered and integrative organization and provide more comprehensive suggestions concerning various issues faced by students.

کلیدواژه‌ها [English]

  • content organization
  • problem-oriented
  • curriculum
  • the concept of science
  • John Dewey
  • Allameh Tabatabai
  1. احمدی­فر، مهرداد (1386). تبیین رویکرد پیشرفت گرایی در برنامه درسی (با تأکید بر معرفت‌شناسی جان دیویی) و نقد آن براساس رئالیسم اسلامی (علامه طباطبائی) (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

    انصاری، مهناز؛ و شایگان­فر، نادر (1398). تبیین نسبت معرفت­شناسی ابزارانگارانۀ جان دیویی و رهیافت هرمنوتیکی. دوفصلنامۀ فلسفی شناخت، 12 (2)، 29-48.

    پاملا بلوتین ژوزف و دیگران، (1399). فرهنگ­های برنامه درسی (محمود مهرمحمدی و دیگران، مترجم). تهران: سمت.

    تقی‌پور‌ظهیر، علی (1402). مقدمه‌ای بر برنامه ریزی آموزشی و درسی. تهران: نشر آگه.

    راستیان، ابراهیم (1397). تقریر انسانشناسانه اعتباریات بر اساس ماجرای هبوط انسان از منظر علامه طباطبایی. (رساله دکتری). دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

    رضایی، مهدی (1399). تببین روش­شناسی پژوهش استنتاجی ضرورت عقلی در فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی. فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 28 (94)، 85 _ 119.

    رهنمایی، سیداحمد (1394). نقد و بررسی فلسفۀ تربیتی جان دیویی. دوفصلنامۀ تحول در علوم انسانی، 2 (4)، 36 – 64.

    صالحی، اکبر؛ و یاراحمدی، مصطفی (1387). تببین تعلیم و وتربیت اسلامی از دیدگاه علامه طباطبایی با تأکید بر هدف­ها و روش­های تربیتی. تربیت اسلامی، 3 (7)، 23-50.

    طباطبایی، سید محمد حسین (1374). ترجمه تفسیر المیزان (جلد 6 و 15)، (سیدمحمدباقر همدانی، مترجم). قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم.

    طباطبایی، سید محمد حسین (1387). اصول فلسفه و روش رئالیسم (جلد 1و2). قم: مؤسسه بوستان کتاب.

    طباطبایی، سید محمد حسین (1387). بررسی­های اسلامی (جلد 1). قم: مؤسسه بوستان کتاب.

    طباطبایی، سید محمد حسین (1416). نهایة الحکمة. قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.

    طباطبایی، سید محمد حسین (1428). رسالة الاعتباریات: نظریة الاعتبار. قم: باقیات.

    طباطبایی، سیدمحمد حسین (1371). المیزان فی تفسیر القرآن (جلد 6و 16). قم: محمدی.

    طباطبایی، سیدمحمد حسین (1428). مجموعة رسائل العلامة الطباطبائى (صباح ربیعی، محقق). قم: باقیات.

    علم­الهدی، جمیله (1384). مبانی تربیت اسلامی و برنامه‌ریزی درسی بر اساس فلسفه صدرا. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).

    فتحی واجارگاه، کوروش (1395). برنامه درسی به سوی هویت‌های جدید. تهران: آییژ.

    کاپلستون، فردریک‌چارلز (1386). تاریخ فلسفه: از دکارت تا لایب نیتس (جلد4) (غلامرضا اعوانی، مترجم). تهران: سروش.

    کاپلستون، فردریک‌چارلز (1400). تاریخ فلسفه: از بنتام تا راسل (جلد8) (بهاءالدین خرمشاهی، مترجم). تهران: سروش.

    مجموعه نویسندگان (1385). کتاب درسی دانشگاهی: ساختار و ویژگیها. تهران: سمت.

    ملکی، حسن (1402). مقدمات برنامه ریزی درسی. تهران: سمت.

    مهرمحمدی، محمود؛ و صمدی، پروین (1380). برنامه‌­های درسی تلفیقی، رویکردی متفاوت با برنامه‌های درسی موضوع­‌محوری/دیسیپلینی (شیوه سنتی). فصلنامه علمی پژوهشی علوم انسانی، 11(39)، 200- 217.

    میلر، جی‌پی (1394). نظریه­های برنامه درسی (محمود مهرمحمدی، مترجم). تهران: سمت.

    نواک، جورج (1401). پراگماتیسم در سنجش با سوسیالیسم علمی (پرویز بابایی، مترجم). تهران: روزآمد.

    Asmund L. Stromnes1991)  . (DEWEY'S VIEW ON KNOWLEDGE AND ITS EDUCATIONAL IMPLICATIONS. CRITICAL CONSIDERATIONS. University ofTrondheim, Norway

    Dewey, J & Dewey. (1915) schools of tomorrow. New York: Dutton and company

    Dewey, J. (1902). The child and the curriculum. The university of Chicago

    Dewey, J. (1916) Democracy and. education. New York: Macmillan.

    Dewey, J. (1917). The Need for a Recovery of Philosophy. http://www.gutenberg.org

    Dewey, J. (1929). The quest for certainty. New York: perigee.

    Dewey, J. (1933). How we think: HEATH

    Dewey, J. (1938). Logic: The theory of inquiry. New York: Henry Holt and Company.

    Dewey, J. )1925(. Experience and Nature. New York: Dover.

    Gülşah Coşkun Yaşar،Berna Aslan)2021( Curriculum Theory: A Review Study www.ijocis.com

    1. Grady Roberts )2003 .( An Interpretation Of Dewey's Experiential Learning Theory.
  • تاریخ دریافت: 12 آبان 1402
  • تاریخ بازنگری: 26 اردیبهشت 1403
  • تاریخ پذیرش: 31 اردیبهشت 1403
  • تاریخ اولین انتشار: 31 اردیبهشت 1403
  • تاریخ انتشار: 01 مهر 1403