معناسازی مدیران مدرسه در مسیر پیاده سازی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه مدیریت و برنامه ریزی آموزشی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

3 استاد گروه مدیریت و برنامه ریزی آموزشی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

4 دانشیار گروه زبان‏‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

چکیده

سند تحول بنیادین آموزش و پرورش یکی از موضوعات برجستۀ نظام تعلیم و تربیت کشور در دهۀ اخیر بوده است. تحقق اهداف این سند همانند تمام سیاست‏ها و اصلاحات آموزشی تحت‌تأثیر تعبیر و فرایندهای تعدیل و سازگاری مجریان آن قرار گرفته و لزوماً منطبق با مقصود آنان اجرا نمی‌شود. هدف این مطالعه، شناخت و تبیین معنای ساخته شده و تعابیر مدیران مدارس از نقش خود در طول پیاده‌سازی و اجرای سند تحول بود که با استفاده از روش پدیدارشناسی و برمبنای چارچوب شناختی معناسازی انجام شد. داده‏‌ها از طریق مصاحبۀ نیمه‏‌ساختار‏یافته و عمیق با 8 مدیر دبیرستان دولتی دورۀ دوم در چهار منطقه 3، 6، 7 و 13 شهر تهران که به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند، گردآوری شد. تحلیل اطلاعات بر مبنای روش تحلیل داده‌های کیفی مایلز و هوبرمن به شکل‌‏گیری سه دسته مضمون اصلی «ابهام»، «مستندساز» و «عوامل فردی و موقعیتی» منجر شد. یافته‌‏های پژوهش نشان‏‌دهندۀ ابهام مدیران مدارس در زمینۀ ادراک متن سند و چگونگی اجرای آن در مدارس بود. الزام به اقدام در چنین شرایطی، مدیران مدرسه را به سمت ساخت معنای دیگری از نقش خود سوق داده است؛ آن‌ها نقش خود را به عنوان «مستندسازان» اجرای سند تحول تعبیر می‌کنند. ساخت این معنا تحت‌تأثیر عوامل فردی شامل تصور تکرار مکررات و سعی بی‌فایده و همچنین عوامل موقعیتی شامل قابلیت اجرا، قوانین و مقررات و جایگاه ارزشی صورت گرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد با وجود تلاش‏های انجام شده در راستای اجرای سند تحول در مدارس، از منظر مدیران مدرسه مقصود اصلی از اجرای سند چندان حاصل نشده است. توجه سیاستگذاران به عوامل شکل‌دهندۀ معناسازی می‌تواند در طراحی سیاست‏های آموزشی و اجرای مؤثرتر آن‏ها کمک کننده باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابوترابی، سیده‌بهاره؛ حسین‌قلی‌زاده، رضوان؛ و مهرام، بهروز (1398). بازنمایی ساختار سازمانی مدرسه در سند تحول بنیادین جمهوری اسلامی ایران آموزش و پرورش. مدیریت مدرسه، 7(2)، 303- 273.
اخلاقی، آزیتا؛ صالح‌صادق‌پور، بهرام؛ و نوید ادهم، مهدی (1399). آینده‌پژوهی اهداف سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در افق 1404. مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، 10(34)، 56- 80.
بختیاری، لیلا؛ و دهقانی، مرضیه (1400). بررسی پژوهش‌های انجام شده مرتبط با سند تحول بنیادین آموزش و پرورش ایران: یک مطالعه فراترکیب. علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، 10(19)، 47- 5.
بنی‌اسد، شهین؛ حسین‌قلی‌زاده، رضوان؛ و امین‌خندقی، مقصود (1396). از اثربخش تا تعالی: گسست نظریه، تحقیق و عمل در برنامه تعالی مدیریت مدرسه. پژوهش‌نامه مبانی تعلیم و تربیت، 7(2)، 124-148.
بیطرفان، فاطمه سادات؛ سجودی، مرجان؛ و دهقانی، مرضیه (1399). بررسی موانع اجرایی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بر اساس مدل فولن: مورد کاوی ساحت تربیت زیبایی‌شناختی و هنری. پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، 2(10)، 110- 90.
رستمی‌آلیله؛ ترحم؛ نامور، یوسف؛ ستاری، صدرالدین؛ و راستگو، اعظم (1399). طراحی مدل فرآیندی کیفیت اجرای برنامه تعالی مدیریت مدرسه. مدیریت مدرسه، 8(2)، 140- 161.
زمان‌نژاد، حبیب‌الله؛ دانش‌فرد، کرم‌اله؛ ازغندی، سید‌علیرضا؛ و توسلی رکن‌آبادی، مجید (1401). الگوی مبنایی تصمیم‌گیری توسعه پایدار در سیاست آموزشی (رویکردی جهت ارتقای بهره‌وری). مدیریت بهره‌وری، 17(1)، 248- 223.
صادقی‌گوغری، مهدیه؛ یعقوبی‌پور، علی؛ و منتظری، محمد (1399). تحلیل عوامل مؤثر بر تحقق سند تحول بنیادین آموزش و پرورش با استفاده از روش دیتمل. نوآوری‏های مدیریت آموزشی، 59(2)، 79- 96.
صمدی، معصومه (۱۴۰۱). شناسایی و احصاء ظرفیت‌های مغفول سیاستی سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش به روش فراترکیب. فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، ۱۲(۴۳)، ۸۰-۱۰۷.
صمدی، معصومه (۱۴۰۰). تبیین چالش‌های اجرای سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش بر اساس روش فراترکیب، فصلنامه سیاست‌گذاری عمومی، ۷(۴)، ۳۱۹-۳۳۰.
عارف،‌ هادی؛ سیدجوادین، سیدرضا؛ پورعزت، علی‏اصغر؛ و محمد الیاسی، قنبر (1398). معناسازی: تحلیل مفهومی و کاربست‏ها در مدیریت منابع انسانی. مدیریت دولتی (دانشگاه تهران)، 3(11)، 509- 529.
قجری، ناصر؛ مزیدی، محمد؛ و شمشیری، بابک (1399). واکاوی و فهم اهم چالش‏ها و موانع عملی پیش‌رو در تحقق سند تحول بنیادین با تمرکز بر زیرنظام‏های اصلی آن. پژوهش‏های برنامه درسی، 10(1)، 1- 33.
مرزوقی، رحمت‌اله؛ عقیلی، رضا؛ و مهرورز، محبوبه (1395). تحلیل و نقد نظری و روش‌شناختی اسناد تحول بنیادین آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران. پژوهش نامه مبانی تعلیم و تربیت، 6(2)، 40- 21.
ملکی‌پور حرجندی، احسان؛ و شریفیان، اسماعیل (1397). چالش‌های پیش‌روی برنامه‌ها و راهکارهای عملیاتی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در بخش تربیت بدنی و ورزش مدارس. مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی، 18(35)، 80- 61.
نوید ادهم، مهدی (1391). الزامات مدیریتی تحول بنیادین آموزش و پرورش. راهبرد فرهنگ، 17(1)، 295- 323.
نوید ادهم، مهدی؛ و راغب، فاطمه (1399). طراحی مدل اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش. فرهنگ در دانشگاه اسلامی، 10(1)، 67- 84.
Aldridge, J. M., & McLure, F. I. (2023). Preparing Schools for Educational Change: Barriers and Supports–A Systematic Literature Review. Leadership and Policy in Schools, 1-26.
Allen, C. (2020). The role of productive ambiguity in shaping teachers’ sensemaking and implementation of science education reform. 14th International Conference of the Learning Sciences (ICLS), Nashville, Tennessee, Volume 4 (pp. 1847-1854).
Allen, C. D., & Penuel, W. R. (2015). Studying teachers’ sensemaking to investigate teachers’ responses to professional development focused on new standards. Journal of Teacher Education66(2), 136-149.
Coburn, C. E. (2005). Shaping teacher sensemaking: School leaders and the enactment of reading policy. Educational policy, 19(3), 476-509.
Ericson, T. (2001). Sensemaking in organisations—towards a conceptual framework for understanding strategic change. Scandinavian Journal of Management, 17(1), 109-131.
Ganon-Shilon, S., & Schechter, C. (2019). School principals’ sense-making of their leadership role during reform implementation. International Journal of Leadership in Education, 22(3), 279-300.
Gawlik, M. A. (2015). Shared sense-making: How charter school leaders ascribe meaning to accountability. Journal of Educational Administration53(3), 393-415.
Hill, K. L., Desimone, L., Wolford, T., Reitano, A., & Porter, A. (2023). Inside school turnaround: What drives success?. Journal of Educational Change, 24(3), 393-423.
Holmes, K., Clement, J., & Albright, J. (2013). The complex task of leading educational change in schools. School Leadership & Management, 33(3), 270-283.
Janger, M. I. (2006). How does reform happen? Sensemaking and school reform: An interpretive case study. University of Michigan (Doctoral dissertation).
Kezar, A. (2013). Understanding sensemaking/sensegiving in transformational change processes from the bottom up. Higher Education, 65(6), 761-780.
Maitlis, S., & Christianson, M. (2014). Sensemaking in organizations: Taking stock and moving forward. Academy of Management Annals, 8(1), 57-125.
Maitlis, S., & Sonenshein, S. (2010). Sensemaking in crisis and change: Inspiration and insights from Weick (1988). Journal of management studies, 47(3), 551-580.
Marsh, J. A., Bush-Mecenas, S., Strunk, K. O., Lincove, J. A., & Huguet, A. (2017). Evaluating teachers in the Big Easy: How organizational context shapes policy responses in New Orleans. Educational Evaluation and Policy Analysis, 39(4), 539-570.
Miles, M. B., Huberman, A. M., & Saldaña, J. (2014). Qualitative data analysis: A methods sourcebook. 3rd
Mokher, C. G., Park-Gaghan, T. J., Spencer, H., Hu, X., & Hu, S. (2020). Institutional transformation reflected: Engagement in sensemaking and organizational learning in Florida’s developmental education reform. Innovative Higher Education, 45, 81-97.
Murphy, J. (2020). The Five Essential Reasons for the Failure of School Reforms. Journal of Human Resource and Sustainability Studies, 8(1), 1-17.
Potter, H. M. (2017). Principal Sensemaking in Implementation: How Perspectives Influence Outcomes. Michigan State University (Doctoral dissertation).
Reid, D. B. (2021). US principals’ sensemaking of the future roles and responsibilities of school principals. Educational Management Administration & Leadership, 49(2), 251-267.
Reid, D. B. (2023). US Traditional Public School Principals’ Sensemaking of Their Role as School Marketers. NASSP Bulletin, 107(1), 25-40.
Rigby, J. G. (2015). Principals’ sensemaking and enactment of teacher evaluation. Journal of Educational Administration, 53(3), 374-392.
Sandberg, J., & Tsoukas, H. (2020). Sensemaking reconsidered: Towards a broader understanding through phenomenology. Organization Theory, 1(1).
Schechter, C., Shaked, H., Ganon-Shilon, S., & Goldratt, M. (2018). Leadership metaphors: School principals’ sense-making of a national reform. Leadership and Policy in Schools, 17(1), 1-26.
Spillane, J. P., Reiser, B. J., & Reimer, T. (2002). Policy implementation and cognition: Reframing and refocusing implementation research. Review of educational research, 72(3), 387-431.
Sutherland, D. H. (2022). School board sensemaking of federal and state accountability policies. Educational Policy, 36(5), 981-1010.
Tan, C. (2019). Sensemaking and sensegiving in schooling reform: South Korea and China. Globalisation, Societies and Education, 17(4), 536-547.
Taylor, K., Zarb, S., & Jeschke, N. (2021). Ambiguity, uncertainty and implementation. International Review of Public Policy, 3(3: 1).
Thomson, P., & Hall, C. (2011). Sense-making as a lens on everyday change leadership practice: The case of Holly Tree Primary. International Journal of Leadership in Education, 14(4), 385-403.
Weick, K. E. (1995). Sensemaking in organizations (Vol. 3). Sage.
Weick, K. E., Sutcliffe, K. M., & Obstfeld, D. (2005). Organizing and the process of sensemaking. Organization science, 16(4), 409-421.
Young, T., & Lewis, W. D. (2015). Educational policy implementation revisited. Educational policy, 29(1), 3- 17.
Yurkofsky, M. (2022). From compliance to improvement: How school leaders make sense of institutional and technical demands when implementing a continuous improvement process. Educational administration quarterly, 58(2), 300-346.
Zahariadis, N., & Exadaktylos, T. (2016). Policies that succeed and programs that fail: Ambiguity, conflict, and crisis in Greek higher education. Policy Studies Journal, 44(1), 59-82.