سازماندهی محتوای برنامۀ درسی بر اساس واکاوی مفهوم علم در نگاه جان دیویی و علامه طباطبایی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری حکمت متعالیه دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران.

چکیده

هدف از انجام این پژوهش، تببین و تحلیل سازماندهی محتوای برنامۀ درسی از منظر جان دیویی و علامه طباطبایی بود. این تحلیل بر اساس نگاه هر یک از دو به معنا و مفهوم علم به دست آمده ­است. هر دو دیدگاه، فرایندی از شکل­‌گیری علم را بیان کرده که شروع آن با مسئله است. پژوهش حاضر با استفاده از روش استتناجی ضرورت عقلی و با تحلیل منطقی داده‌­های کتابخانه­‌ای مورد مطالعه انجام شد. در این نوشته پس از تحلیل تفصیلی فرایند شکل­‌گیری علم از نگاه هر دو اندیشمند این نتیجه حاصل شد که فرایند مذکور می­‌تواند در سازماندهی محتوای برنامه ­درسی تأثیر به­‌سزایی داشته ­باشد. به همین جهت رویکرد حاکم بر سازماندهی محتوای هر دو دیدگاه، مسئله محوری بود؛ لکن در این نوشتار استدلال­‌هایی بیان شده است که نشان می­‌دهد مسئله­‌محوری از نگاه علامه طباطبایی و جان دیویی با یکدیگر تفاوت­های بنیادی دارند. علت این امر هم به فهم هر یک از ایشان از معنای علم برمی­‌گردد. از آنجایی که جان دیویی معنای علم را منحصر در علم تجربی کرده­ است مسائل او هم در همان سطح باقی می­‌مانند؛ لکن علامه طباطبایی علم را در سطحی فراگیرتر معنا می­‌کند و مسئله از نگاه او معنای گسترده‌­تری پیدا می­‌کند. دیویی ناظر به رویکرد خود، به نقد رویکرد موضوع‌محوری پرداخته و صرفاً سازماندهی تلفیقی را مورد تأکید قرار می‌دهد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که نظام فکری علامه طباطبایی با تقریری که از معنا و سطوح مسئله ارائه می­‌دهد، می­تواند سازماندهی موضوع­‌محور و تلفیقی را جمع کرده و ناظر به مسائل مختلف دانش‌­آموزان، پیشنهادات جامع‌تری ارائه نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. احمدی­فر، مهرداد (1386). تبیین رویکرد پیشرفت گرایی در برنامه درسی (با تأکید بر معرفت‌شناسی جان دیویی) و نقد آن براساس رئالیسم اسلامی (علامه طباطبائی) (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

    انصاری، مهناز؛ و شایگان­فر، نادر (1398). تبیین نسبت معرفت­شناسی ابزارانگارانۀ جان دیویی و رهیافت هرمنوتیکی. دوفصلنامۀ فلسفی شناخت، 12 (2)، 29-48.

    پاملا بلوتین ژوزف و دیگران، (1399). فرهنگ­های برنامه درسی (محمود مهرمحمدی و دیگران، مترجم). تهران: سمت.

    تقی‌پور‌ظهیر، علی (1402). مقدمه‌ای بر برنامه ریزی آموزشی و درسی. تهران: نشر آگه.

    راستیان، ابراهیم (1397). تقریر انسانشناسانه اعتباریات بر اساس ماجرای هبوط انسان از منظر علامه طباطبایی. (رساله دکتری). دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

    رضایی، مهدی (1399). تببین روش­شناسی پژوهش استنتاجی ضرورت عقلی در فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی. فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 28 (94)، 85 _ 119.

    رهنمایی، سیداحمد (1394). نقد و بررسی فلسفۀ تربیتی جان دیویی. دوفصلنامۀ تحول در علوم انسانی، 2 (4)، 36 – 64.

    صالحی، اکبر؛ و یاراحمدی، مصطفی (1387). تببین تعلیم و وتربیت اسلامی از دیدگاه علامه طباطبایی با تأکید بر هدف­ها و روش­های تربیتی. تربیت اسلامی، 3 (7)، 23-50.

    طباطبایی، سید محمد حسین (1374). ترجمه تفسیر المیزان (جلد 6 و 15)، (سیدمحمدباقر همدانی، مترجم). قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم.

    طباطبایی، سید محمد حسین (1387). اصول فلسفه و روش رئالیسم (جلد 1و2). قم: مؤسسه بوستان کتاب.

    طباطبایی، سید محمد حسین (1387). بررسی­های اسلامی (جلد 1). قم: مؤسسه بوستان کتاب.

    طباطبایی، سید محمد حسین (1416). نهایة الحکمة. قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.

    طباطبایی، سید محمد حسین (1428). رسالة الاعتباریات: نظریة الاعتبار. قم: باقیات.

    طباطبایی، سیدمحمد حسین (1371). المیزان فی تفسیر القرآن (جلد 6و 16). قم: محمدی.

    طباطبایی، سیدمحمد حسین (1428). مجموعة رسائل العلامة الطباطبائى (صباح ربیعی، محقق). قم: باقیات.

    علم­الهدی، جمیله (1384). مبانی تربیت اسلامی و برنامه‌ریزی درسی بر اساس فلسفه صدرا. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).

    فتحی واجارگاه، کوروش (1395). برنامه درسی به سوی هویت‌های جدید. تهران: آییژ.

    کاپلستون، فردریک‌چارلز (1386). تاریخ فلسفه: از دکارت تا لایب نیتس (جلد4) (غلامرضا اعوانی، مترجم). تهران: سروش.

    کاپلستون، فردریک‌چارلز (1400). تاریخ فلسفه: از بنتام تا راسل (جلد8) (بهاءالدین خرمشاهی، مترجم). تهران: سروش.

    مجموعه نویسندگان (1385). کتاب درسی دانشگاهی: ساختار و ویژگیها. تهران: سمت.

    ملکی، حسن (1402). مقدمات برنامه ریزی درسی. تهران: سمت.

    مهرمحمدی، محمود؛ و صمدی، پروین (1380). برنامه‌­های درسی تلفیقی، رویکردی متفاوت با برنامه‌های درسی موضوع­‌محوری/دیسیپلینی (شیوه سنتی). فصلنامه علمی پژوهشی علوم انسانی، 11(39)، 200- 217.

    میلر، جی‌پی (1394). نظریه­های برنامه درسی (محمود مهرمحمدی، مترجم). تهران: سمت.

    نواک، جورج (1401). پراگماتیسم در سنجش با سوسیالیسم علمی (پرویز بابایی، مترجم). تهران: روزآمد.

    Asmund L. Stromnes1991)  . (DEWEY'S VIEW ON KNOWLEDGE AND ITS EDUCATIONAL IMPLICATIONS. CRITICAL CONSIDERATIONS. University ofTrondheim, Norway

    Dewey, J & Dewey. (1915) schools of tomorrow. New York: Dutton and company

    Dewey, J. (1902). The child and the curriculum. The university of Chicago

    Dewey, J. (1916) Democracy and. education. New York: Macmillan.

    Dewey, J. (1917). The Need for a Recovery of Philosophy. http://www.gutenberg.org

    Dewey, J. (1929). The quest for certainty. New York: perigee.

    Dewey, J. (1933). How we think: HEATH

    Dewey, J. (1938). Logic: The theory of inquiry. New York: Henry Holt and Company.

    Dewey, J. )1925(. Experience and Nature. New York: Dover.

    Gülşah Coşkun Yaşar،Berna Aslan)2021( Curriculum Theory: A Review Study www.ijocis.com

    1. Grady Roberts )2003 .( An Interpretation Of Dewey's Experiential Learning Theory.