الگوی تربیتی تمام‌ساحتی در دعای عرفه و اصول تربیتی مرتبط با آن

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه آموزش معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

2 استادیار گروه آموزش معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

10.30497/esi.2024.246671.1809

چکیده

هدف پژوهش حاضر، تبیین الگوی تربیتی تمام‌ساحتی دردعای عرفه و استنباط اصول تربیتی مبتنی بر آن بود. این پژوهش توصیفی از نوع تحلیل محتوا بود. ابتدا با خوانشی کامل از مضامین دعای عرفه داده‌های مستخرج در سه سطح باز، محوری و منتخب با استفاده از نرم‌افزار مکس کیودا کدگذاری و طبقه‌بندی شد و سپس بر اساس الگوی مفهومی استخراج شده اصول تربیتی از طریق تحلیل محتوا به شیوه استقرائی و در قالب تحلیل مضمون استنباط گردید. یافته پژوهش نشان داد که از میان 588 کد باز به دست آمده از دعای عرفه، بیشترین کدها به ترتیب مربوط به ساحت اعتقادی، عبادی، اخلاقی و سپس ساحت زیبایی شناسی-هنری بود. اصول تربیتی به وحدت ساحتی، جایگاه مخلوق و خالق، شاخصه عبادت، شگفتی خلقت انسان، راهنما بودن خلقت، تعامل هوشمندانه با دشمن، دانایی حقیقی، فناوری به‌عنوان نعمت، نگاه زیبابین و وسعت اقتصادی، اشاره دارد. چنین نتیجه‌گیری می‌‌شود تدوین و کاربست مجموعه منسجمی ‌از مبانی ‌و اصول و روش‌های تربیت تمام‌ساحتی انسان براساس منابع دینی‌درفرایند تعلیم و تربیت امری ضروری است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب. بیروت: دارالفکر.
بهشتی، محمد (1401). دلالت‌های تربیتی دعای عرفه در ساحت تربیت توحیدمدار با تکیه بر روش‌های تربیت اخلاقی عرفانی. تربیت اسلامی، 17(39)، 93-112.
جلیلی، رضا (1399). فناوری در قرآن. تهران: دانشگاه جامع امام حسین (علیه‌السلام).
جوادی آملی، عبدالله (1397). تسنیم (70جلد). تهران: اسرا.
حاجی ده آبادی، محمدعلی (1398). درآمدی بر نظام تربیتی اسلام. قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی.
حسنی، محمد؛ و صادق زاده قمصری، علیرضا (1402). تبیین فلسفه تربیت رسمی و عمومی (تربیت مدرسه‌ای). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
حسین زاده، ام البنین (1400). تدوین الگویی برای تربیت زیبایی شناسانه بر اساس مبانی زیبایی در قرآن. علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، 9(16)، 83-113.
خمینی، روح‌الله (1379). صحیفة نور. مجموعه رهنمودهای امام خمینی (22جلد). تهران: سروش.
داودی، محمد؛ و کارآمد، حسین (1400ش). فلسفه تعلیم‌ و تربیت اسلامی. قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
دهخدا، علی‌اکبر (1331). لغت‌نامه دهخدا. تهران: نشر دانشگاه تهران.
طاهرزاده، اصغر (1385). جایگاه رزق انسان در هستی. اصفهان: لب المیزان.
طاهرزاده، اصغر (1389). ادب خیال. عقل و قلب. اصفهان: لب المیزان.
طباطبایى، سید محمدحسین (1378). المیزان فى تفسیر القرآن (سید محمدباقر موسوی همدانی مترجم). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
علیپور، فاطمه؛ حیدری، زهرا؛ و سنجری، فاطمه (1398). بررسی میزان توجه به ساحت‌های شش‌گانه‌ی تربیت در سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش در کتاب‌های درسی هدیه‌های آسمان دوره دوم ابتدایی. مطالعات تربیتی و اجتماعی قرآن و عترت، 2(3)، 7 -30.
فرهادی، نوازاله؛ و گرامی طیبی، زهرا (1400). تحلیل محتوای کتاب‌های فارسی متوسطه اول بر پایه ساحت‌های شش‌گانه تربیت در سند تحول بنیادین. علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، 9(16)، 181-204.
قبادی، آیت (1398). تبیین مؤلفه‌های تربیت اقتصادی در سیره علوی. آموزه‌های تربیتی در قرآن و حدیث، 5 (1)، 79-61.
کلینى، محمد بن یعقوب (‏1407ق). الکافی. تحقیق غفارى، علی‌اکبر؛ آخوندى، محمد. تهران:‏ دار الکتب الإسلامیه.
کهساری، رضا (1402). نشانگان شاکرین در متون اسلامی و آثار روان‌شناختی آن. پژوهش در دین و سلامت، 36، 118-107.
مجلسی، محمدباقر (1388). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار. (110جلد). تهران: انتشارات دار الکتب الاسلامیه.
محمدی پویا، فرامرز (1398). تبیین سیره‌ی تربیتی امام سجاد(ع) در صحیفه سجادیه با تأکید بر سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش. پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 27 (42)، 27-53.
محمدی ری‌شهری، محمد (1388). دانشنامه امام حسین(علیه‌السلام) (14جلد). قـم: دارالحدیث.
مطهری، مرتضی (1394). تعلیم و تربیت در اسلام. تهران: صدرا.
میرزایی، نجفعلی (1388). فرهنگ اصطلاحات معاصر عربی-فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.
یزدانی، فریدون؛ محمدی پویا، فرامرز؛ و بیجنوند، زهرا (1398). احصاء مصادیق ساحت‌های شش‌گانه‌ی تربیتی سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش در قرآن کریم. پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی، 9 (19)، ۸۷- ۱۱۱.
Corbin, J. M., & Strauss, A. (1990). Grounded theory research: Procedures, canons, and evaluative criteria. Qualitative sociology13(1), 3-21.‏
Jensen, K. & Jankowski, N. (2002). A handbook of qualitative methodologies for mass communication research. London: Routledge
Langdridge, D. (2007). Phenomenological psychology: Theory, research and method. London: Person Education Limited.