ارزیابی کارآمدی نظریه‌های فطری آموزش دین در سامان‌بخشی به فرآیند تربیت دینی در نظام تعلیم و تربیت رسمی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه علوم تربیتی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران

10.30497/esi.2024.246190.1770

چکیده

بیش از دو دهه است که برنامه­‌ریزان در نظام تعلیم و تربیت رسمی تلاش می­‌کنند تا برنامه درسی آموزش دین را مبتنی بر فطرت تدوین و ارائه کنند. پژوهش­‌های متعددی نیز در این دو دهه، با هدف کمک به فراهم کردن بنیان­‌های علمی برای انطباق آموزش دین بر فطرت انجام شده است. این مقاله ضمن ارزیابی میزان توفیق پژوهش­‌های انجام شده در دستیابی به هدف فوق، در صدد شناسایی نظریه کارآمد به منظور پاسخگویی به پرسش­‌هایی در زمینه چیستی، چرایی و چگونگی انطباق آموزش دین بر فطرت در نظام تعلیم و تربیت رسمی بود. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی نشان داد که مطالعات انجام شده را از حیث میزان توانایی در تولید علوم تربیتی مورد نیاز برای انطباق آموزش دین بر فطرت می­توان به سه دسته انتزاعی، نسبتاً کاربردی و کاربردی تقسیم کرد. همچنین یافته‌های پژوهش بیانگر این است که از میان سه دسته مذکور، پژوهش‌­های کاربردی واجد ظرفیت کامل برای پاسخگویی به پرسش­‌هایی است که در نظام تعلیم و تربیت رسمی در زمینه انطباق دین بر فطرت مطرح می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابراهیمی، محسن (1402). اصول تدوین برنامه درسی تربیت اعتقادی بر اساس رویکرد فطرت­گرایی توحیدی. (رساله دکترا، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تهران، ایران).
ابراهیمی، محسن؛ و نوذری، محمود (1403). تبیین مفهوم قرآنی فطرت گرایی توحیدی براساس اندیشه‌های انسان شناختی آیت الله شاه آبادی (ره). نشریه مطالعات قرآنی. 60: 27 -49
اعتصامی، محمدمهدی؛ و راصد، سعید (1390). مبانی و روش تدریس تعلیم و تربیت دینی در دوره ابتدایی. تهران: انتشارات مدرسه.
امام خمینی، روح الله (1377). شرح حدیث جنود عقل و جهل. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
الآمدی التمیمی (1410ق). غرر الحکم و دررالکلم. قم: دارالکتاب الاسلامی
باقری خسرو (1389). درآمدی برفلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران. ج2، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
تجاری مقدم، هاجر؛ امین­خندقی، مقصود؛ و قندیلی سیدجواد (1399). تبیین عناصر و مولفه‌های برنامه درسی فطرت گرای توحیدی در تربیت دینی متربیان. مجله پیشرفت­های نوین در روانشناسی، علوم تربیتی و آموزش و پرورش. 3 (30)، 134-154
جعفری، محمدتقی (1362). ترجمه و شرح­نهج­البلاغه. تهران: نشر فرهنگ اسلامی
جمعی از نویسندگان (1390). مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی و عمومی جمهوری اسلامی ایران.
جوادی، آملی (1386). فطرت در قرآن. قم: نشر اسراء.
حائری شیرازی، محمدصادق (1402). راه رشد. چهار جلد. قم: نشر معارف.
حق دوست، صغری و فرخی، محرمعلی (1384). روش تدریس هدیه­های آسمانی. تهران: ضریح آفتاب.
حیدری ابهری، غلامرضا (1401). خداشناسی قرآنی کودکان. قم: نشر جمال
خدایاری فرد، محمد؛ فقیهی، علی نقی؛ غباری بناب، باقر؛ شکوهی یکتا، محسن؛ و رحیمی نژاد، عباس (1391). مبانی نظری و روش ­شناسی مقیاس­های دینداری (به انضمام پرسشنامه‌های دینداری). تهران: آوای نور
سازمان پژوهش و برنامه­ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش، دبیرخانه شورای هماهنگی علمی (1395). گفتارهایی درباره برنامه درسی فطرت­گرا بر اساس برنامه درسی ملی. تهران: انتشارات مدرسه.
شاه‎آبادی، نورالله (1397). شرح رشحاتالبحار. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
شورای عالی آموزش و پرورش (1391). سند برنامه درسی ملی، تهران: شورای عالی آموزش و پرورش.
صادقی‎ارزگانی، محمدامین (1395). فرآیند وجودی انسان از آغاز تا انجام. تهران: موسسه تنظیم و نشر.
صفائی حائری، علی (1400). مجموعه آثار علی صفائی حائری (71 جلدی). تهران: لیلۀ القدر
طباطبایى، محمد حسین (1364). تفسیر المیزان. 20ج، قم: اسماعیلیان.
طباطبایى، محمد حسین (1387). معنویت تشیع. جمع‎آورى و تنظیم محمد بدیعى، قم: انتشارات تشیع.
طباطبایی نژاد، سید سجاد و نوذری، محمود (1403). آموزش دینی: روش تدریس هدیه‌های آسمان. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و دانشگاه فرهنگیان.
طوسی، اسدالله (1394). الگوی نظام تعلیم و تربیت اسلامی مبتنی بر فطرت (رساله دکترا، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
علم­الهدی، جمیله (1398). نظریه اسلامی رشد. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی
کریمی، عبدالعظیم (1374). رویکردی نمادین به تربیت دینی. تهران: قدیانی
مرزوقی، رحمت­اله؛ و حدادنیا، سیروس (1393). فطرت بنیاد تربیت. تهران: انتشارات آوای نور.
مطهری، مرتضی (1369). فطرت. تهران: انتشارات صدرا.
مظلومی، رجبعلی (1374). تربیت معنایی. تهران انتشارات انجمن اولیاء و مربیان جمهوری اسلامی ایران.
ملکی، حسن (1391). شبکه مفهومی ساختار یک واحد یادگیری کتاب درسی و ساختار کتاب راهنمای معلم. تهران: دفتر برنامه ریزی و تالیف کتاب‌های درسی.
ملکی، حسن (1400). هویت دینی برنامه درسی. تهران: موسسه فرهنگی برهان.
نوذری، محمود (1389). بررسی تحول ایمان به خدا در دوره کودکی و نوجوانی و آغاز جوانی. رویکردی روانشناختی دینی (رساله دکتری، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره).
نوذری، محمود (1395). توسعه مفاهیم اساسی برنامه درسی: فطرت گرایی توحیدی و ایمان. تهران: سازمان پژوهش و برنامه­ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش
نوذری، محمود (1396). روانشناسی تحول دینداری. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سمت.
نوذری، محمود (1400). رویکرد اسلامی به مراحل تحول دینداری. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و دانشگاه فرهنگیان.
نوذری، محمود (1401). تربیت دینی در دوره دبستان و دبیرستان. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و دانشگاه فرهنگیان.